.webp){kind=icon}
Минатата година донесе релативно остар пад на товарниот сообраќај во повеќето од 15-те најголеми пристаништа во Европа. Според анализата спроведена од „Порт економикс“ (PortEconomics), тие пристаништа управувале со вкупно 4,2 отсто помалку товар во 2022 година отколку во 2021 година. Падот на товарниот сообраќај продолжи во првата половина на 2023 година, но повеќето пристаништа очекуваат обемот на контејнерите малку да закрепне во втората половина од годината.
И додека пристаништата на северниот дел на Јадранот минатата година се мачеа со преоптоварување поради пренасочувањето на стоковните текови од северните пристаништа, годинава е нешто поинаку - опаѓа и нивниот сообраќај. Исклучок е пристаништето Копер, кое во првата половина од годинава успеа да го зголеми претоварот на контејнери, што го прави не само единственото јадранско пристаниште туку и едно од ретките европски пристаништа со вакво зголемување. Другото големо пристаниште во регионот Адрија, тоа во Риека, го следи трендот и се соочува со голем пад на товарниот сообраќај.
„За време на објавувањето на резултатите, пристаништата наведоа слични причини за намалувањето на карго-сообраќајот, а тоа се намалувањето на индустриското производство, намалениот увоз од Азија, влијанието на руско-украинскиот конфликт и намалувањето на потрошувачката поради неизвесноста и инфлацијата“, појаснуваат од пристаништето Копер за „Блумберг Адрија“.
Како што нагласија оттаму, состојбата во логистиката на светско ниво сè уште е доста сложена. „Пристигнувањата на контејнерските бродови и директните врски со пристаништата на Далечниот Исток и Медитеранот сè уште се нередовни, додека цените за контејнерите паднаа на нивоата од пред ковид. Пристаништата во Европа првенствено се соочуваат со голема заситеност на терминалите за претовар на автомобили“, се наведува во извештајот.
Во првото полугодие најголемото европско пристаниште Ротердам забележа намалување на вкупниот товарен сообраќај за 5,5 отсто во споредба со истиот период лани. Конкретно, беше намален претоварот на јаглен, контејнери и други суви товари на големо. Во пристаништето Хевен ван Антверпен-Бриж вкупниот товарен сообраќај во првите шест месеци од годинава исто така е намален за 5,5 отсто, на 139 милиони тони. Причина за намалувањето на побарувачката за контејнерски сообраќај е светската економска состојба.
Во Копер се зголеми претоварот на автомобили
И покрај нередовното пристигнување на бродовите, се подобри и забрза испораката на контејнери од терминалот во пристаништето Копер, што резултираше со помала зафатеност на контејнерскиот терминал во споредба со минатата година. Од јануари до јуни 2023 година контејнерскиот товарен сообраќај е за пет отсто поголем од истиот период минатата година и изнесува 554.949 контејнерски единици, еквивалентни на 20 стапки (TEU).
Во март на контејнерскиот терминал, со 105.744 претоварени TEU, постигнаа апсолутен месечен рекорд за претовар на контејнерски бродови и првпат го надминаа прагот од сто илјади TEU.
Претоварот на автомобили (по број) во првата половина на 2023 година е за 23 отсто поголем во однос на истиот период од претходната година.
„Пристаништето Копер бележи поголем претовар во извозот, особено за Блискиот и Далечниот Исток, како и во увозот, каде што уделот на електрични возила, главно кинески, значително се зголемува“, наведуваат оттаму.
Слична тенденција е забележана и во другите европски пристаништа, а причината лежи во поголемата продажба на нови автомобили во ЕУ во првата половина на 2023 година, каде што кинеските марки се сè позастапени.
„На поголемите количества на претовар на возила влијаат и заостанатите нарачки од клиенти што беа реализирани дури во последниве месеци“, објаснуваат од пристаништето Копер. Минатата година почнаа со изградба на нов магацински простор за автомобили со капацитет од 3.500 возила, кој треба да започне со работа до октомври 2023 година.
Железницата е клучна за конкурентноста
Во Копер се свесни за висококонкурентната средина, па во извештајот ги наведуваат и главните ризици со кои се соочуваат. „Има влез на шпедитерите и логистичките компании во сопственост на терминалите на соседните пристаништа, што може да доведе до пренасочување на дел од претоварот“, наведуваат оттаму.
На пример, на почетокот на 2021 година, „Хамбургер Хафен“ (Hamburger Hafen und Logistik AG / ХХЛА) го заврши купувањето на 50,01 отсто од „Пијатаформа“ (Piattaforma Logistica) во Трст, во пристаништето Порто ди Трст. Дејноста на претоварот во сегментот на општи и превртливи (анг. roll on/roll off – RoRo) товари и контејнери ќе ја врши компанијата ХХЛА од Италија.
