Роблоксманија - милиони деца во недоволно безбеден интернет-простор

Зависноста од интернет и играње онлајн игри е дел од предизвиците на новото време. Но не станува збор само за вклучувањето и седењето во тој виртуелен свет, туку уште поголем предизвик претставува контролата на содржините на кои се изложени децата. „Роблокс“ (Roblox) е една од платформите за игри  што подолго е во жариштето на дебатите за забрана или ограничување на возраста за користење.

Платформата нуди многу игри, а нуди и можност секој сам да креира игра, па дури и да заработува од неа доколку стане популарна. Тука веќе настануваат проблемите. Толку многу креатори на содржини во еден виртуелен неограничен простор што едноставно не е можно комплетно да се контролира содржината што се креира и што им се сервира на играчите, кои инаку лесно се навлекуваат и најчесто се тие од најчувствителната категорија – тинејџери, но и помали деца.

Што е „Роблокс“?

„Роблокс“ е платформа за креирање онлајн игри што им овозможува на своите корисници сами да програмираат, да комуницираат, истражуваат и да играат игри создадени од други. Платформата ја создадоа Дејвид Башуцки и Ерик Касел во 2004 година, развиена од „Роблокс корпорејшн“ (Roblox Corporation) и издадена во 2006 година. Поголем замав зема во 2010-тите години, а пандемијата на ковид-19 особено ја зголеми нејзината популарност.

„Роблокс“ им овозможува на корисниците да се дружат, да ги градат своите простори и да заработуваат со продажба на своите производи. Игрите креирани и играни на „Роблокс“ се нарекуваат „искуства“. Корисници од сите возрасти можат да создаваат и да заработуваат преку своите игри ако се доволно популарни. Интересно е што повеќето игри креирани во апликацијата се од малолетници, а со „Роблокс“ годишно се креираат околу 20 милиони игри.

Depositphotos

 

За да се регистрирате на „Роблокс“, мора да креирате профил што бара корисничко име, датум на раѓање, пол и лозинка. Апликацијата е бесплатна за преземање, како и игрите од платформата. Сепак, може да се купува во рамките на игрите, а купувањата се вршат преку виртуелна валута наречена робукс (Robux). Оваа виртуелна валута се купува со вистински пари или се заработува со победа за време на играта. Покрај тоа, корисниците можат да ги користат своите игри за да им продаваат предмети на други корисници во одредени игри.

Која е целната публика на „Роблокс“ и колку корисници има?

„Роблокс“ првично беше насочен кон помладата публика, вклучувајќи тинејџери и деца на возраст меѓу 9 и 12 години. Сепак, во последните години апликацијата стана атрактивна и за корисниците на возраст меѓу 17 и 24 години.

 

Децата низ светот поминуваат значително време играјќи на „Роблокс“, што укажува на високо ниво на ангажман. Глобално гледано, процените покажуваат дека просечното време на играње изнесува два-три часа дневно по корисник. Затоа, останува препораката родителите да внимаваат на балансот и да поставуваат разумни граници за времето на игра, особено затоа што „Роблокс“ лесно може да ги „заглави“ децата со часови поради својата динамична и социјална природа. 

Официјалните податоци на компанијата за третиот квартал годинава покажуваат дека во просек „Роблокс“ секој ден има по 151,5 милиони активни корисници, што претставува највисока забележана бројка досега.

Depositphotos

 

Ако се разгледаат, пак, месечните активни корисници, кои ги вклучуваат сите играчи во текот на еден месец, бројките се уште поголеми и укажуваат на континуиран раст. Независни процени и индустриски извештаи наведуваат дека во 2020 година „Роблокс“ имал околу 150 милиони месечни активни корисници. Во 2021 година бројката била приближно 200 милиони, во 2023 достигнала 300 милиони, за лани да надмине 380 милиони. Се очекува годинава месечните активни корисници да се доближат до половина милијарда.

Важно е да се напомене дека не сите овие корисници се деца, бидејќи во последните години „Роблокс“ се труди да привлече и постари тинејџери и возрасни. Сепак, статистиките покажуваат дека јадрото на корисничката база се младите. Имено, „Роблокс“ е најпопуларен меѓу помладите корисници, односно повеќе од половина од играчите се деца под 16 години. Особено треба да се земе предвид дека околу 42 отсто од корисниците се под 13 години.

