.webp){kind=icon}
„Добре дојдовте во лулката на цивилизацијата“, гласеше СМС-пораката што ме пречека при слетувањето на меѓународниот аеродром во Багдад. Го посетив со колегата новинар Рајан Билер од Колорадо. Тој беше единствениот доволно луд за да тргне на патување во Ирак. Уништената земја полека се обновува по долга војна, но навистина бавно.
Топла петочна вечер на левиот брег на реката Тигар, додека дува слаб ветар, децата шутираат фудбалска топка, семејствата вечераат на ќебиња, а младите парови се смеат додека жешкото пролетно сонце заоѓа зад нив. Животот во разурнатиот од војната Багдад изгледа сосема нормално во оваа топла, ветровита петочна вечер, далеку од кошмарот што следуваше по американската инвазија пред повеќе од 20 години.
На улиците на главниот град на Ирак денес се чувствува надежта, која неколку децении ја немаше во земјата. Многу локални жители, особено младите, ќе ви кажат дека економските услови се подобруваат, но под површината посетителот ги чувствува лузните од војната, кои потсетуваат на болната понова историја на земјата.
Пред 21 година, на 20 март 2003 година, причината за инвазијата на САД, Обединетото Кралство, Австралија и Полска беше уништување на нуклеарното оружје, за кое се тврдеше дека го поседува ирачкиот диктатор Садам Хусеин. Тие не го пронајдоа тоа оружје, а земјата беше втурната во долгорочен хаос и насилство, во кои беа убиени повеќе од 200.000 ирачки цивили, а девет милиони беа принудени да избегаат. Хаосот што следуваше по инвазијата поттикна експлозија на секташко насилство меѓу мнозинството шиити, сунити и Курди на северот на земјата и ја отвори вратата за подемот и падот на терористичката група Исламска држава.
Ирачкиот премиер Нури ал-Малики (лево) и американскиот претседател Џорџ В. Буш (десно) | Фото: Денис Брак – Bloomberg News
Денес, и покрај неговата релативна стабилност, Ирак сè уште се соочува со закана од тероризам и секташко насилство во центарот на бурата со прав на Блискиот Исток. Но состојбата во земјата е стабилна, барем на површина, за што сведочи приказната од паркот покрај реката Тигар.
Според истражувањето спроведено минатата година од аналитичката компанија „Галуп“, половина од Ирачаните сметаат дека локалната економска состојба се подобрува. Исто така, зголемена е довербата во политичките институции, вклучувајќи рекордни 56 проценти од испитаниците што изразиле доверба во владата. Тој број непречено ги надминува сите претходни мерења на „Галуп“ од 2008 година и се издвојува во регионот на Блискиот Исток и Северна Африка, каде што довербата во националните влади е ретка.
„Сегашната ситуација во Ирак е доста стабилна од две причини. Прво, шиитските проирански актери што ја поддржуваат постојната влада на Мохамад ал-Судани станаа толку политички доминантни што повеќе нема сериозни тензии меѓу нив од една страна и сунитските и курдските актери од друга страна. Второ, и можеби уште поважно, земјата може да функционира доста непречено во економско-социјална смисла поради релативно високата цена на нафтата во моментов. На овој начин шиитско-имамитските актери можат да ја задоволат својата гласачка база, а нивните коруптивни активности не се толку истакнати“, изјави за „Блумберг бизнисвик Адрија“ Примож Штербенц, доцент на Факултетот за менаџмент на Универзитетот во Приморска.
Статуа на Абу Нувас, поет од 8 век, стои на брегот на реката Тигар во Багдад | Фото: Мајкл Луонго – Блумберг.
Лулка на цивилизацијата
„Добре дојдовте во лулката на цивилизацијата“, гласеше СМС-пораката што ме пречека при слетувањето на меѓународниот аеродром во Багдад. Процесот на вадење виза траеше повеќе од еден час, а туристичката виза ме чинеше 80 долари.
Ирак е означен со црно на скалата на словенечкото министерство за надворешни и европски работи, кое ги советува своите граѓани веднаш да ја напуштат земјата. „На сите им препорачуваме да ја напуштат земјата поради сериозните и неконтролирани безбедносни услови“, се наведува на веб-страницата на Министерството. Стејт департментот на САД исто така ги советува сите патници што планираат да влезат во земјата да напишат тестамент пред поаѓање.
