.webp){kind=icon}
Во време кога иновациите, креативноста и знаењето стануваат клучни елементи за обезбедување конкурентност, клучно е компаниите да најдат начини за ефективно управување со своите иновации.
„Иако компаниите во Македонија имаат основни познавања за интелектуалната сопственост, сепак неопходни се едукација и кампањи за средствата за нејзина заштита“, вели во интервју за „Блумберг Адрија“ Гого Рафајловски, оперативен директор на SEEUTechPark и специјалист за интелектуална сопственост.
„За жал, многу претприемачи ја поистоветуваат интелектуалната сопственост само со патент, но таа е повеќеслојна. Да почнеме од авторството, тоа е автоматски заштитено, нема потреба од некое формалноправно аплицирање и заштитата настанува уште од моментот на нејзиното креирање, односно сето она што ќе се стави на подлога, дали е расказ, песна, архитектонски план или во ИТ-компаниите код на некоја програма или вебсајт, тоа е заштитено уште од моментот на самото настанување. Од друга страна, патентот, индустриските дизајни, географските ознаки, трговските марки мора формалноправно да се поднесат до институциите, во Македонија тоа е Државниот завод за индустриска сопственост, и до соодветните ЕУ или светски територијални организации што ги штитат тие права. Трговската тајна исто така е заштитена од моментот на настанување, но останува на креаторите сами да си ја заштитат, односно да најдат модули и начини како нивниот бизнис да ја заштити трговската тајна, која во теорија може да трае и неограничено“, вели Рафајловски.
Bloomberg Adria
А што во случај кога некој на пазарот ги прекршува вашите права? Рафајловски посочува неколку опции што им се на располагање на претприемачите.
„Мојот прв совет доколку некој ги прекршува или повредува правата на интелектуална сопственост на вашиот бизнис е да не дејствувате импулсивно. Првите чекори секогаш вклучуваат да проверите точно кој ја прави штетата, дали е намерна или ненамерна, бидејќи во многу случаи штетата настанува од небрежност на некои луѓе или бизниси и може да е ад хок или ненамерна, треба да се провери и во колкав обем е направена штетата и дали има значителна загуба за вашиот бизнис. Откако ќе го направите тоа, советот е да дознаете кој е виновникот односно кој стои зад таквото прекршување на вашите права, дали е тоа физичко лице, правно лице, дали се повеќе чинители. Потоа, да ги проверите договорите, бидејќи во договорите за франшиза, лиценца или вработување обично има клаузули што го штитат вашиот бизнис, но и бизнисот на трети страни од ваквите, да речам, ненамерни прекршувања. Следниот чекор е да испратите и писмо за враќање, во многу западни и развиени земји тоа се воведува како практика. Доколку поднесете писмо и кажете дека бизнисот намерно или ненамерно прекршил некоја интелектуална сопственост на вашиот бизнис, му давате рок да го коригира тоа и, нормално, доколку не го направи тоа, ќе следуваат правни или други чекори. Во некои случаи, како што се пиратерија и фалширање брендови или стока, може да ги известите и надлежните институции и, нормално, како последен чекор е да иницирате граѓанска постапка“, вели тој.
Рафајловски додава дека интелектуалната сопственост носи уникатна и дополнителна вредност за бизнисите и потенцира дека тоа е особено важно и за стартапите.
„Треба да знаеме дека како стартап не може да заштитите сè одеднаш. Тоа би ве чинело и време и пари и енергија. Стартапите барем на почетокот се фокусирани да развијат услуга и да ја пласираат на пазарот. Сепак, важно е претприемачите како да ја препознаат и заштитат својата интелектуална сопственост, бидејќи таа можеби е највредното нешто за нивниот бизнис. Сè друго е лесно заменливо или се купува, но вредноста на нематеријалните средства е можеби она што е најуникатно за стартапите. Затоа и инвеститорите ја сакаат интелектуалната сопственост, бидејќи е уникатна и ликвидна сама по себе. Затоа, доколку навремено се преземат конкретни чекори, многу претприемачи ќе заштедат и финансии и главоболки во иднина“, потенцира Рафајловски.
