Година на штрајкови и (не)моќта на синдикатите

Берлин, Франкфурт  - Кога возачот Љупчо Митевски и службеникот Маркус Штејн на 27 март годинава излегоа на синдикален протест на улиците во Франкфурт, како што велат, биле горди што „учествувале во историјата“. Не само што беа дел од најголемиот штрајк во изминатите три децении во Германија туку, како ретко во повоената историја, речиси целата нација ја прифати нивната синдикална борба со многу разбирање и поддршка. 

Големиот предупредувачки штрајк на два германски синдиката - ЕВГ, кој ги застапува вработените во јавниот транспорт, и „Верди“, кој ги застапува вработените во јавните претпријатија и институции - го запре јавниот превоз во Германија на 24 часа на крајот на март. И додека претставниците на властите и на германските железници („Дојче бан“) негодуваа дека работата е прекината непотребно кога веќе се водат преговори за барањата за зголемување на платите, штрајкот беше важен за синдикатите да ја покажат својата моќ. 

А многумина се убедени дека никогаш не била поголема, особено затоа што истражувањата на јавното мислење, како ретко досега, покажаа дека мнозинството од населението го поддржува овој тип на синдикална борба, а барањата ги смета за разумни, поради растот на трошоците за домување, храната и цените на енергијата. 

„Сето тоа ме потсети на минатогодишниот голем штрајк во Македонија. Во тоа време прво престанаа да работат наставниците, потоа работниците во поштата и на крајот сите што работат во државните фирми“, вели Митевски, кој работи како локален возач на автобус во Франкфурт. „Така мора да биде и овде во Германија, бидејќи инфлацијата ни ги изеде платите“. 

Навистина, во изминативе неколку месеци во најголемата европска економија почнаа да се одржуваат штрајкови на голем број синдикати. Нема запалени автомобили и судири со полицијата како во Франција, но оваа година Сојузна Република Германија со право во некои медиуми беше наречена „Ударна Република Германија“. 

Компромис на работ на болка 

Штрајковите не доведоа до ненадејни отстапки од претставниците на властите, ниту од германските железници и локалните транспортни компании. 

А причината е едноставна: синдикалците по долго време побараа еднократна помош и двоцифрено зголемување на платите, а не само неколку проценти или неколку бенефиции за одредени категории работници, што беше вообичаено со години.

Bloomberg Businessweek Adria

За волја на вистината, околностите се исто така различни, бидејќи минатата година официјалната инфлација во Германија достигна речиси осум проценти, што не го одразува добро фактот дека храната поскапе за неколку десетици проценти, додека сметките за струја и гас се многукратно повисоки. На крајот на краиштата, работодавците и медиумите со децении ги убедуваат работниците дека најмногу што можат да очекуваат е растот на платите да го следи растот на инфлацијата, која во Германија со децении беше само еден или два процента.  

Меѓутоа, кога инфлацијата порасна, синдикатите добија ветер во грбот, а работодавците беа фатени неподготвени. Мерењето на силите меѓу работодавците и синдикатите, во случајот со повеќе од 2,5 милиони вработени во јавниот сектор, заврши на арбитража во Управниот суд, како што е предвидено во Германија по три неуспешни рунди на преговори. 

Врз основа на арбитражниот предлог, синдикатот „Верди“ и надлежниот министер за внатрешни работи постигнаа договор вработените да добијат еднократна парична помош што нема да подлежи на данок во вкупна вредност од 3.000 евра (1.240 евра во јуни, а потоа 220 евра секој месец до февруари 2024 година), а во март 2024 година сите плати ќе бидат линеарно зголемени за 200 евра, по што ќе следува зголемување на платите за 5,5 отсто до крајот на 2024 година. 

Ова е значително различно од првичното барање да се добие итно зголемување од 10,5 проценти и со тоа платите да ја достигнат инфлацијата. Затоа, не е чудно што првиот човек на „Верди“, Франк Вернеке, изјави дека „ е допрена нивната крајна граница со оваа одлука да се направи компромис“. 

И додека синдикатот на јавниот сектор склучи договор, синдикатот на железничарите и вработените во јавниот превоз продолжуваат да ја водат битката со работодавците. Предупредувачките штрајкови понекогаш се закажуваат, понекогаш се одложуваат, а слични форми на синдикална борба се појавуваат меѓу фармацевтите, поштарите... 