Читајќи го предупредувањето на министерството, се сетив на зборовите на англискиот комичар и телевизиски водител Мајкл Пејлин, кој во 2022 година го сними документарниот филм „Во Ирак“ (Into Iraq). Тој во едно англиско токшоу рече дека предупредувањето од МНР, кое ги советува граѓаните да не одат некаде, е првиот услов да оди таму. Телевизискиот водител додаде и дека за време на сите патувања се обидува да најде нешто што претходно не го знаел за да го прошири умот и да погледне зад кориците.
Целта на неговото патување во Ирак, според зборовите на Мајкл Пејлин, беше „да видам нешто што не го знаев“ и можност „да погледнам зад кориците“ што ја прикажуваат земјата во негативно светло. Патував со Рајан Билер, колега новинар од Колорадо и единствениот пријател доволно луд за да тргне на патување во Ирак.
Триумфалната капија во зелената зона во Багдад/Bloomberg Businessweek Adria
Споменици на војната и автопат на смртта
Таксистот Али е голем љубител на фудбалот и ирачкиот рапер Калифа ОГ, кој во своите песни ги истакнува нееднаквостите во земјата. Се родил истата година кога меѓународната коалиција го собори режимот на поранешниот претседател Садам Хусеин, а денес превезува туристи меѓу аеродромот и центарот на градот. За разлика од неговите конкуренти, познавањето на англискиот јазик на Али беше задоволително, па решивме да возиме со него до хотелот.
Првите знаци на надеж ги видов веднаш штом ја напуштивме меѓународната зона на аеродромот. Обемните градежни проекти и високите станбени згради се протегаа до работ на хоризонтот. Возевме по озлогласениот аеродромски пат, кој американските воени индустријалци го нарекоа Ирска рута (Route Irish).
Патот го поврзува меѓународниот аеродром со таканаречената зелена зона, каде што се наоѓаат повеќето министерства и амбасади. За време на војната тоа беше главната артерија преку која воениот персонал и индустријалците превезуваа опрема и луѓе до зелената зона. Ирската рута некогаш беше прогласена за најопасен пат во светот. Денеска е тивко.
Последен пат оваа делница беше во центарот на вниманието во јануари 2020 година, кога американско беспилотно летало истрела проектили врз конвојот во кој се наоѓаа командантот на елитната иранска револуционерна гарда, генерал Касем Сулејмани, и неговата десна рака Абу Махди ал-Мухандис. Денес патот е украсен со безброј транспаренти на Сулејмани и неговата десна рака, често со натпис на англиски јазик: „Крвта на нашите маченици нема да биде заборавена“.
„Нема победници во војната, сите губат, па секоја страна нека се прогласи за победник“, рече еднаш поранешниот британски премиер Невил Чембрлен. Но во случајот на војната меѓу Ирак и САД, јасен победник е Иран - иранското влијание е видливо практично на секоја улица.
Иранските демонстранти држат слика од иранскиот командант Касем Сулејмани за време на демонстрациите по американски воздушен напад/ Фото: Али Мохамади – Блумберг.
„Иран одржува огромно, односно доминантно влијание во Ирак, преку владеењето на проиранските шиитско-имамитски милиции (политички групи) и проиранскиот премиер Ал-Судани. Влијанието на Иран во последните месеци е многу видливо со тоа што Техеран доста ефикасно ги потиснува нападите на шиитските милиции врз американски цели во Ирак, поврзани со дивеењето на Израел во Газа“, рече Штербенц, потсетувајќи на развојот на настаните по 28 јануари, кога проирански беспилотно летало на милицијата Катаеб Хезболах уби тројца американски војници во базата Тауер 22 во Јордан. „Исмаил ал-Кани, командантот на иранските сили Ал кудс на Корпусот на Исламската револуционерна гарда, веднаш пристигна во Багдад, кој изврши притисок врз Катаеб Хезболах, така што тие дадоа изјава дека ќе ги прекинат нивните напади врз американски цели“, додаде тој.
