.webp){kind=icon}
Иако ракијата не е дел од секојдневието на Словенците, најдовме Словенец што произведува ракија, и тоа во земјата каде што конкуренцијата за ракија е најголема - во Србија. Горазд Чук купил плантажа за производство на ракија на југот на Србија. Неговата цел не е само освојување на регионот туку и на иселениците, т.н. гастарбајтери. Нему му помага и хрватски уметник. Како се подготвува за овој подвиг?
Не е одвишок ако добар производ се опреми и со добра приказна. Затоа во приказната за искусниот претприемач Горазд Чук ги побаравме деловните лекции што како неискусен земјоделец ги научил на југот на Србија. Тој сака да го поврзе регионот со ракија: „Јас сум Словенец што произведува ракија на југот на Србија, а амбасадор на ракијата е Хрват, вајарот Петар Хрануели“. Но не само тоа, со задоволство би запловил на балканскиот иселенички бран и на иселениците во странство би им понудил нешто локално - ракија. Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД) проценува дека стапката на иселување од регионот е зголемена за десет проценти. Ајде да научиме неколку лекции од претприемачот Чук.
Никогаш не е доцна за претприемаштво
Претприемачката душа постојано е немирна, па не е чудно што претприемачот Горазд Чук по исполнувањето на условите за пензија се одлучил за нова претприемачка авантура. „Сѐ започна наполу на шега, а поради љубовта кон добрата ракија“, објаснува тој како почнал да пишува ново поглавје за своето претприемачко патување на плантажата Тамњаница кај Бела Паланка во Србија. „Тоа е мојот последен деловен предизвик“, додава тој донекаде детерминистички. Но, пред да заврши приказната, има уште големи планови.
На плантажа од 50 хектари со интересна историја, на југот на Србија, органски одгледува лаванда, смил, рози, сливи, ореви и грозје. Од мирисливите растенија на плантажата одгледуваат есенцијални масла и тоници, кои ѝ ги продаваат на мултинационалната компанија „Интернешнл флејворс енд фрегренсис“ - ИФФ, (анг. International Flavors & Fragrances - IFF), со која учествуваат и во производството на парфеми за познат бренд. Оттаму не сакаат да откријат за која марка станува збор. Сепак, не се мирисите тие што најмногу го подигаат претприемачкиот адреналин низ неговите вени. Претприемачот го води ракијата. Традиционален пијалак што најчесто се служи во Србија, но е омилен на целиот Балкан.
Повеќе награди, повеќе самодоверба
Првично почнал да дестилира за свое задоволство – сакал да ужива во добра ракија со своите пријатели. Кога станал задоволен од ракијата, со својот деловен партнер ја испратиле на првото натпреварување, каде што освоила три медали, што им дало поттик посериозно да почнат да се занимаваат со тоа. Дестилеријата на екоплантажата Пигмалион Тамњаница е родена од хоби, тоа е бутик-дестилерија чија цел е производство на најквалитетни овошни дестилати. Производството се врши со методот на двојна дестилација, кој во 2022 година беше вклучен во листата на нематеријално културно наследство на УНЕСКО. Досега имаат заработено неколку врвни оценки на меѓународни натпревари, меѓу кои и ланската титула шампион за „стара шљивова препеченица“ на дегустацијата на „АгроКро“ во Загреб и шампион во категоријата „Љубова лозовача“ на дегустацијата во Нови Сад.
Не плашете се од конкуренцијата
Зошто баш Србија, каде што конкуренцијата меѓу производителите на ракија е најжестока? Чук веќе има големо деловно искуство во Србија. Тој бил присутен таму со компанијата „Дон Дон“, познат играч во регионалната пекарска индустрија. Својот удел во компанијата „Дон Дон“, најпозната по крофните, го продал во 2016 година, кога почувствувал дека неговата приказна таму е завршена. „Не се сеќавам точно која беше откупната цена. Мислам меѓу 3,5 и 4 милиони евра“, одговара Чук. Дел од парите бил наменет за купување на плантажата и сите придружни содржини.
Според него, одлуката да купи плантажа во Србија била логична. Во Словенија нема такви услови за земјоделство. „Топлиот воздух што доаѓа од Егејско Море циркулира меѓу планините. Еден хектар земјиште беше четири пати поевтино отколку во Словенија“, јасен е тој. Истовремено наведува и интересна статистика - Бела Паланка е најсиромашната општина во Србија.
За разлика од неговиот поранешен партнер Алеш Мозетиќ од „Дон Дон“, кој веќе неколку години живее во Белград, тој самиот не се решил на тоа. Живее среде градската врева во центарот на Љубљана, иако има куќа и плантажа во Србија. На плантажата оди еднаш месечно, некогаш со авион, а некогаш на патот долг 800 километри тргнува со автомобил.
Егото може да биде голем проблем
Како гледаат Србите на Словенецот што произведува ракија? „Никако поинаку“, убеден е Чук, кој додава дека, интересно, немал искуство со земјоделството пред да ја купи плантажата. Но тоа не го спречило: „Немав искуство, но го немав ниту со други работи. Клучно е егото да не го кочи човекот, да поставува прашања за работи што не ги знае. Понекогаш може да прашаш нешто глупаво, но не можеш да знаеш дека е глупаво ако не прашаш“. Така се зафатил со пчеларство. Сепак, како што вели, пчелите се само хоби, но неопходни се за растенијата да растат на плантажата. „Пчелите се трошок, но земјоделството не оди без пчели“.