Спротивно на тоа, се проценува дека само околу 17 проценти од корисниците се лица над 25 години. Со други зборови, „Роблокс“ демографски е концентриран во возрасната група од приближно 7 до 18 години. 

                      

Кои се најпопуларните игри на „Роблокс“? Во моментов најпопуларна игра на „Роблокс“ е „Адапт ми“ (Adopt Me!), која има 29,4 милијарди посети и 24,7 милиони корисници. Тоа е игра во која корисниците можат да посвојат домашни миленици и виртуелно да ги декорираат своите домови.  Меѓу другите попопуларни игри во апликацијата се „Брукхевен РП“ (Brookhaven RP), со 21,4 милијарди посети и 14,6 милиони корисници, потоа „Тауер оф хел“ (Tower of Hell) со 18,7 милијарди посети и 10,1 милиони корисници, како и „Блокс фрутс“ (Blox Fruits), која има 7,1 милијарди посети и 4,3 милиони корисници.

  

Дали „Роблокс“ е безбеден за деца?

Официјалната возраст што може да се смета за безбедна е над 13 години. Сепак, платформата може да биде безбедна и за помали деца ако родителите ги активираат ограничувањата на профилот и ги контролираат поставките во играта и разговорите. Сепак, „Роблокс“ е платформа за игри каде што корисниците можат да креираат сопствени игри, па, оттука, може да се појават содржини несоодветни за деца.

Како и сė друго во интернет-просторот, така и „Роблокс“ не е исклучок, па комплетна контрола е речиси невозможно да се спроведе. Како платформа со милиони игри креирани од корисници, „Роблокс“ се соочува со повеќе критики за етичноста и безбедноста на содржините. Главните загрижувачки аспекти вклучуваат несоодветна сексуална содржина со секс-игри со експлицитни содржини што не се соодветни за деца, потоа онлајн предаторство каде што постојат дури и документирани случаи на предатори што го користеле „Роблокс“ за да воспостават контакт со малолетници. Притоа, само во САД се уапсени најмалку 30 лица од 2018 година досега под обвинение дека киднапирале или сексуално злоупотребиле деца со кои се запознале и ги намамиле преку „Роблокс“. Освен тоа, биле откриени и организирани групи за детска експлоатација како дејствуваат на платформата, користејќи ја за да ја придобијат довербата од децата. Овие појави укажуваат на сериозни пропусти во надзорот, иако „Роблокс“ применува повеќе филтри и модерација.

Платформата освен што се справува со несоодветни содржини, исто така се обидува да ги контролира комуникациите, како и да спречи можни злоупотреби преку повеќе практики. На пример, „Роблокс“ обезбедува строги филтри за сите корисници под 13 години, со функции како што се блокирање на употребата на броеви и потенцијално лични информации. Постои и активен тим што ја следи безбедноста на повеќе јазици и бара соодветно однесување при разговорите. Дополнително, страницата забранува праќање слики или видеа преку четовите.

Depositphotos

 

Портпаролот на „Роблокс“ неодамна изјави дека компанијата е длабоко посветена на безбедноста и воспоставува обемен сет на проактивни и превентивни безбедносни мерки дизајнирани да ги спроведат нејзините стандарди во заедницата, како и да откријат и спречат злонамерни или штетни активности на нејзината платформа, пренесе „Блумберг“.

Но забелешките одат во насока на тоа дека во многу случаи платформата реагира задоцнето, па наместо да превенира, често реагира откако веќе е настаната штетата. Поради тоа, многу држави почнаа да преземаат мерки, па некои од нив веќе го забранија „Роблокс“, некои размислуваат во таа насока, а дел ја подигнаа старосната граница за која е овозможена достапност на оваа апликација.

Според експертите, невозможна е целосна заштита, а од друга страна забраната може да доведе до контраефект, па, оттука, советот е поголема контрола и масовна едукација од страна на сите чинители во општеството за интернет-просторот и за можностите и опасностите што ги нуди.

„Грижата за безбедноста и заштитата на децата во интернет-просторот зазема централно место во денешното дигитално време. И оттука, секоја онлајн платформа што креира содржини наменети за деца мора да биде особено внимателна и да вклучува сериозни правила за модерирање на содржини, нивна проверка дали се во согласност со позитивните законски прописи и особено дали се адекватни за одредена детска возраст“, вели Бојан Кордалов, комуниколог-специјалист за односи со јавност и нови медиуми.