„Од 2003 година, кога инвазијата предводена од САД ја собори власта на сунитскиот Садам Хусеин, и од 2005 година, кога се одржаа првите парламентарни избори, Ирак е земја под шиитско-имамитска контрола“, вели Штербенц. Шиитите во Ирак сочинуваат меѓу 64 и 69 отсто од населението, сунитите меѓу 29 и 34 отсто, а христијаните еден отсто. „Шиитско-имамитските милиции и политичките групи поврзани со нив имаат огромно влијание врз владата, која по последните парламентарни избори не можеше да биде именувана без нивна поддршка. Нивното влијание најјасно се гледа од тоа што успеаја да освојат голем дел од економскиот колач на државата односно буџетските средства преку градежниот конгломерат и работните места што ги добиваат од државата“, рече Штербенц.
Во моментов приближно 2.500 американски војници сè уште се присутни во Ирак како дел од коалицијата што беше основана во 2014 година за да помогне во поразот на Исламската држава, а преговорите за повлекување меѓу ирачката и американската влада се во тек.
„Повлекувањето долго време го посакуваа ирачката влада, Иран и проиранските шиитски милиции. Вашингтон, меѓутоа, нагласува дека нема да се согласи да се повлече додека продолжуваат нападите врз американските единици. Инаку, ирачките шиитски партии немаат единствено мислење за заминувањето на Американците. Кога ирачкиот парламент се состана во врска со тоа во февруари годинава, половина од шиитските парламентарци со своето отсуство покажаа дека не сакаат тие да заминат. Доколку американските единици се повлечат од Ирак, тоа секако ќе го зголеми влијанието на Иран во земјата, а исто така може да влијае и на ревитализацијата на Исламската држава“, рече Штербенц.
Сенката на Исламската држава
Оклопни возила и камиони на безбедносните сили ја окупираа секоја раскрсница што ја поминувавме. Го прашавме Али дали е нормално толку силно присуство на безбедносните сили. „Го познавате Даеш (Исламска држава)“, нè праша насмеан. Кимнавме со грутка во грлото. „Нападнаа минатата недела. Во градот беше многу лошо. Сега е во ред. Многу е безбедно“, одговори тој со смирувачка насмевка.
Поглед на уништениот Мосул две години по неговото ослободување од Исламската држава | Фото: Victor J. Blue – Bloomberg
По соборувањето на Садам Хусеин, привремената коалиција предводена од САД започна темелна реконструкција на националната влада и ги протера членовите на арапската социјалистичка партија Баас на Хусеин. Ирачката армија исто така беше распуштена, што резултираше со „маса лути сунитски технократи на кои им е одземена моќта“, како што неодамна објави „Ал џезеира“. Повеќе од 100.000 члена на партијата Баас исто така беа сменети од нивните позиции, а им беше забрането да учествуваат во општеството и да вршат државна служба. Тие незадоволни сунитски граѓани подоцна станаа јадрото на борците на радикалната Исламска држава, која ја опустоши земјата пред десет години.
Исламската држава произлезе од остатоците на Ал каеда во Ирак, локален разгранок на терористичката група основана во 2004 година од уличниот криминалец и поранешен затвореник Абу Мусаб ал-Заркави од Јордан. Две години подоцна, таа се здружи со други групи и го презеде името Исламска држава во Ирак, одржувајќи слаби врски со раководството на Ал каеда.
Групата доби широка меѓународна препознатливост една година подоцна, кога започна офанзива против двата северни ирачки града Мосул и Тикрит. На 29 јуни 2014 година, лидерот на Исламската држава во Ирак, Абу Бакр ал-Багдади, прогласи формирање калифат, кој се протегаше од Алепо во Сирија на запад до ирачката провинција Дијала на исток, преименувајќи ја групата во Исламска држава. Во екот на својата моќ, Исламската држава контролираше 88.000 квадратни километри територија, која се протегаше преку ирачко-сириската граница и каде што живееја речиси осум милиони луѓе.
Во Ирак борбата против Исламската држава ја водеа локалните безбедносни сили, курдските борци пешмерга и паравоените сили, во кои доминираа шиитските милиции поддржани од Иран. Глобалната коалиција предводена од САД од 74 земји обезбеди воздушна поддршка и воени советници.
