.webp){kind=icon}
Франкфурт - Банкротот е од витално значење за функционалната капиталистичка економија – ова е девизата што веќе некое време ја пуштаат американските економски аналитичари. Навистина, стечајната постапка може да биде и начин за презадолжената компанија да започне нов почеток преку реструктурирање или да го спречи раководствотo да ги зголемува ненаплатливите долгови.
Но банкрот на Балканот и банкрот во Германија не е исто. Клучната разлика не е само што стечајните постапки во Германија не траат со децении, како што на пример во Србија стечајните постапки на некогаш моќните државни банки - „Београдска банка“, „Беобанка“, „Инвестбанка“ и „Југобанка“ - траат веќе 21 година. Нема преголема разлика ниту во правата на стечајните управници ниту во регистрите на вистинските сопственици на фирмите.
Она што, сепак, прави забележлива разлика е тоа што во повеќето земји од регионот Адрија нема доволно ефикасно судство, ниту правни механизми што спречуваат одреден тип измама - онаа во која бескрупулозните поединци ги водат своите компании со ограничена одговорност во долг и потоа практично поднесуваат барање за стечај, избегнувајќи да ги вратат парите на доверителите и продолжуваат со бизнисот преку основање нови фирми.
За да се избегнат ваквите измами, во Германија се воведени голем број мерки, од висока почетна инвестиција од 25.000 евра за основање друштво со ограничена одговорност, преку воведување исклучоци во границите на одговорноста на сопствениците и управителите на компаниите, до можност за забрана на измамниците да водат бизнис. Кога на тоа ќе се додадат строгите правила за пријавување несолвентност, големата моќ на стечајните управници и релативно ефикасното судство, германското искуство се чини дека е добар модел за земјите од регионот Адрија.
БАНКРОТИ ВО ГЕРМАНИЈА ИМА МНОГУ, НО НЕ СЕ СИТЕ ИСТИ
И додека стечајот и последователните судски постапки на Балканот честопати може да бидат болни, па дури и на работ на инцидент, во фоајето на Окружниот суд во Бон пред неколку дена неинформиран набљудувач можеше да помисли дека блиски пријатели пријатно разговараат пред судница, дека не станува збор за поранешниот генерален директор на компанијата и нејзиниот стечаен управник, кој од него бара дури 731 милион евра.
Навистина, основачот на компанијата за производство на соларни панели „Солар ворлд“ (Solar World), Френк Азбек, и неговиот адвокат беа многу насмеани, иако стечајниот управник Хорст Пипенберг се обидува на суд да докаже дека тој и другите членови на одборот на директори намерно го одложиле прогласувањето банкрот и дека се должни со лични средства да ја намират штетата.
Според процената на стечајниот управник, „Солар ворлд“ бил несолвентен во средината на 2016 година, а не речиси една година подоцна, кога била побарана стечајната постапка. Поради тоа, тој бара од петте члена на управниот одбор од сопствените џебови да го вратат во стечајната маса сето она што го исплатувале во таа година, а во прашање се 731 милион евра.
„Господин Пипенберг, вие имате 69 години, а јас имам 63, кога всушност сакаме да одиме дома да спиеме мирно?“ Азбек изнервиран по два часа судска постапка, не успеа да го убеди дека има докази дека компанијата била солвентна во 2016 година.
И додека судијата се обидува да ги убеди двете страни да се спогодат, овој случај всушност укажува на правилата во германскиот закон што дозволуваат долговите на банкротираните компании да се намират дури и од личниот имот и на сопствениците и на нивните главни директори. Со други зборови, иако друштвото со ограничена одговорност пропаднало, можно е да се наплатат долгови од личниот имот на раководните лица доколку доцнат со прогласување несолвентност или намерно не плаќаат придонеси за здравствено и пензиско осигурување кон државата или осигурителните компании.
ЗАБРАНА ЗА ПЛАЌЊЕ ЗА ВРЕМЕ НА НЕЛИКВИДНОСТ
Професор д-р Лукас Флотер, кој важи за еден од најголемите германски експерти за стечај и реструктурирање компании во стечај, за „Блумберг бизнисвик Адрија“ објаснува како изгледа тоа во практика. Според него, ограничената одговорност во случај на неликвидност генерално важи за генералните директори на компаниите, но има исклучоци.