Бојан Кордалов, експерт за комуникации, дигитализација и дигитална писменост Приватна архива

 

Според него, повеќе од неопходно е да се најде одговорот на прашањето како децата да имаат неограничено позитивно искуство во интернет-просторот, а истовремено да бидат целосно заштитени од злоупотреба на нивните податоци, манипулации со нивното поведение, сексуална експлоатација или предаторство, воведување во финансиски злоупотреби и слично. 

„И токму тука образовниот систем, педагошките, психолошките и социолошките служби мора да одиграат сериозна едукативна и подготвителна улога. Но за тоа, наместо да се засноваат само на тоа колку дигиталните технологии се штетни за децата и опасни, мора да ги најдат позитивните аспекти од користењето на технологиите во животот, развојот и учењето на децата и токму тие да се обидат да ги наметнат како дел од основните навики на децата. Едноставно, како што врз океаните не можете физички да обезбедите контрола на секоја капка вода, така и во интернет-просторот не можете физички да го одбраните и заштитите секое делче или онлајн информација. Но, градењето механизми и правила и, пред сѐ, вложувањето во обуки и подготовки на човечки со здружен ВИ-потенцијал може во огромна мера да ја променат работата на подобро и да создадат јасни правила на игра во виртуелниот свет што веќе се случува“, вели комуникологот Кордалов. 

 

Нашиот соговорник вели дека едукацијата наспроти забраната е многу посоодветно решение, особено кога станува збор за децата. 

„Се разбира дека сѐ што ги прекршува правилата мора да биде недвосмислено казнето, па дури и забрането, но не сум сигурен колку едноставното воведување забрани за користење на социјалните медиуми и дигиталните платформи за децата ќе биде целосно спроведливо. Дополнително, кога станува збор за деца, може да се предизвика и сосема спротивен ефект, а тоа е таквите содржини и платформи што се забрануваат, да станат уште поатрактивни и поинтересни за нив и да ги наоѓаат дури и недозволиви начини за пристапување до нив и нивно користење“, вели Кордалов.

Тој смета дека секој изминат ден без ВИ-едукација претставува ризик да се создаде јаз што со текот на времето ќе биде сѐ потешко да се премости.

„Денес особено дигиталната и ВИ-писменоста играат огромна улога и доцнењето со нивното воведување во секојдневниот живот паралелно и на возрасните и на децата нѐ води кон паралелни светови, кои ако не се премостат, за неколку години ќе станат толку раздвоени што нема да можат да комуницираат едни со други“, заклучува Кордалов. 

Некои држави веќе воведоа забрана за „Роблокс“

„Роблокс“ не е официјално забранет во САД, но, сепак, постојат препораки за возраста и регулативи. Американскиот систем ја оценува платформата како погодна за лица над 13 години, иако во практика ја играат и помлади.

И во европските земји има препораки за возраста за играње на „Роблокс“. Европскиот систем ПЕГИ (PEGI) првично ја означи играта како погодна за над седум години, но од септември 2022 го промени рејтингот во „препорачан родителски надзор“ без конкретна возрасна граница. Ниту една членка на ЕУ досега нема воведено целосна забрана на „Роблокс“, но некои земји воведоа делумни ограничувања врз поединечни аспекти од игрите: на пример, Белгија и Холандија не ја забранија апликацијата, но ограничија одредени игри, како и системите „лут бокс“ (loot box), кои се сметаат за коцкање. Минатиот месец холандската влада започна официјална ревизија на „Роблокс“ за да оцени дали платформата соодветно ги штити децата и најави можни регулаторни чекори ако се утврдат пропусти.

Depositphotos

 

Сепак, загриженоста за безбедноста на децата предизвика некои акции во поширокиот регион: Турција во август 2024 година ја блокира платформата како мерка за заштита на децата, наведувајќи дека нејзините содржини можат да поттикнат злоупотреба на деца. 

Во другите делови на светот, Катар официјално забрани пристап во август 2025 година поради слични причини, а претходно Оман, Јордан, Кувајт и Алжир презедоа мерки за блокирање во периодот меѓу 2018 и 2025 година поради извештаи за непримерна содржина и недостиг од безбедносни алатки. 

Роблоксманијата не ја заобиколува ниту Македонија, каде што платформата е достапна исто како и во другите европски земји. Кај нас општите стандарди за видеоигри се слични со европските, па оттаму препораките на ПЕГИ за родителски надзор важат и тука.