Во својот врв, Исламската држава контролираше приближно 40 отсто од територијата на Ирак, а до декември 2017 година изгуби 95 отсто од својата територија, вклучувајќи го и Мосул, вториот по големина град во Ирак. Ирачкиот премиер Хајдер ал Абади ја прогласи конечната победа над Исламската држава во Ирак на 9 декември 2017 година.
Кафеаната „Шабандар“ неофицијално е една од најстарите во Ирак/Bloomberg Businessweek Adria
Багдад е град на контрасти. На западните рабови на хаотичната врева во центарот на градот во распаѓање се издигнуваат блескави трговски центри, полни со западни домаќини облечени по најнова мода, кои би очекувале да ги видите на улиците на Милано. Запоставената инфраструктура и сиромаштијата се цврсто врзани за одредени населби, додека други уживаат во изобилство. Во незагадените денови, од тие населби во далечината се гледаат нови луксузни станбени комплекси, потсетувајќи ги сиромашните жители на нивната ексклузивност и непристапност.
На крајот од улицата Мутанаби, единствениот асфалтиран пат во градот со осум милиони жители, се наоѓа кафеаната „Шабандар“, неофицијално позната како „Кафеана на мачениците“. „Шабандар“ ги опслужува гостите повеќе од еден век, а неофицијално е најстарата кафеана што сè уште е отворена во земјата. Во текот на својата историја тоа беше место каде што луѓето одеа да разговараат за политика, филозофија и литература, но и каде што мажите и жените, шиитите и сунитите, странците и Ирачаните можеа да седат заедно во мир, како едно.
Во 2007 година автомобил-бомба експлодира пред кафеаната, срамнувајќи ја со земја и убивајќи повеќе од сто луѓе, вклучувајќи и неколку сина на сопственикот и еден внук. Набрзо потоа, сопругата на сопственикот починала како последица на траумата, а сопственикот подоцна ја обновил кафеаната со помош на заедницата.
На една од клупите следното утро нè чекаше домаќинот Ахмед, циник, брат на пријателка на Рајан, која ја напушти земјата пред десет години. „Зборуваме само за минатото бидејќи немаме иднина. Порано владеевме со светот, сега е поинаку“, ни рече Ахмед додека чекавме чај.
Со своите историски црно-бели фотографии што ги красат кафените ѕидови натопени со чад од цигари, птиците во кафез што висат од таванот, старите машини за кафе што испуштаат пареа, шаховските табли и жуборот за наргиле, кафеаната имаше свој уникатен карактер.
Разговорот со Ахмед го прекина слабо момче, не постаро од десет години. Ние бевме единствените западњаци во кафулето и ги чувствувавме љубопитните очи на гостите на нашата кожа. „Од каде доаѓате?“, нè праша момчето на лош англиски јазик. „ Од Југославија“, одговори Ахмед наместо мене. Тоа беше донекаде точно. Локалецот се сврте и тивко рече да не им кажува на луѓето дека Рајан е Американец. „Повеќето луѓе можат да ја направат разликата помеѓу американската влада и вас. Но којзнае како би можеле да реагираат другите. Подобро е да молчиш“, го советуваше Рајан и нарача уште една шолја чај.
Во тој момент се роди идејата за двајца југословенски туристи што го искористиле либералниот визен режим во земјата и тргнале на патување во античките месопотамиски градови покрај бреговите на Еуфрат и Тигар. Лагата понекогаш е подобра од вистината, особено ако таа потоа ве казнува.
Сто илјади Југословени и оружје
Раздвижен петок во паркот покрај реката Тигар/Bloomberg Businessweek Adria
Никогаш не ја познавав Југославија во која било форма. Роден сум на почетокот на милениумот, кога идеите за независна Словенија и желбата за европски пат ја потиснаа носталгијата за поранешната земја. Се гледав (и уште се гледам) како дете на Европската Унија. Четирите основни слободи што ги добивме како членка на блокот ги сметав за очигледни. Ја познавав Југославија од приказните на моите родители и баба ми и дедо ми, нивното безгрижно детство и силните пасоши што го обиколија светот.
