.webp){kind=icon}
Имаше многу иновации во Силициумската Долина во изминатата деценија, но за луѓето желни да работат во технолошката индустрија, најголемата трансформација може да биде „индустриската лента“ развиена за преквалификација на неискусните летни практиканти во високоплатени софтверски инженери. Технолошките компании беа толку очајни во потрагата по таленти што, наместо да вработуваат само за одредени позиции, му нудеа работа на секој практикант што исполнува одредени нивоа на вештини.
Дваесет и едногодишниот Дилан Кастиљо знаел како се одвиваат работите. Стажирал во „Алфабет“ (Alphabet), „Мета“ (Meta), „Фигма“ (Figma) и во „Страјп“ (Stripe), дипломирал на универзитетот „Корнел“ во мај минатата година, со диплома по компјутерски науки, а од „Алфабет“ во ноември му било кажано дека е квалификуван за работа со полно работно време. Потоа се запознал со „Биг тек“ (Big Tech). Неколку месеци матичната компанија на „Гугл“ го одложувала спојувањето со тимот. Во јануари тој добил само известување: „Ќе ви се јавиме “. Конечно, во март, неколку недели по отпуштањето на 12.000 вработени, компанијата ја повлече својата понуда.
Кастиљо не бил шокиран што компанијата не го исполни ветувањето, затоа што сепак на крајот отпушташе. Но тоа не треба да функционира така. Ги прескокна сите пречки, беше доволно професионален. „Ако го исполнувате тој услов, треба да добиете понуда“, вели Кастиљо. „Така беше пред тоа...“, застанува тој, „како и да се вика“.
HEATHER AINSWORTH/HEATHER AINSWORTH/Дилан Кастиљо
Како и да го наречете, тој пресврт над сончевата Силициумска Долина дојде како студена магла по цела деценија раст на вработувањата. Отпуштањата отсекогаш биле дел од технолошката индустрија, но тие обично биле поврзани со неуспехот на стартапите и отпуштањето на сите вработени, кои потоа лесно би пронашле нова работа на друго место. Но сега вработените повеќе не можат да се надеваат на брзо вработување во други стартапи или гиганти вредни милијарди долари. „Порано можеше да правиш основни вежби за кодирање со добро темпо и да добиеш шестцифрена понуда од еден куп компании“, вели директор на стартап, кој сакаше да остане анонимен. „Луѓето доаѓаат кај мене сега и прашуваат: Дали има работни места во оваа компанија?, а компанијата вели: Всушност, не вработуваме во моментов“. Тоа е шок!
Повеќе од 200.000 вработени се отпуштени во технолошката индустрија оваа година, покажуваат податоците на веб-страницата „Лејофс“ (Layoffs.fyi), која ги следи технолошките отпуштања. Веќе во јануари беа отпуштени над 80.000 луѓе. Чувството дека неуспесите како масовните отпуштања, колапсот на криптоберзите и на банката „Силикон валеј“ го издувуваат златниот меур во Силициумската Долина можеби не е опипливо, но е присутно низ целата индустрија. Шокираните технолошки работници размислуваат, некои за првпат, дека ветувањето за постојано профитабилно вработување можеби не е толку цврсто како што мислеа.
„Следната фаза на раст бара различна комбинација на знаења и вештини“
Кастиљо емигрирал од Венецуела на 13-годишна возраст и го избрал софтверското инженерство затоа што изгледало безбедно и затоа што не можел да си дозволи правен факултет. Тој сметал дека неговиот избор да вработување во голема технолошка или приватна компанија во подоцнежна фаза е конзервативен. Меѓутоа, сега некои негови пријатели на слични патеки во кариерата се соочуваат со невработеност. „Луѓето се доста исплашени“, вели тој. Се вработил во „Фигма“ и планира да започне со работа во август.
Некои од колегите на Кастиљо прифаќаат повеќе понуди, бидејќи се плашат дека вработувањата нема да се реализираат и размислуваат за помалку гламурозна работа, како кодирање во нетехнолошките сектори на пример во финансиите и здравството, каде што компаниите сè уште сакаат да ангажираат ИТ-професионалци. „Можностите за плата и напредување во кариерата се поскромни во споредба со технолошкиот сектор, но можете да сметате на тоа дека работните места нема да исчезнат или да бидат укинати“, вели Кастиљо.
Среде сета оваа неизвесност, една од очигледните стратегии за потпирање е најновата фасцинација на Силициумската Долина - вештачката интелигенција. Иако технолошката индустрија е многу податлива, Кастиљо вели дека тој и неговите колеги веруваат дека вештачката интелигенција е многу позначајна од некои од неодамнешните фиксации на секторот и дека градењето кариера околу неа може да се исплати. „Дефинитивно разгледавме фокусирање на учењето со вештачка интелигенција и машинското учење“, рече тој, истакнувајќи дека се чини дека тие работни места се барани на долг рок.
