Работник во Македонија, во регионот и светот - кој колку работи?

Македонските работници произведуваат два пати помалку од своите европски колеги. Во 2020 година според податоците на Светска банка, секој македонски вработен продуцирал 43.888 долари. Просекот во Европската унија е речиси двојно поголем, односно секој вработен во Унијата продуцурал 93.073 долари.

Во однос на земјите од Западен Балкан, резултатите за продуктивноста се изедначени – најлошо стои Албанија, најдобро Црна Гора.

Во регионот Адрија пак, очекувано, членките на ЕУ, Словенија и Хрвтска имаат значително подобро резултати од Македонија, Србија и Босна и Херцеговина.

Според класификацијата на ОЕЦД за продуктивноста на трудот според која БДП се дели со бројот на работни часови на сите вработени, најпродуктивни работници има во Ирска, а во првата десетка се најдобро стоечките земји на економски план

Платите растат, продуктивноста паѓа

Во изминатиот период, статистички, просечната плата во земјава расте. Расте и минималната согласно измените во законот кои ги направија социјалните партнери – Владата, синдикатот и работодавачите. Продуктивноста пак, стагнира или се намалува.

Професорката Никица Мојсоска – Блажевски од Универзитетот Американ Колеџ во Скопје, за Блумберг Адриа вели дека условеноста или врската меѓу платите и продуктивноста е обратна. Односно, порастот на продуктивноста треба да доведе до повисоки плати, а не обратно.

„Со други зборови, доколку еден работник произведува повеќе производи или услуги тогаш создава поголема вредност за компанијата и, платата (наградата за трудот) треба да биде повисока. Точно дека во одредени случаи, поголемата плата е мотивација за работниците да работат повеќе или поефективно, но тоа навлегува во темата на мотивациски теории, наспроти воспоставени врски и закономерности“, објаснува Мојсоска.

На макроекономско ниво, точно е дека продуктивноста во Македонија од 2006 година наваму генерално стагнира, па и опаѓа, вели професорката.

„Според податоците на Меѓународната организација на трудот од 2021 година, Македонија е на 78 - мо место во светот од вкупно 185 земји според продуктивноста (водечнк место имаат Луксембург, Ирска, Сингапур, САД и тн). Согласно овие податоци, продуктивноста во Македонија е само 35 отсто од продуктивноста во Германија. Тоа, наједноставно кажано, значи дека за еден работен час работник во Германија произведува 3 производи наспроти работник во Македонија кој произведува 1 производ. И, оваа разлика во продуктивноста се очекува да се преслика и како разлика во платите (сооднос 3:1)“, вели таа.

Но, според Мојсоска, овде е важен уште еден концепт - тоа е соодносот помеѓу плата и продуктивност.

„Доколку продуктивноста на работниците стагнира, а платите растат (како што е случај во Македонија) тогаш растат трошоците за труд по единица производ. Тоа негативно влијае врз одлуките на работодавачите за вработување на нови работници, па може да донесе и до отпуштање или пак замена на работници со машини (автоматизација). Токму ова е основа на аргументите против непазарно зголемување на платите (како што е пример со зголемување на минималната плата во земјата)“, вели Мојсоска.

Како да се зголеми продуктивноста?

Продуктивноста е една од најважните концепти во економијата, бидејќи повисока продуктивност значи повисок степен на развиеност на една земја. Логиката е релативно едноставна: ако ги искористите ресурсите на начин кој овозможува поголемо производство, тогаш создавате поголема вредност (БДП) и растат приходите (плати, профити). Земјата е побогата, како и фирмите и работниците. Истото се случува и на ниво на една компанија, објаснува професор Мојсоска Блажевски.

никица мојсоска

Важни се и менаџерските вештини за растот на продуктивноста иако тоа не е фактор на производство, но се спомнува во одредена литература.

„Имено, и при високо ниво на човечки и физички капитал мошне е важно како ќе се организира производството, дали процесите ќе се оптимизираат, како се раководи компанијата, и слично. Оттука, потребно е постојано унапредување на менаџерските способности односно начинот на кој се комбинираат и раководат производните фактори во производството“, завршува Блажевски.