Либерализам и индивидуализам 

Големиот број штрајкови доведоа до тоа некои набљудувачи да се запрашаат каде исчезна совршениот германски повоен економски модел, во кој синдикатите одиграа огромна улога и штрајкуваа само во ретки случаи. Други се прашуваат дали годинашните штрајкови се доказ за големото влијание на синдикатите. 

„Овие штрајкови се повеќе резултат на инфлација отколку што всушност зајакнаа синдикатите“, изјави за „Блумберг бизнисвик Адрија“ Јосип Јуратовиќ, член на владејачката Социјалдемократска партија на Германија (СПД) во Бундестагот, кој со децении беше еден од истакнатите синдикални лидери во „ИГ метал“, најсилниот германски работнички синдикат во металната и автомобилската индустрија. „Преку оваа инфлација повторно растат влијанието и одобрувањето на синдикатите во општеството. А не беше секогаш така. Долго време имав чувство дека таа моќ опаѓа и дека не е толку важна во општеството како во старите добри времиња“. 

BENNO KRAEHAHN Jосип Јуратовиќ

Како некој што се проби од чирак автомеханичар во локалната служба во Манхајм, преку работник на монтажна лента и супервизор за производство во фабриката на „Ауди“ во Некарзулм, до синдикален лидер, член на работничкиот совет на компанијата и конечно пратеник во Бундестагот, Јуратовиќ е еден од ретките германски политичари што имаат искуство од прва рака за подемот, развојот и стагнацијата на германските синдикати. 

Како социјалдемократ, тој со гордост истакнува дека во 1972 година социјалдемократската влада на Вили Брант го усвои Законот за работни односи, кој ги воведе работничките совети во германските компании, како и процесот на заедничко одлучување меѓу претставниците на работниците и раководството на компаниите. Во управните одбори седат еднаков број претставници на работниците и сопствениците, а одлуките ретко се носат со надгласување. 

„Тоа е голема предност. Ова заедничко управување е реална можност работничките совети да имаат увид во работењето и плановите на менаџментот и заедно да работат во корист на компанијата“, објаснува Јуратовиќ. „Во Франција синдикатите немаат увид во плановите или резултатите од работата на менаџментот на компанијата“. 

Тој, сепак, укажува дека либерализмот значително ја намалил поранешната моќ на синдикатите, од фактот дека се сменија формите на вработување до фактот дека се појавија „многу мали синдикати, псевдосиндикати и синдикати што се само за одредени професии“.  

„Ангела Меркел пред пет или шест години во парламентот рече дека ’ако работниците беа паметни, ќе се организираа во синдикати’. Ако конзервативната канцеларка го каже тоа, тоа е сигнал дека за улогата на синдикатите мора подлабоко да се размисли“, смета Јуратовиќ, кој е сојузен заменик од 2005 година. 

Така, владата на Меркел за првпат законски воведе минимална плата во Германија, но во исто време делумно им ги отсече крилата на синдикатите со Законот за униформни тарифи, кој предвидуваше дека само синдикатите што ги вклучуваат мнозинството вработени во одредена компанија или индустрија може да влезат во преговори со работодавците. 

 

Реформата на Харц 

Сепак, за правата на работниците, најпогубниот удар за борбата беше реформата спроведена пред две децении, во времето на социјалдемократскиот канцелар Герхард Шредер. Таканаречената реформа на Харц, именувана по поранешниот директор во „Фолксваген“ и советник на Шредер, Питер Харц, драстично го либерализира германскиот пазар на трудот, што им овозможи на компаниите да вработуваат работници на различни начини и на тој начин да избегнат да им ги обезбедат на овие нови вработени сите поволности за кои се бореше синдикатот.  

Со воведувањето на таканаречените мини-вработувања, потоа агенции за ангажирање работници, но и со намалувањето на додатокот за невработени и намалувањето на временскиот интервал во кој се дава од три години на една година, бројот на невработени се преполови. Но тоа доведе до фактот дека за првпат наставниците, трговците или историчарите на уметност се најдоа во најниско платената класа, меѓу полуквалификувани и неквалификувани работници. 