„Исклучок е, на пример, кога има обврска да се поднесе барање за стечај, а управните директори не се придржуваат кон тоа и потоа организираат натамошни плаќања. Во тие случаи, овие управни органи можат лично да бидат гонети и според кривичното и според граѓанското право“, истакнува професорот Флотер, додавајќи дека во овие случаи нивниот личен имот може да се користи за намирување на доверителите.
Лукас Флотер се смета за еден од најголемите германски експерти за стечај и реструктурирање компании во стечај
Приватна архива
Овој експерт, кој речиси четврт век работи како стечаен администратор или надзор при преструктурирање на повеќе од илјада компании, објаснува дека постои стандард според германските регулативи кога органите на управување на друштво со ограничена одговорност имаат обврска да поднесат барање за стечај. А тоа се три недели во случај на неликвидност и шест недели во случај на презадолженост.
„Доколку оваа апликација не е поднесена, или не е правилно поднесена, или е поднесена предоцна, органите на компанијата може да бидат казнети според кривичниот закон со затворска казна до три години или парична казна“, наведува овој доктор на правни науки, кој во Германија, меѓу другото, е познат по тоа што водел стечајни постапки на големи авиокомпании, како што се „Ер Берлин“ и „Кондор“.
Сепак, граѓанските парници кон несовесните менаџери можат многу повеќе да ги исцрпат нивните паричници. Конкретно, законот бара директорите да престанат да вршат плаќања доколку веќе е очигледно дека се обврзани да поднесат барање за стечајна постапка. Ова правило ги исклучува плаќањата што се „во согласност со упорноста на внимателниот и совесен директор“, а особено оние што се неопходни за одржување на бизнисот.
Токму тука е лизгавиот терен, бидејќи одговорноста на менаџерите е да докажат дека овие плаќања навистина биле неопходни.
„Кога ќе истече рокот за поднесување на барањето, законската претпоставка е дека ваквите плаќања се во спротивност со обврските. За ваквото прекршување на обврските, надлежните органи одговараат лично пред доверителите за штетата“, посочува професорот Флотер и додава дека во секоја стечајна постапка стечајниот управител проверува во кој момент имало основа за започнување стечај. „Доколку дојде до заклучок дека барањето е поднесено доцна, мора да истражи и да поведе правна постапка против одговорните“.
Стечајниот управник Пипенберг тврди дека токму тоа се случило во случајот на „Солар ворлд“, иако неговите менаџери тврдат дека имаат две процени од консултантската куќа ПВК (PWC), кои тоа наводно го негираат. Доколку бидат осудени, им се заканува не само парична казна туку и забрана да бидат генерални директори или членови на управни одбори на други компании во следните пет години.
Германската регулатива за ваквите потези може да ги товари и самите сопственици, односно акционерите. Според професорот Флотер, до тоа доаѓа во случаи кога несолвентната компанија нема менаџмент или кога ќе се утврди дека акционерите влијаат на спорните одлуки на директорот, односно „учествуваат“ во одложувањето на директорот да прогласи несолвентност.
И ГЕРМАНСКИТЕ РАБОТНИЦИ СО БЕЛА ЈАКА БАРААТ НАЧИНИ ЗА ЗАОБИКОЛУВАЊЕ НА ЗАКОНОТ
Дека сите овие строги германски прописи не се секогаш волшебно стапче, можеби најдобро сведочи најголемиот германски банкрот во земјоделскиот сектор. Пред шест години, големата земјоделска групација „КТГ аграр“ отиде во стечај, поради што многу големи и околу 10.000 мали инвеститори загубија многу пари.
Во текот на стечајната постапка, стечајниот управник Стефан Денхаус ја процени вкупната штета на 600 милиони евра, што е огромен долг, кој е единствен во историјата на германските земјоделски банкротства и личи на сомнителните деловни практики на технолошкиот гигант „Виркард“ (Wirecard), на чии кодиректори сега им се суди.
Стечајниот управник одговорноста за димензиите на овој стечај ја фрли на првиот човек на „КТГ аграр“, Зигфрид Хофрајтер, и уште на седум други членови на управниот и надзорниот одбор на компанијата, барајќи да намират дел од штетата од 189 милиони евра од нивните лични средства.
