„Чуден јад од Мостар град“ (Čudna jada od Mostara grada) е насловот на најпопуларната песна за најголемиот херцеговски град во последните децении, кој изваден од контекстот совршено пластично ги опишува сите одлики на животот на брегот на Неретва, таму во подножјето на Вележа, помеѓу балканската сцили и харибди.
Од сите босанско-херцеговски стереотипи, оној за животот на границата меѓу Истокот и Западот е некако најповршен, но ако тоа важи макар и за една средина, тогаш тоа е Мостар. Мостар не е град на граница туку на спојница, на составувањето, на мостот меѓу два брега што поради него сочинуваат една целина.
Тоа е град што својата духовна и културна ширина ја изгради врз стиховите на Алекса Шантиќ, каде што Душан Бајевиќ е најпопуларен граѓанин. Мостар е збир на љубовта на сите мостарци, со задоволство е цитирана субјективната дефиниција за градот што произлезе од перото на Миша Мариќ или Пера Зупац, некој од поетите што го опевале Мостар во неговата златна доба, а тоа, според дефиницијата на мостарците, се последните петнаесет-дваесет години од поранешната држава.
Мостар е оптоварен со повоени страдања, духовно заробен во мрежата на меланхолијата и спомените, споредувајќи сè со својот врв. Градот тогаш имаше развиена економија, беше познат и признаен по својата културна сцена, со фудбалски клуб што беше европски релевантен и омилен низ поранешната држава. Минатото на таков начин ретко е инспиративно и мотивирачко бидејќи ако реалноста не изгледа приближно така, тој судир предизвикува поинакви емоции.
Односот на Мостар кон таа доба често и не е рационален. По последната војна, жителите на Мостар обновуваа објекти што немаат никаква историска вредност за да изгледаат како што изгледале во 1980-тите, иако тие визури неколку години или една деценија подоцна беа и повеќе од старомодни.
Depositphotos
Но Мостар е средина што е далеку од каква било рационалност. Во спротивно, тоа не би бил град на поезијата и убавината, вредности што најчесто не се синхронизирани со рациото. Тие и денес го составуваат духовното ткиво на оваа, по многу нешта, поинаква средина.
Паркот Шантиќ во Лука и денес е место каде што поетите бараат инспирација или барем некоја своја Емина, која, како во легендарната песна, е таква што не би се срамела да е кај султанот. Понекогаш помислувам дека големиот поет всушност не пеел за девојка, иако се знае и конкретната личност, туку всушност за својот роден град, кој е таков, барем во очите на поетот или некој типичен мостарец, како да е оној султанскиот на Босфор.
Иво Андриќ еднаш напиша дека од искуство знае дека кога човек ќе преноќи во Мостар, наутро не го буди звук, туку светлина. Таа светлина прави чуда со бојата на реката, со каменитите ридови што го опкружуваат градот, со небото. Никаде небото не е толку сино како во Мостар, е реченица што многумина ја напишале, многумина се обиделе да го доловат тоа со фотографија или слика.
Depositphotos
Јерговиќ го опишува Мостар како град без оправдан комплекс на повисока вредност. Таков впечаток ќе имате и денес доколку останете малку подолго во Мостар и слушнете како се гледа другите средини. Во Мостар тешко ќе ви прости преселба на друго место, а камоли мислењето дека каде било е поубаво и подобро. Еден од најлегендарните мостарци, популарен во познатата златна доба, во свое време еден од најдобрите светски фудбалски голмани Енвер Мариќ, на прашањето зошто летата не ги поминува на море, одговорил: „Морето да беше добро, ќе беше во Мостар“.
Стариот мост е посебна приказна, не само што е симбол на градот, што Мостар е создаден околу и поради мостот, туку е симбол на цела Босна и Херцеговина. Доколку на Гугл го напишете терминот „Босна и Херцеговина“ и ги погледнете понудените фотографии, убедливо доминираат сликите од Стариот мост. И тоа не е нешто што ние успеавме да го брендираме, туку светот нѐ гледа така, а најдобро од сè - тоа е многу логично и ефектно.
„Стариот мост е најголемата приказна на оваа земја. Тој ги поврзува луѓето, бреговите, народите, овозможува движење, сѐ што бараш во животот е мост. Покрај сето тоа, стариот мост има и посебна приказна, светска...“, ми кажа еднаш Амир Пашиќ, светски релевантен архитект и водач на обновата на мостот.
Поради мостот, но и изобилство други фактори, Мостар лесно може да биде епицентар на туризмот. Со медитеранска клима, многу сончеви денови и убаво време во текот на целата година, како и неколку интересни атракции во радиус од околу триесет километри. Со целиот феномен на Меѓугорје, кое се наоѓа во соседната општина... Но, повторно не е баш сѐ така. Деценија и пол аеродромот е еден од најлошите во регионот, понекогаш со карикатурално мал број на патници. Сепак, некои работи како да се менуваат, се воведуваат нови линии. Треба само уште да се раскажат вистинските приказни и луѓето мора да дојдат.
Без разлика на сезоната и годишната доба, Мостар за време на викендите најчесто е полн со луѓе. Туристи има сѐ повеќе, доаѓаат и домашни гости од Сараево и од други регионални адреси, желни за ведро небо и повисоки температури. Проблем се работните денови и активностите што би ги привлекувале луѓето да доаѓаат освен туризмот, а со тоа би ги спречиле да си заминуваат.
Економски, во последните години, Мостар стана речиси исклучиво дестинација на слободни соби (zimmer frei), по примерот на Далмација. Едноставно, Далмација има море, па гости доаѓаат на седум и повеќе дена, а Мостар има „само“ мост. Очигледно, освен сценографијата, недостига уште нешто, активност што би ги задржала луѓето на херцеговското сонце повеќе од ден-два, колку што сега е просечен престој.
Конференциски туризам не може да се развие без многу големи и луксузни хотели, нема голф без терен и сѐ уште никој не почнал да игра исклучиво во карст. Малку е да се каже дека недостига соодветна инфраструктура за понатамошен развој на туризмот.
Ако нешто недостига, тоа секако не е она што го подариле претходните генерации или природата. Мостар е континентален град, но температурата и климата се како на море. Во Мостар порано се гледаше временската прогноза за Сплит и според неа се правеа планови. Мостар денес живее како град на море без море. Сепак, ако ви зафали море, тоа се наоѓа на еден час возење.
Пандемијата го направи популарно изнајмувањето вили со базени низ светот, но во рустикалната Херцеговина, во областите околу Мостар, со изобилство вода, медитеранска вегетација и карст, тоа стана најпрофитабилен бизнис. Во долините на реките, на карстните ридови, меѓу медитеранската вегетација, како печурки по дожд никнуваат објекти за изнајмување со задолжителен висок околен ѕид и приватност, која најмногу се плаќа.
На крајот останува впечаток од градот и регионот што е тешко да се пренесе со зборови и слики, бидејќи на тој начин не може да се доловат спојот на светлина, топлина и хумор, поинаквиот поглед на животот и уживањето, амбицијата и самодеструкцијата, на себеси и на другите. Останува задачата да се дојде и да се види. Мостар е блиску, многу блиску.
.webp){kind=icon}
Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...