За време на Студената војна, Ирак беше високо на листата земји со кои Југославија развиваше профитабилен бизнис. Годишната трговска размена меѓу земјите достигна четири милијарди долари во најдобрите денови. Југословенските компании го изградија пристаништето Ум Каср, единственото ирачко длабокоморско пристаниште, и учествуваа во изградбата на фабрика за оружје во близината на градот Јусуфија. Ирак и Југославија беа важни партнери во Движењето на неврзаните бидејќи Ирак беше важен пазар за југословенското оружје.
Пред ирачкиот напад врз Иран во раните 1980-ти, околу 100 илјади југословенски работници мораа да го напуштат Ирак, а многумина никогаш не се вратија. Меѓу нив беше и мојот далечен братучед, кој учествуваше во изградбата на хидроелектрични проекти во земјава. Неговото учество во изградбата на ирачката инфраструктура го споменав неколкупати при посетата, а домаќините секогаш возвраќаа со шолја чај.
Светилиштето на третиот шиитски имам Хусеин во Карбала/Bloomberg Businessweek Adria
Свети места на работ на пустината
Сајед Гасан ал Шахристани секое утро се буди со својата сакана сопруга и се упатува кон центарот на Карбала на работа. Некогаш како дисидент, Ал Шахристани го напуштил Ирак за време на немирите што следуваа по поразот на ирачката армија во Заливската војна. Тој се врати во родната земја една година по падот на режимот на Садам Хусеин, но не сака да зборува за условите во земјата во тој период. Денес тој е куратор на музејот „Имам Хусеин“ во Карбала, свето место за шиитите и гласен критичар на „развратот на Западот“.
Џејсон, како што го нарекуваа во Австралија, нè прими во своите скромни простории и нѐ искористи за да вежба англиски. Го запознавме по (моја) грешка. Во светилиштето каде што е погребан третиот шиитски имам Хусеин, несвесно ги извадив никотинските ќеси и бев осуден за шверц на хашиш од обезбедувањето. По долг разговор поддржан од преведувачот на Гугл, чуварите ми се извинија и ни обезбедија претставник за односи со јавноста, кој користејќи го тој преведувач нè прошета низ целиот верски комплекс.
Претставникот на светилиштето, елегантно облечен средовечен господин, кој неодамна се оженил со државјанка на Холандија и се подготвува да замине во Холандија, постојано нагласуваше колку е среќен што христијаните го посетуваат нивното свето место и колку имаме заедничко. Ја повтори реченица што сум ја слушнал многупати: „Ирак е земја што има подобро минато од сегашноста“.
Во шиитските упоришта како Карбала забележав сурова атмосфера на непријателство кон сунитите, кои сочинуваат 31 отсто од населението во земјата. Многупати ми кажале колку се радикални нивните браќа неверници. „Иако шиитско-сунитскиот конфликт во моментов е речиси ирелевантен бидејќи шиитите се политички и воено посилни, ситуацијата ќе биде многу нестабилна на среден рок, бидејќи сунитското население е едноставно премногу маргинализирано и затоа е незадоволно. Тоа значи дека постои потенцијална поддршка за обновената Исламска држава“, изјави Примож Штербенц од Универзитетот во Приморје.
На крајот на војната, шиитските милиции ослободија околу пет милиони сунити од камповите, но сега тие не можат да се вратат во своите домови во разурнатиот Мосул или т.н. сунитски триаголник (запад и северозапад од земјата) бидејќи тој дел од земјата е главно контролиран од шиитските милиции, објасни Штербенц. „Сунитите исто така се изложени на притисок и злоупотреба од шиитските милиции и шиити. Затоа, ситуацијата не е стабилна на среден и долг рок, но постои голем потенцијал за ревитализација на Исламската држава или некоја друга порадикална сунитска идеолошко-воена групација. Секако, на ситуацијата ќе влијаат и односите меѓу Иран и Саудиска Арабија, кои во моментов се приближуваат“.
Светилиштето на имамот Али/Bloomberg Businessweek Adria
Милиони аџии секоја година се собираат во Карбала, според исламскиот календар, на таканаречениот Арбаин хаџ, кој се смета за најголем народен собир во светот. Многу аџии пешачат од блискиот град Наџаф до Карбала.
Кратката посета на Карбала остана во сенка на повеќедневниот престој во соседниот град Наџаф, свет град на работ на пустината. Како и Карбала, Наџаф е безбеден, чист и силно утврден шиитски град. Многу порелигиозно поконзервативен од Багдад, Наџаф има прекрасни џамии со сјајна и блескава внатрешност и сопствена бирократска инфраструктура, која изгледа речиси поорганизирано од другите административни системи во Ирак.
Во Наџаф се наоѓа храмот на првиот шиитски имам Али, каде што се вели дека се наоѓа неговиот гроб. Целата инфраструктура на градот е приспособена за аџии и религиозни посетители, а градот може да се пофали со најголемите гробишта во светот, Вади-ус-Салаам, каде што се закопани повеќе од шест милиони луѓе.
Урнатините на палатата на Садам Хусеин/Bloomberg Businessweek Adria
Урнатините на кралскиот Вавилон и Садам Хусеин
Посетата на Ирак не би била целосна без посета на античкиот град Вавилон. Вавилон некогаш бил еден од најважните градови во античкиот свет. Од 18 до 6 век пр. н.е. тој бил главен град на Вавилонија, древното месопотамиско кралство. Изграден покрај бреговите на реката Еуфрат, некогаш бил најголемиот град на планетата.
Во 1983 година владата на Садам Хусеин започна проект за обнова на античкиот град. Тие изградија нови градби и ѕид на врвот на стариот ѕид, што ги налути УНЕСКО и многу научници низ светот. Хусеин дури и го врежал своето име во новоизградените ѕидови. Реконструкцијата заврши со целосно нова палата за диктаторот, со ексклузивен поглед на Вавилон и реката Еуфрат.
Урнатините на вавилонските висечки градини/Bloomberg Businessweek Adria
Одењето меѓу древните урнатини на висечките градини и остатоците од мегаломанијата на Хусеин ми предизвика бизарно чувство. Не само што јас и Рајан бевме единствените западни туристи во Вавилон - ние бевме и единствените туристи. Посетата на античкиот град ме потсети дека Ирак на посетителите им нуди историски знаменитости на ниво на Италија, Египет и Грција, но без турканици и неподнослив метеж и врева.
На портата на Иштар ме пречека мал војник, кој сакаше да знае од каде дојдов. „Југославија“, му реков, на што добив неколкуминутен потсмев, „српскохрватски“ пцости и голем број прашања дали е добар Вавилон. Спомнувањето на поранешната држава во Ирак е исклучително позитивно, а многу постари Ирачани би можеле да се наречат југоносталгичари. Спомнувањето на Југославија ми отвори многу врати што инаку би останале затворени.
Ревитализација на туризмот
Ирак се отвори за западните туристи пред три години. На 15 март 2021 година ирачката влада го укина визниот услов за граѓаните од 37 западни земји и им дозволи да аплицираат за виза при пристигнувањето на одобрените копнени, морски и воздушни гранични премини. Одлуката следуваше по посетата на папата Франциск, кој ја избра таа земја за своето прво патување во странство по почетокот на пандемијата. Посетата на папата беше запаметена како обид да се изградат мостови меѓу различните верски заедници во Ирак.
Туризмот носи само околу три отсто од приходот на земјата, изјави за „Д нешнл“ (The National) Дин Микелсен, консултант за ризици што им помага на компаниите да водат бизнис во Ирак. „Една од целите на визното олеснување е да се охрабрат поединците да дојдат во Ирак и да помогнат во економскиот раст на земјата“, рече тој.
И покрај зголемениот број странски туристи и напорите на владата да ги врати името и угледот на земјата, има уште многу да се направи во однос на инфраструктурата пред таа да стане масовна туристичка дестинација. Од визната либерализација, Ирак беше посетен од многу ѕвезди на Јутјуб, инфлуенсери, блогери, уметници и медиумски експерти, кои ја пофалија земјата во видеа и написи. Меѓу нив е и младиот американски јутјубер Даг Барнард.