Поточно, стечајниот управник го побарал тоа бидејќи утврдил дека оваа некогаш најголема германска земјоделска групација, со 800 вработени и над 46.000 хектари обработливи површини, веќе била презадолжена на 30 јуни 2015 година, што е една година пред менаџментот да поднесе барање за стечај.
И покрај судењето во Окружниот суд во Хамбург, во кое Хофрајтер беше обвинет не само за одложување банкрот туку и за измама, немаше пресуда, а во 2019 година тужителот и обвинетиот се спогодија.
Но уште пред тоа германските медиуми објавија дека многу брзо по банкротот на „КТГ аграр“ на истокот на Германија, Хофрајтер повторно создал мала империја на земјоделски компании, чии врски може да се утврдат само со копање по локални трговски регистри и кредитни институции. А всушност од правен аспект ништо не го спречи да го стори тоа и покрај тоа што зад себе остави фирма со долг од 600 милиони евра.
„Додека не е осуден од суд, нема што да се каже против тоа“, изјави Карстен Вегнер, експерт за криминал, за локалниот „Остзецајтунг“ (Ostseezeitung) во 2017 година.
А дека и во Германија белите јаки, дури и да биле на трактор, можат да бидат „снаодливи“ и да најдат начин да го заобиколат законот пред очите на јавноста сведочат откритијата на германските деловни медиуми дека мрежата на нови земјоделски компании, директно или индиректно под влијание на Хофрајтер, ја води од една страна неговата сегашна невенчана сопруга, а од друга страна неговиот син и поранешната невенчана сопруга Беатрис Амс, со која беше еден од главните акционери на „КТГ Аграр“.
Освен тоа, медиумите ја сомничат Беатрис Амс дека еднаш му помогнала да ја заобиколи судската забрана за управување со компании. Поточно, во 1989 година, Хофрајтер и неговото семејство банкротирале земјоделска компанија што се занимавала со земјоделство и живинарство. Во тоа време доверителите биле скратени за 30 милиони германски марки, а Хофрајтер бил осуден во 1996 година за одложување на прогласувањето несолвентност. Потоа доби забрана од пет години да биде директор или член на управен одбор на компанија.
За тоа време, неговата невенчана сопруга Беатрис Амс и неговиот брат Вернер основаа неколку компании, вклучувајќи ја и „КТГ аграр“ во 2000 година. Штом истече судската забрана на Хофрајтер во 2001 година, тој, наместо Амс, стана генерален директор на компанијата, поради што германските медиуми не го кријат сомнежот дека таа во практика всушност му помагала да ја заобиколи забраната.
Поради ваквите можности, како и борбата против перење пари и финансирање тероризам, Германија во 2017 година го донесе законот за спречување на перењето пари според кој компаниите секоја година треба да ги пријавуваат вистинските директни или индиректни сопственици на компаниите во електронскиот регистар за транспарентност.
Како дел од реформите во рамките на европската интеграција, во земјите од регионот Адрија постепено се воведуваат слични регистри на вистински сопственици (во некои земји, како Словенија, тоа е веќе решено), но тоа сѐ уште не е доволно да се спречат несовесните управители и сопственици да прават измами при презадолжување фирми и непречено да го продолжат своето работење во нови фирми по стечај.
И „СТОГОДИШНИЦИТЕ“ БАНКРОТИРААТ
Секој месец минатата година, меѓу 1.050 и 1.500 компании во Германија прогласуваа несолвентност, со што бројот на компании што банкротираа се искачи на речиси 15.000, што е за околу четири отсто повеќе од 2021 година. По прекинот на синџирите на снабдување со суровини и опрема поради коронавирусот, следуваше прекин на увозот на суровини од Русија, огромен скок на цените на струјата и гасот, како и општа инфлација. Сето ова имаше огромни последици за голем број германски компании, особено во секторите градежништво, здравство, малопродажба и доставувачи на автомобили. Она што ги прави овие стечаи различни од претходните е тоа што на овие неславни списоци сѐ почесто се појавуваат имиња на фирми што постојат 100, 125, 150 или дури 175 години.
Превод Наташа Хаџиспиркоска Стефанова