Целиот систем беше дизајниран да ги намали трошоците за работната сила, односно платите на работниците, и успеа, покажаа неколку независни и владини студии. Во една од нив е утврдено дека од 2003 до 2013 година трошоците за работна сила во Германија, во споредба со Франција, Италија и Шпанија, паднале за 15 отсто, додека ни овој пад на реалните плати во Германија не бил униформен. Резултатите од студијата на Универзитетот во Дуизбург-Есен покажаа дека меѓу 1995 и 2010 година бројот на оние што заработуваат помалку од 9,15 евра на час во Германија се зголемил за четири пати, дури на 23 отсто од сите вработени. 

Дополнително, во периодот од 1998 до 2008 година, бројот на вработени со договори на неопределено време е намален за 800.000, додека бројот на привремено или на час преку агенции е зголемен за 2,4 милиони. Така, во 2012 година секој петти вработен во Германија работел врз основа на овој нетипичен договор, додека само половина од вработените биле опфатени со колективен договор. 

„Овие методи на вработување едноставно ги дозволија синдикатите, а некои треба, ако ништо друго, да бидат строго ограничени“, вели Јуратовиќ. 

Трендот на опаѓање на покриеноста со колективни договори е феномен што во Германија е забележан уште од осумдесеттите години на минатиот век, но во слободен пад е само од почетокот на овој век. Ситуацијата е уште полоша со стапката на синдикализација. 

Пример за регионот Адрија

Земјите од регионот Адрија ја напуштија Југославија со 100 отсто стапка на покриеност со колективни договори и стапка на синдикализација од околу 70 отсто. Само две децении подоцна, толку брзо тргнаа по „германските стапки“ што за малку ќе ја стигнаа. За нив Германија беше пример, дури и кога беа забележливи негативните трендови. 

Така, меѓу другото, во 2014 година, тогашниот хрватски премиер, а сега претседател Зоран Милановиќ, јавно ѝ нареди на министерката за труд Миранда Мршиќ да им достави на хрватската опозиција и синдикати превод на познатата реформа на Харц, која исто така ќе ја намали невработеноста во Хрватска. 

„Не е срамота да се биде 10 години зад Германија, но 20 години се глупости“, триумфално изјави Милановиќ во времето кога Хрватска со стапка на невработеност од 17,2 отсто беше на неславното трето место меѓу членките на Европската Унија, веднаш по Грција и Шпанија. 

Во тие години слично зборуваше и Александар Вучиќ, тогашен премиер, а сега претседател на Србија. Бидејќи невработеноста во Германија во времето од 5,2 отсто изгледаше како недостижен сон за повеќето европски земји, ниту еден од лидерите во регионот не ни помисли да се сомнева во „германската медицина“ или да се запраша која е цената на реформата на Харц. Потоа следуваше либерализација на пазарот на трудот на директен или индиректен начин во Хрватска, Србија, Босна и Херцеговина и во другите земји од регионот, а како модел беше посочена Германија. 

„Со распадот на поранешна Југославија и воведувањето на либерализмот, либерализмот им се случи и на синдикатите. Се појавија многу помали синдикати, некои од нив и политички ориентирани“, објаснува Јуратовиќ. Синдикатите ја пропуштија можноста да се вмрежат и да ги координираат своите акции против политичките прашања и заради создавање општествено-политички рамки за подобри услови на работниците и работничките права. „За жал, тоа ни се случи и во Германија. А во Германија веќе не е во игра стариот синдикален сојуз, кој практично служеше како мост и имаше политичка тежина. Стана помалку важно, а гранските синдикати, како што се металските работници, хемиската индустрија или јавните служби, се поважни“. 

Поради ова неединство, како што вели тој, синдикатите денес имаат послаба политичка сила, а бидејќи нема силен притисок, дури и политичарите не прават многу за да воведат измени во законот за работни односи. „Каде што има силни синдикати и каде што има силен притисок врз политиката, политиката ќе дејствува побрзо“. 

Нивната годинашна борба со штрајковите даде плод за одредени гранки, но апсурдот е што финансиски бенефиции од сѐ ќе имаат и канцеларот и неговите министри. Членовите на владата ќе добијат и еднократна ослободена даночна помош од 3.000 евра наменета за надминување на инфлацијата, бидејќи и тие се државни службеници. 

Со други зборови, канцеларот Шолц ќе добие ист износ како и службеникот Штајн. За разлика од нив, возачот Митевски засега ќе остане со кратки ракави. Освен ако нов штрајк не ја сврти ситуацијата во негова корист. 

Преведе Наташа Хаџиспиркоска Стефанова

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар