На Македонија ѝ треба помош од ВИ за креирање стратегија за ВИ

Пред десетина дена Србија склучи договор за набавка на суперкомпјутер од француската фирма „Бул САС“ (Bull SAS) во вредност од 50 милиони евра. Суперкомпјутерот ќе биде сместен во Државниот датацентар – ДДЦ (DDC) во Крагуевац, каде што веќе е извршена надградба на претходниот суперкомпјутер, кој Србија го поседува од 2021 година. Со тоа, освен што обезбедува соодветна инфраструктура за интензивен развој на ИТ-пазарот, стартап-сцената и ризичниот капитал (англ. venture capital), земјата има цел да го направи Крагуевац регионален центар на современата технологија. Во корист на оваа цел оди и фактот што во рамките на комплексот на тој центар се гради и иновациски дистрикт.

Сето тоа е јасно поставено во Стратегијата на Србија за развој на вештачка интелигенција (ВИ) за периодот 2025-2030. Претходната стратегија за периодот 2020-2025 ги постави темелите и го трасира патот за развој на ВИ во Србија во повеќе клучни и приоритетни области, додека актуелната стратегија ги креира рамките за натамошен развој на ВИ, овозможувајќи Србија да ги следи современите трендови во оваа област.

„Една од основните цели на стратегијата е преку специјални мерки да овозможи значаен поттик за натамошен развој на научни истражувања, иновации, образование, економски раст и да го унапреди квалитетот на животот на сите граѓани“, пишува во втората Национална стратегија за ВИ во Србија.

Моментално српските суперкомпјутери бесплатно ги користат универзитетите, институтите и домашните стартап-компании, но, според најавите од тамошните власти, услугите на датацентарот во Крагуевац ќе им бидат понудени и на земјите од регионот.

На јужната страна од граничниот премин Табановце желбите на надлежните се слични, ама реализацијата ја нема. Во Македонија уште во 2021 година се формира работна група за изработка на национална стратегија за вештачка интелигенција. Четири години подоцна нема ништо од тоа.

Реорганизацијата на државната извршна власт што ја направи новата влада во извесна мера ветува фокус на дигитализација и ВИ поради тоа што дигиталната трансформација сега засебно е институционализирана преку сопствено ресорно министерство. Но останува отворено прашањето колку брзо ќе се придвижат работите и дали Македонија ќе успее да фати чекор со регионалните лидери.

Од Министерството за дигитална трансформација (МДТ) велат дека за нив, односно за Владата вештачката интелигенција има големо значење во нивната визија за дигитална трансформација, особено во делот на создавањето модерна дигитална економија и технолошките иновации, а ништо помалку и во иницијативите за подобрување на ефикасноста на владините услуги.

„Во однос на споменатата работната група, за жал она што го имаме како информација е дека и покрај формирањето на работна група за национална стратегија за вештачка интелигенција во 2021 година, досега е одржан само еден состанок. Овој податок нè загрижи и заради потребата од итно забрзување на овој процес, во изработката на Националната ИКТ-стратегија, во приоритетната област 'Бизниси, иновации и нови технологии', предвидовме цела една компонента за развој на ВИ со акциски план. Акцискиот план ќе утврди дали е потребно донесување засебна стратегија за ВИ или динамичен патоказ за промоција и поттикнување на искористување на алатките базирани на ВИ“, велат од ресорното министерство, потенцирајќи дека паралелно Владата пристапи и кон Декларацијата на Советот на Европа за етичка употреба на вештачката интелигенција, одлука што во март беше едногласно донесена.

„Дополнително, МДТ предвидува транспонирање на EU AI Act во форма што ќе значи поттикнување на употребата и развојот на ВИ во македонскиот ИКТ-екосистем. Активностите треба да започнат во втората половина на 2025 година“, пишува во одговорот од Министерството за дигитална трансформација за „Блумберг Адрија“.  

Depositphotos

 

Дел од работната група што требаше да подготви национална стратегија за ВИ беа и претставници од Стопанската комора за информатички и комуникациски технологии (МАСИТ). Според нив, формирањето на работната група во 2021 година беше еден од првите формални чекори кон систематизирање и поддршка на развојот на ВИ вo Македонија.

„Работната група беше мултисекторска и ги обедини сите клучни чинители, како академијата, државните институции, граѓанскиот сектор и, секако, приватниот ИКТ-сектор, каде што МАСИТ имаше своја активна улога преку свој претставник“, велат од МАСИТ, кои како формални претставници на ИКТ-индустријата во земјата уште од самиот почеток се гласен поддржувач на иницијативата за креирање ваква стратегија.

„Нашето учество во работната група беше мотивирано од реалната потреба да се обезбеди одржлива и стратегиска рамка што ќе го поддржи развојот на вештачката интелигенција во согласност со глобалните трендови, но и со реалните потреби и капацитети на нашата индустрија. Иако иницијативата беше добро поставена, за жал процесот не продолжи со планираната динамика“, вели Петар Лазовски, оперативен менаџер и в.д. директор на ИК на МАСИТ.

Петар Лазовски, оперативен менаџер и в.д. директор на ИК на МАСИТ Фото: Михаил Савески

 

Тој вели дека во рамките на Националната ИКТ-стратегија, Министерството за дигитална трансформација ја препознава вештачката интелигенција како клучна компонента за идниот дигитален развој на земјата. Стратегијата предвидува интеграција на ВИ во јавниот сектор, особено во подобрување на јавните услуги и оптимизација на процеси.

„Во актуелниот контекст на брза дигитална трансформација и раст на ВИ-технологиите, постоењето на национална стратегија е клучно – не само за да се поттикне иновацијата туку и за да се постават етички и правни рамки што ќе го заштитат општеството од потенцијални ризици. Покрај тоа, стратегијата би овозможила и поефикасно поврзување со европските регулативи, како што е EU AI Act, со што нашите компании би биле поконкурентни на регионалниот и европскиот пазар“, вели Лазовски, посочувајќи дека МАСИТ и понатаму останува подготвен и отворен за учество во процесот на изработка на стратегијата, со цел да придонесат кон создавање реалистичен, применлив и инклузивен документ врз чија основа ќе се овозможи забрзан економски раст и развој.

Неопходна е соодветна законска легислатива што ќе ја регулира употребата на ВИ

Омасовувањето на употребата на ВИ носи и загриженост околу можни злоупотреби. Оттука, се чини повеќе од потребно одредувањето законско тло врз кое ќе се поставуваат правилата на игра.

„Да, апсолутно сметаме дека е неопходна соодветна и современа законска легислатива што ќе ја регулира употребата на вештачката интелигенција. Со оглед на тоа што ВИ веќе е длабоко интегрирана во многу ИКТ-процеси, правната рамка е клучна за да се обезбеди одговорна, етичка и безбедна употреба“, вели Лазовски.
Денес многу компании веќе ја користат ВИ за анализа на податоци, автоматизација на процеси и други различни сегменти каде што ВИ го олеснува работниот процес. 

Depositphotos

 

„Во таа насока, усогласувањето со европскиот EU AI Act е добра основа – не само за правна сигурност туку и за отворање на пазарите, со што македонските ИКТ-компании би можеле полесно да конкурираат на европско ниво. Националната ИКТ-стратегија веќе ги предвидува тие насоки, но потребно е конкретизирање преку законски и подзаконски акти“, вели Лазовски. 

Македонските компании имаат знаење и креативност – им треба само поголема поддршка

Според искуството на МАСИТ, македонските компании покажуваат сè поголем интерес за користење вештачка интелигенција, особено во последните неколку години. Иако имплементацијата на ВИ сè уште не е застапена во секоја индустрија, постои јасна тенденција помеѓу ИКТ-фирми, стартапи, но и дел од поголемите компании од другите сектори, кои веќе активно развиваат или користат ВИ-решенија во најразлични сегменти и области од нивното функционирање.

„Во однос на регионот, може да се каже дека сме слични по ниво на подготвеност, но секако има простор за напредок. Клучен предизвик е недостигот од кадар со специјализирани вештини за примена на ВИ, како и подобра поддршка од институциите преку стимулации за истражување, полесен пристап до податоци, грантови итн.“, вели Лазовски.

Тој посочува дека глобалните трендови во вештачката интелигенција покажуваат дека земјите што инвестираат во ВИ, особено во образованието и издигнување на свеста за користењето, придобивките, но и опасностите од ВИ, веќе ги уживаат придобивките од оваа технологија. „Во споредба со нив, Македонија се наоѓа во почетната фаза на развој, но има значителен потенцијал да го забрза својот напредок. Клучните области за напредок вклучуваат поголема поддршка за образованието (приспособени програми), вештини и систематски пристап кон инвестирање во иновации. Преку стратегиски вложувања во овие области, Македонија може да ја зголеми својата конкурентност и да ги искористи глобалните трендови како можност за економски раст и технолошки развој“, вели Лазовски, според кого компаниите од ИКТ-индустријата во нашата држава имаат знаење и креативност и, ако добијат вистинска поддршка, можат да бидат многу поконкурентни и надвор од границите на земјата.

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар