Најмладиот американски претседател што е некогаш избран, Џон Ф. Кенеди, ја стави граѓанската должност во центарот на својот апел до нацијата во 1961 година кога рече: „Прашајте што можете да направите вие за својата земја“. Денешните лидери се обидуваат да поттикнат сличен дух кај младите, особено во Европа, каде што владее војната во Украина и каде што лидерите со 40 и нешто години, како што е естонската премиерка Каја Калас, се залагаат за проширување на воената регрутација, а францускиот претседател Емануел Макрон повикува на повторно цивилно вооружување.
Но да не заборавиме да побараме постарите генерации, како што се бумерите во пензија или пред пензија, кои можеби пораснале слушајќи го говорот на Кенеди, да го направат својот дел. Тие исто така ќе мора да прифатат да се жртвуваат, бидејќи наместо „ дивиденда на мирот“, доаѓа промена на парадигмата во поглед на инвестиции во одбрана, што може да ги оптовари земјите од Групата седум со дополнителни трошоци од 10 илјади милијарди долари во потрошувачката до 2034 година.
Наративот за генерациска нееднаквост е широко распространет, со купишта книги што зборуваат за тоа дека бумерите како наследство на своите деца милениумци им оставија сиромаштија. Оптоварени со студентски долгови, младите се соочија и со стагнација на платите, без можност за родителство или за поседување сопствен дом, додека нивните родители натрупаа богатство. Тоа е наратив што во последниве години, впрочем, малку се смири поради растот на платите, падот на невработеноста и фактот дека прескапите домови стануваат малку попристапни.
Сепак, генерациските поделби во Велика Британија и во континентална Европа и понатаму остануваат многу изразени по пандемијата и сѐ додека трае војната во Украина. Младите работници, кои станаа „барана стока“ по изолацијата, денес се соочуваат со заладување на пазарот на трудот и со забавување на економскиот раст, иако разговорите за повторно вооружување овозможуваат рекордни нарачки за германски „Рајнметал АГ“ и ја враќаат воената служба во игра. Кога станува збор за можноста за поседување дом, цените почнаа да се стабилизираат, но не доволно за да се затвори генерацискиот јаз, а падот на наталитетот нагласува дека милениумците сѐ потешко одлучуваат да имаат деца.
Depositphotos
Во меѓувреме, бенефициите за социјална помош и понатаму се насочени кон пензионерите и бумерите, кои беа најзаштитени за време на пандемијата и кои имаат најголемо богатство - што делумно објаснува зошто крузерите моментално се подготвуваат за уште една рекордна година. Пензиската заштита, како што се „тројното заклучување“ (англ. triple lock - обврска на владата да обезбеди минимални годишни зголемувања на исплатите за пензионирање) и намалувањата на бенефициите за работоспособните луѓе во Велика Британија, значи дека сите освен пензионерите се во минус над 2.200 фунти годишно, споредено со просекот од 2010 година, според фондацијата „Резолуција“. Пензионерите во таа споредба се во минус за помалку од 200 фунти.
И покрај неуспешните обиди на Макрон да го ребалансира оданочувањето во корист на работниците во Франција, среде пандемијата пензионерите имаа подобар животен стандард од работниците.
Во време кога дополнителните воени трошоци повторно го отвораат прашањето за „оружје или путер“ - поточно, во кој момент владите ќе треба да ги намалат социјалните трошоци за да ја финансираат одбраната - треба повторно да се запрашаме дали сите генерации се подготвени да се жртвуваат. Намалувањето на севкупните трошоци за социјална помош нема да го направи системот поправеден за оние што се обидуваме да ги убедиме да облечат воена униформа или да го сменат падот на наталитетот; и понатаму бумерите ќе бидат оние што уживаат во придобивките. Дури и без додавање на одбраната во тој пакет, идните имплицитни трошоци, како што се пензиите, растат од година на година: овој „меѓувремен буџетски јаз“ беше 251 отсто од БДП за ЕУ во 2019 година, според документот на Европската комисија.
Пренасочувањето кон „програмата за млади“ значи прераспределба на приоритетите за иднината. Тоа значи подостапни домови преку зголемување на понудата, а не само преку субвенционирање нееднаков пазар, како и поттикнување на родителството преку проширување на грижата за децата, но и преку создавање поголем број работни места што не го дискриминираат родителството. Тоа подразбира и давање приоритет на образованието и истражувањето, како и паушални исплати на младите наместо исплата на пензии. „Пензионерите имаат повисок животен стандард од работниците... Треба да се натераат да плаќаат“, вели Жак Атали (80), поранешен советник на некогашниот француски претседател Франсоа Митеран.
Експертите ќе кажат, со некакво оправдување, дека политиката за младите не се спроведува затоа што младите не гласаат. Но војните ги трансформираат општествата; тие создаваат политички побуди, водат до подобро организирани општества и финансираат откритија како пеницилин или интернет (се разбира, „компензирајќи“ го тоа со смртните случаи и насилството што го предизвикуваат). Летонската премиерка Евика Силина неодамна на Минхенската безбедносна конференција изјави дека, по руската анексија на Крим, дополнително може да се објасни последователното зголемување на трошоците за одбрана во нејзината земја, дури и ако сакаат да се фокусираат на повеликодушни пензии. Ова е време на колективна акција и духот на цитатот на Кенеди треба да живее - особено што Џо Бајден, најстариот претседател во историјата на САД, се подготвува да се соочи со колегата бумер Доналд Трамп.
Bloomberg Economics
Путер за бумерите:
Социјалните трошоци ги надминаа трошоците за одбрана по 1960-тите во земјите од Групата седум (Г7), ако ги погледнеме буџетските удели Воени трошоци / Социјални трошоци / 100 отсто од државниот буџет
Извор: Килски институт (Marzian/Trebesch 2024)
Забелешка: Линиите покажуваат просечни удели во расходите на централните влади во земјите од Г7, од 1870 до 2022 година. Актуелни членки на Групата седум се САД, Канада, Велика Британија, Франција, Германија, Италија, Јапонија.
Bloomberg Economics
Оружје за генерацијата зед:
Зголемувањето на трошоците за одбрана на четири отсто од БДП до 2034 година би значело речиси 11 илјади милијарди долари повеќе за Г7 и за Шпанија.
САД 3,3 илјади милијарди долари
Јапонија
Франција
Велика Британија
Германија
Шпанија
Канада
Извор: „Блумберг економикс“
.webp){kind=icon}