„Во моментов просечната плата за виш софтверски инженер специјализиран за вештачка интелигенција или машинско учење е за 12 отсто повисока од онаа на неспецијализираниот инженер“, вели Роџер Ли, шеф на „Лејофс“, кој исто така ги следи платите во секторот. „Иако платите за технолошките работници стагнираа минатата година, а некои дури и паднаа, платите на работните места поврзани со вештачката интелигенција се зголемија за четири отсто“, рече Ли. Во светот на стартапите, каде што финансирањето ризичен капитал во голема мера пресушува и многу стартапи ги намалуваат операциите за да преживеат, инвеститорите сè уште се претпазливи за компаниите што нудат сѐ што е поврзано со вештачката интелигенција. Ова е особено точно за генеративната вештачка интелигенција, термин што ја опфаќа технологијата како ЧетГПТ на „Опен еј-ај“ (OpenAI).
Во големите компании работниците што се врзуваат за проекти како вештачката интелигенција може да бидат побезбедни, барем на краток рок. Кога Дру Хјустон, извршниот директор на „Дропбокс“, објави дека компанијата отпушта 500 работници, тој истакна дека причината за отпуштањата е делумно поврзана со создавање можности за работа со вештачката интелигенција. „Следната фаза од нашиот раст бара различна мешавина на вештини, особено во ВИ и развој на производи во рана фаза.“ Кога Марк Закерберг ги објави плановите за укинување на 10.000 работни места во „Мета“ во март, тој рече дека еден од фокусите на компанијата е „градење алатки за вештачка интелигенција што ќе им помогнат на инженерите подобро и побрзо да кодираат, овозможувајќи автоматизација и намалување на обемот на работа“.
Во исто време, додека вештачката интелигенција ветува дека ќе биде следниот голем благодат на Силициумската Долина, таа се заканува да ја поништи конвенционалната мудрост дека учењето компјутерско програмирање е гаранција за вработување. Извршниот директор на „Интернешенал бизнис машинс“ (International Business Machines), Арвинд Кришна, неодамна изјави за „Блумберг њуз“ дека лесно може да замисли илјадници работни места во „Ај-би-ем“ (IBM) да бидат заменети со вештачка интелигенција во следните пет години, особено за секојдневните задачи во човечките ресурси. (Подоцна рече дека мислел дека вештачката интелигенција на крајот ќе создаде повеќе работни места отколку што ќе уништи.)
Bloomberg
Вештачката интелигенција во моментов може да послужи и како оправдување за заштеда по вработено лице за менаџерите што не сакаат да признаат дека отпуштањата се резултат на прекумерното вработување за време на пандемијата. Нема докази дека вештачката интелигенција почнала да менува значителен број работни места во технологијата. Сепак, на инженерот му е лесно да гледа како ЧетГПТ избива код и ги поправа сопствените програмски грешки и да замисли како тим од пет програмери може да биде заменет со две лица и некои напредни алатки за вештачка интелигенција.
Лудоста со вештачката интелигенција е уште еден фактор што го менува начинот на кој функционираат работите во Силициумската Долина. Џули Лејн, коосновачка на иновацискиот фонд „Урбан“, вели дека промената и преминот кон воздржан начин на работа се случиле толку брзо што сè уште не ги забележале сите. „Тоа е државен удар“, тврди таа. Основачот може да предложи голем буџетски маркетинг-план на состанок на одборот и да се соочи со невиден отпор. „Сите реагираат: Што? Мора да заштедите пари“, вели таа. „Дали сме одговорна компанија ако сега не отпуштиме луѓе?“
Кога станува збор за отпуштање вработени, компаниите не секогаш реагирале најпаметно. Во компанијата за заеднички превоз „Лифт“ (Lyft), која веќе укина околу 650 работни места во ноември, новиот извршен директор даде застрашувачки коментар на заеднички состанок за потенцијалните нови кратења на работните места. Тоа предизвика шпекулации што кулминираа со најавата дека „Лифт“ ќе отпушти 25 отсто од својот персонал, или повеќе од илјада работници. На денот закажан за отказ на сите им било кажано да останат дома. На „погодените“ вработени им било кажано дека останале без работа и биле замолени да присуствуваат на видеоповик, но тоа не функционирало, а некои не можеле ниту да се логираат.
Вработена во друга наведена технолошка компанија, која побара да остане анонимна бидејќи не е овластена јавно да зборува за својата работа, рече дека раните знаци за можни отпуштања се појавиле кон крајот на минатата година. Извршниот директор ги уверувал вработените дека сè оди добро пред мистериозно да го одложи прегледот на перформансите. Едно утро оваа година, вработена добила порака од својот менаџер дека нејзината работа е безбедна. „Бев нешто како: Дали си сигурен? Зошто не би бил сигурен?“, се сеќава таа. Потоа видела е-пошта од извршниот директор во која се наведува дека доаѓа до кратење на работните места. Вработените набрзо сфатиле дека можат да препознаат кој останал без работа, бидејќи покрај нивните имиња на платформата Слак (Slack) има симбол.