Поврзи се
Плантажата ја купил од Љиљана Петровиќ, менаџерката на починатиот пејач Тоше Проески, која по неговата смрт решила да се повлече од светот на забавата и се фрлила на обработување на плантажата од 250 хектари. „Слушнав за неа. Има уште 200 хектари за други соработници, а јас имам 50. Соработуваме, таа ми ги дестилира есенцијалните масла, а сливите јас сам ги дестилирам“, го објаснува Чук нивниот соживот на југот на Србија. Истовремено, тој додава дека на Словенците им недостига Србија. „Сѐ повеќе Срби се сопственици на фирми во Словенија, а не обратно. Затоа и имавме можност“.
Плантажата Тамњаница кај Бела Паланка во Србија
Значењето на брендот
Четирите децении во деловниот свет го научија за важноста на маркетингот. „Ракијата потекнува од Балканот, од Србија. Но досега не знаеја добро да ја пласираат, да им ја презентираат на клиентите и да објаснат колку е тешко да се произведе добра ракија“, критичен е тој. Тоа му го припишува на фактот што речиси секоја куќа во Србија произведува ракија. Производството на добра ракија бара трпение, без кратки патишта со додавање шеќер или етанол, кои ги користат конкурентите што произведуваат поевтина ракија.
Што со добивката?
Со сегашното производство и продажба на ракија тој сѐ уште не профитира, но го знае рецептот за добра ракија и добар бизнис-модел. „Како да се произведе добра ракија? Чесна работа, без додаден шеќер, без додаден етанол. Меѓутоа, на тој начин никогаш нема да бидеш богат како некој што работи нечесно“, ги опишува Чук искуствата стекнати во последните години во производството и продажбата на жестокиот пијалак. „Правам многу жесток пијалак за мое задоволство, бидејќи тоа не е нешто што ќе го правам за живот“.
Цена
Шише ракија од сливи „стара шљивова препеченица“ во Словенија се продава за 35 евра, а во Србија за 25,5 евра. Се прашува како може некој да продаде шише на пазар за десет евра. Пресметката му е јасна - евро и пол оди на амбалажа (шишињата се од Украина), етикети и капачиња, потоа има данок на додадена вредност и акцизи. Остануваат уште трошоците за производство и работа, како и други трошоци. Чук има и наградена ракија, за чие шише обожавателите ќе треба да платат 100 евра. Но таа ќе биде ставена на продажба кога ќе процени дека брендот е доволно силен.
Извоз и продажба на иселениците
Иако има големи планови за производство и продажба на ракија, не сака да биде премногу амбициозен. „Луѓето работат пет години за да запознаат добра ракија“. За да влезе на пазарот, приготвува и ракија што ја нарекува „Ne sećam se“ (Не се сеќавам), наменета за продажба во продавниците. Името ќе остане на српски, што сѐ уште е доволно разбирливо во регионот и овозможува почувствителен израз, убеден е тој.
Неговата цел не е да продава во Србија, туку да извезува во Словенија и во републиките на поранешна Југославија, како и во некои други земји во Европа каде што живеат многу иселеници од Балканот и каде што сливовицата сè уште е популарна, како Австрија, Германија, Швајцарија итн. „На Балканот ќе бидеме присутни во продавниците со брендот ’Ne sećam se’, а во рестораните со ’Селекција’“. Гастарбајтерите се клучните потрошувачи на кои тој смета при пробивањето на пазарите надвор од Балканот, а токму поради недостигот од „арбајт“ (герм. работа, труд,) производството е толку скапо. „Затоа се занимавам со овошје, бидејќи се работи за машинска обработка. Сепак, лавандата мораме рачно да ја обработуваме, а дрвјата ги обработуваме со трактор“. Секој цвет треба да се исече рачно и да се стави во кошница. „Дали знаете колку рози се потребни за еден литар? Четири-пет тони цвеќе“.
Ракијата и културата
На југот на Србија, Чук го спои своето хоби со работата. Промоцијата на ракијата ја поврза со културни настани што ги организира на плантажата под името Пигмалион. „Нашиот слоган е ’Ние создаваме уметност’“. Претприемачот собира уметнички дела веќе 40 години, половина од нив ги чува во Словенија, половина во Србија. Меѓу другото, раководел со галеријата на НЛБ во Белград и објавил повеќе од 20 монографии. Љубовта кон уметноста на плантажата е многу јасна. Пред куќата, која гледа на плантажата со лаванда, има големи скулптури. Опремено студио ги очекува уметниците од целиот свет што ги посетуваат работилниците. „Мојата филозофија е да купувам само современа уметност. Галеристите нека живеат од мртвите сликари. Сепак, и современите уметници мора да живеат од нешто“, убеден е тој. Бидејќи на плантажата сега главно е домаќин на уметници, тој има намера да изгради дрвени куќи на градежното земјиште на плантажата и да започне туристичка дејност- и дел од светот што му е исклучително драг да им го приближи на другите.
Текстот го преведе Наташа Хаџиспиркоска Стефанова