Јутјуберот Даг Барнард на Арбаин хаџ во Наџаф | Фото: Даг Барнард
Моќта на социјалните мрежи
Даг Барнард го поминал своето детство во американската држава Конектикат, недалеку од метежот и вревата на светската метропола Њујорк. За време на студентските години, тој учествувал во размена во Европа, каде што се заљубил во патувањата. На неговото прво соло-патување во Русија му се родила мислата дека мора да најде начин патувањата да му станат кариера. „Си реков дека не ми е грижа како ќе го постигнам тоа“, изјави за „Блумберг бизнисвик Адрија“.
При пребарување на клучниот термин „Патување во Ирак“ на Јутјуб, меѓу првите пет резултати е едно од видеата на Барнард. „Идејата да го посетам Ирак ми ја предложи еден пријател, исто така јутјубер, кој ме повика од ведро небо и ми рече: Еј, човеку, сакаш ли да одиш во Ирак за две недели? Така започна сè“, вели Барнард, кој има 565.000 претплатници на Јутјуб и својата популарност му ја припишува на автентичниот стил на неговите видеа. „Во моите видеа се обидувам да покажам интеракции со обичните луѓе и мислам дека на луѓето им се допаѓа тој пристап“, додава тој.
„Се заљубив во Ирак при мојата прва посета. Пред сè поради луѓето, кои се најљубезните, најдарежливи и најгостопримливи луѓе што можете да ги замислите. Луѓето на Запад, особено во САД, мислат негативно за Ирак и мислат дека домаќините нè мразат затоа што ја нападнавме нивната земја пред 20 години. Во реалноста е токму спротивно“.
Барнард верува дека патувањата со водич како неговите служат како важен мост што може да ги олесни дијалогот и културната размена и да му обезбеди на надворешниот свет можност да ја запознае вистинската состојба на земјата. „Мислам дека тоа стана моја мотивација и дека полека ја менувам перцепцијата и им покажувам на луѓето дека не треба да се плашиме од места како Ирак. Всушност, имаме многу заедничко со Ирачаните“, додава тој.
Луѓето сè повеќе сакаат да патуваат до дестинации надвор од вообичаената патека. „Јутјуб и социјалните медиуми играат важна улога“, смета Барнард, „бидејќи можеме да одиме на Јутјуб и да видиме луѓе како мене или други што направиле видеа на овие оддалечени места. Затоа ги интересираат такви места за кои можеби пред десет или 15 години не ни размислувале“.
Револуцијата на социјалните мрежи ги демократизира патувањата, убеден е Барнард. „Масовните медиуми и кабелските вести го губат своето влијание врз доминантниот наратив. Сега имате социјални медиуми и алтернативни извори на вести и креатори што споделуваат со остатокот од светот не само различни приказни туку и различни перспективи и потекло на луѓе“.
„Ирак за мене воопшто не е развиена туристичка дестинација и мислам дека за многу луѓе тоа е позитивен аспект од патувањето таму. Мислам дека дел од привлечноста на Ирак е тоа што е толку суров и автентичен. Домаќините сè уште се воодушевени од странците, не превртуваат со очи пред туристите и не ги искористуваат. Јазикот може да биде бариера. Користењето на Гугл транслејт (Google Translate) е речиси задолжително, нема многу англиски знаци и туристички автобуси. Навистина сè треба да направите сами“, заклучува јутјуберот.
Аеродромски приказни
Кога се вративме во Багдад, решивме да не губиме време и побрзавме на аеродромот. Имаше најмалку седум безбедносни проверки пред да се качиме на летот, па дури моравме да ги смениме возачите за време на возењето до терминалот за поаѓање.
Средбата со странец на аеродромот во Багдад е необична и многу интересна. Робусни западњаци со несредени бради и бермуди ретко шетаат низ аеродромот. Американските војници не патуваат самостојно преку ирачкиот аеродром. Најверојатно ѝ припаѓаат на приватна безбедносна служба. Повеќето странци овде се чини дека работат во нафтената индустрија, безбедноста и дипломатските работи. Аеродромот во Багдад е сомнително и необично место - толку интензивно што ги одбива дури и светлите мисионери што често ги посетуваат оддалечените делови на Африка. А туристите? Можеби еден ден…
Со помош на Рајан Билер, независен новинар од Колорадо, САД.