Понатаму, управниот одбор на пристаништето Риека одлучи во следните 50 години концесионер на контејнерскиот терминал „АПМ терминалс“ (APM Terminals/Enna Logic) да биде компанија во сопственост на бродската компанија „Молер - Мaерск“ (A.P. Møller – Mærsk). Данската компанија заедно со хрватската компанија ЕННА (ENNA Logic) го гради контејнерскиот терминал „Загреб дип си“ (Zagreb Deep Sea), кој е дел од проектот „Риека гејтвеј“ (Rijeka Gateway). Според најавите, „Риека гејтвеј“ ќе биде најмодерниот терминал во овој дел од Европа, во кој до крајот на 2026 година треба да се инвестираат 480 милиони евра.
Дополнително, пристаништата во Северен Јадран посветуваат големо внимание на зајакнувањето на конкурентноста во областа на железничките врски. „Во близината на пристаништето Копер во последните години се развиени магацински капацитети што можат да претставуваат конкуренција за нас, особено во сегментот на утовар и истовар на контејнери“, објаснуваат од Копер.
Изградбата на втората пруга Дивача - Копер ќе придонесе за зголемување на капацитетот и стабилноста на железничкото поврзување со пристаништето, но таа врска ќе може целосно да се искористи само со истовремена надградба на железничкиот центар пред пристаништето Копер. „Уделот на товарот што го напушта пристаништето по пат се зголемува од 2018 година“, додаваат оттаму.
Риека падна речиси десет отсто
Групацијата пристаниште Риека во првите шест месеци од годинава забележа пад на прометот од девет проценти во однос на лани. Во тој период биле обработени 3.068.122 тони товар. Претоварот на општ товар е на нивото од ланските 359.920 тони, но контејнерскиот сообраќај е намален за седум отсто. Најголем пад, за речиси една петтина, има кај сувиот товар.
И покрај значителниот пад на прометот и зголемувањето на трошоците (тие се зголемија за речиси четвртина), групацијата оствари дури 16 отсто повисоки приходи во првата половина од годината отколку во истиот период во 2022 година. Со приходи од 20 милиони евра, добивката изнесува 4,3 милиони евра и е намалена за пет отсто. Намалена е и маржата ЕБИТДА, од минатогодишните 26,5 на 22,8 отсто.
Од јуни минатата година новата редовна железничка линија на „Метранс“ го поврзува пристаништето Риека со Будимпешта преку контејнерскиот терминал „Адријатик гејт“ (Adriatic Gate / AGCT). Исто така, еден од најголемите логистичари во светот, „Маерск“, го отвори својот прв магацин во Хрватска, кој е на помалку од 20 километри од пристаништето, што ја подобри логистичката понуда на хрватскиот пазар.
Претоварот на жито е важен за Венеција
Пристаништето во Венеција објави вкупен претовар од 12,34 милиони тони во првата половина од годината, што е за 4,7 отсто помалку отколку во истиот период минатата година. Претоварот на течен товар е намален за повеќе од една петтина, но, од друга страна, претоварот на житарки е зголемен за цели 150 отсто, што го потврдува минатогодишниот тренд, кога пристаништето Порто ди Венеција беше меѓу првите што прифатија украински бродови. Во преден план го нагласуваат растот на товарот што минува низ железничката инфраструктура, бидејќи бројот на возови во првата половина од годинава е зголемен за 4,1 отсто, на 2.423. Овој податок е уште поинтересен ако се земе предвид дека првиот квартал од 2023 година сепак беше обележан со проблеми поврзани со украинската криза и растот на трошоците за енергија. Во вториот квартал бројот на возови е зголемен за 14,8 отсто.
Според официјалниот извештај, целокупното намалување на претоварот е последица на економски и финансиски фактори, пред сè стагнацијата на индустриското производство и понеповолните услови за задолжување.
Железницата го поттикна Трст
Порто ди Трст во првата половина од годината претовари 365.919 TEU, што е за 3,2 отсто помалку отколку во истиот период минатата година, кога претовариле 378.112 TEU. „Пониските бројки го одразуваат падот на светската потрошувачка“, изјавија од Трст. Претоварот на контејнери значително се намали во вториот квартал, откако во првиот беа претоварени 185.921 контејнер, за 3,3 отсто повеќе од истиот период лани.
Падот во Трст ќе беше уште поголем доколку претоварот со железница не се зголеми за 13,6 отсто во споредба со истиот период во 2022 година. „Резултатот ги одразува новите услуги и директни врски со Австрија“, објаснуваат тие.