Bloomberg
Во многу компании регрутерите се првите што заминуваат, што е природен избор со оглед на тоа што нивната функција има смисла само кога компаниите вработуваат. „Сфаќам“, вели регрутер што неодамна беше отпуштен од „Мета“ и побара да остане анонимен поради страв од одмазда. „Никогаш не сум го сфатил тоа лично“. Продавачите исто така често се ранлива група, делумно поради тоа што е лесно да се измери нивното влијание врз крајната линија и да се исклучат оние со слаби перформанси.
Овој пат ранливата група вклучуваше вработени што работат на небезбедни или експериментални проекти во технолошки компании. Овие работни места носеа дополнителен престиж, но во време на криза очигледно не беа доволно блиску до основниот профитабилен бизнис. Во „Алфабет“ намалувањата беа особено длабоки во секторите како што е „Џигсо“ (Jigsaw), геополитички аналитички центар задолжен за спречување на екстремизмот и цензурата, и „Ареа 120“, внатрешен инкубатор каде што вработените поминуваа полно работно време на споредни проекти.
„Еден пријател ми рече дека сака годишна плата од најмалку 600.000 долари“.
Приспособувањето на новото време може да биде болно за луѓето што ги изградиле своите кариери во годините на бум на Силициумската Долина. Ерик Бан, кој работеше како менаџер во „Фејсбук“ на средината на 2010-тите, се сеќава дека ѝ се приклучил на компанијата без конкретна позиција. Три месеци ги поминувал деновите ангажирајќи се во лесни тренинзи. „Секој ден читав роман по еден час додека појадував“, посочува тој и наведува дека потоа интерно се среќавал со тимовите за да одлучи дали сака да работи за нив.
Голем дел негови соработници живееле луксузно од високите плати и бонусите што великодушно им ги делеле работодавците на вработените. Бан ги прашувал младите колеги за нивните планови за викендот, а тие му кажувале дека изнајмиле авион за да одат на риболов на Алјаска. „Ако растот заврши да биде двоцифрен, никој навистина не гледа што се крие зад него“, вели тој.
Бан се сеќава на своите колеги што планирале да се откажат, но, наместо тоа, им било кажано да земат неколку месеци платен одмор, само за да не избегаат во рацете на конкурентите. Кога луѓето всушност успевале да ги напуштат своите работни места, одговорот често бил: „Честитки!“.
„Верувањето беше дека има бескрајно многу работни места и дека ќе има бескрајно повеќе“, вели директорот на стартапот. „Можете да ја наполните кофата со вода колку сакате, а таа никогаш нема да се прелее.“
Работниците навикнати на шармантната околина и ниските трошоци за живот во заливот на Сан Франциско понекогаш имале проблеми да ги намалат своите очекувања. Бан, сега ризичен капиталист, вели дека отпуштените пријатели од него бараат помош за наоѓање нови работни места. „Еден пријател ми кажа дека неговата плата е најмалку 600.000 долари годишно“, рече тој. „Зошто да не можат да живеат со 300.000 или 400.000 долари?“ Тој додава: „Златните окови се сосема реални“.
Depositphotos
Веќе постои здрава доза на славољубје поради луѓето како пријателите на Бан. Но, секој што е запознаен со работата на технолошката индустрија знае дека голем дел од работната сила не одговара на стереотипот на декадентни ИТ-луѓе. За секој софтверски инженер што не може да замисли да работи за безначајни половина милион долари годишно, има работник во сенка што не е под такво стаклено ѕвоно.
Ноха Елсвајфи, самохрана мајка на две деца, која живее во Бруклин, Њујорк, работела во „Гугл“ повеќе од пет години, но не како вработена, туку со договор. Работела со полно работно време и го обучувала Гугл асистент (Google Assistant) да зборува течно арапски, но ја плаќале изведувачи, и тоа прво „Артек“, потоа „Аск“, па потоа „Асенчер“. Иако нејзината работа останала иста, таа ги менувала „работодавците“ на секои две години за да го заобиколи правилото што го ограничува „Гугл“ да држи надворешни соработници предолго без да ги вработува.
Евелин Фреја за Блумберг Бизнисвик/Ноха Елсвајфи
Таа беше информирана во април дека ќе остане без работа за три недели. Да беше вработена во „Гугл“ со петгодишно искуство, ќе добиеше шест месеци испратнина. Други технолошки компании даваа испратнини за 16 недели. Како вработена во „Асенчер“, која има договор со „Гугл“, добила нула долари. („Гугл“ одби да коментира, а „Асенчер“ не одговори на барањето за коментар.)
„Кога ќе дојде вашиот последен ден на вашата моментална позиција“, напиша Елсвајфи во писмото до извршниот директор на „Алфабет“, Сундар Пичаи, „се надевам дека ќе бидете третиран со почит и благодарност, а не како што ме отпуштивте мене за време на состанок на три недели пред мојата последна плата“. Таа додаде: „Кога конечно дојде тој ден, ме отпуштија како никогаш да не сум работела таму“.
– Со Јулија Лав и Ајша Коунтс
Преведе Наташа Хаџиспиркоска Стефанова
