Зошто производството на чипови стана нова трка за вооружување

Производството на полупроводници отсекогаш било исклучително сложена битка со високи влогови за корпорациските гиганти. Сега и владите се впуштаат во играта. Овие клучни мали парчиња технологија - познати како интегрирани кола, или повообичаено само чипови - можеби се најмалите, но најкомплексните производи некогаш направени. 

Бидејќи се толку тешки и скапи за производство, всушност има глобална зависност од само неколку компании, зависност што стана многу поизразена поради недостигот за време на пандемијата. Пристапот до чипови, исто така, стана геополитичко оружје, при што САД ги заостри извозните ограничувања на Кина за да го ограничат подемот на нејзиниот економски ривал.

1. Зошто војна за чипови?

Силициумот е во срцето на секој напредок во областа на вештачката интелигенција, зголемувајќи го опсегот на електрични возила или системи за наведување хиперсонични ракети. Голем дел од водечката светска технологија за чипови доаѓа од САД. Кина е најголемиот пазар за електронски компоненти и се повеќе сака самата да ги произведува чиповите што ги користи. 

Тоа ја направи индустријата точка на фокус за Вашингтон додека се обидува да го ограничи подемот на својот азиски ривал и се занимава, како што велат од таму, со грижи за националната безбедност. Од своја страна, Пекинг вложи милијарди во напорите да изгради сопствена индустрија за чипови и да ја намали зависноста од увоз, бидејќи сè повеќе се наоѓа на удар на ограничувањата од САД. Во исто време, Европа и САД вложуваат огромни владини средства за да го обноват физичкото производството на чипови, намалувајќи ја, како што велат, опасната зависност од неколку фабрики во Источна Азија.

2. Зошто чиповите се толку важни?

Чиповите се неопходни за обработка и разбирање на мноштвото податоци кои станаа конкуренција со нафтата како крвоток на економијата. Тие се направени од материјал кој се нанесува на силициумски дискови и можат да извршуваат различни функции. Мемориските чипови, кои складираат податоци, се релативно едноставни и се тргуваат како стока за широка потрошувачка. Логичките чипови, на кои се инсталирани програми и кои делуваат како мозок на уредот, се посложени и поскапи. 

Пристапот до компоненти како што е забрзувачот на вештачката интелигенција H100 на „Енвидија“ (Nvidia) стана поврзан со националната безбедност и со богатството на гигантските компании како „Гугл“ (Google) и „Мајкрософт“ (Microsoft), додека тие се тркаат да изградат огромни центри за податоци за да го преземат водството во она што се гледа како иднина во технологијата. Дури и секојдневните уреди сè повеќе зависат од чипови. Секое притискање на копче во автомобил преполн со електроника бара едноставни чипови за да се претвори тој допир во електронски сигнали. И на сите уреди на батерии им требаат чипови за конверзија и регулирање на струјата.

3. Кој го контролира снабдувањето?

Производството на чипови стана сè понеизвесна и ексклузивна работа. Цената на нова фабрика е поголема од 20 милијарди долари (18,5 милијарди евра), а таква фабрика се гради со години и треба да работи без прекин 24 часа на ден за да има профит. Поради толкавите ресурси, бројот на компании со супериорна технологија е намален на само три  - ТСМЦ (Taiwan Semiconductor Manufacturing), јужнокорејски „Самсунг“ (Samsung Electronics) и американски „Интел“ (Intel). 

ТСМЦ и „Самсунг“ работат како таканаречени „леарници“ и на тој начин обезбедуваат договорно производство за компаниите ширум светот. Сите, од „Енвидија“, до внатрешните напори на компаниите „Мајкрософт“ и „Амазон“ (Amazon) зависат од пристапот до најдоброто производство, од кое поголем дел се наоѓа во Тајван. „Интел“ претходно се фокусираше на производство на чипови за своја сопствена употреба, но сега се обидува да се натпреварува со ТСМЦ и „Самсунг“ за договорно производство. На пониското ниво на овој „синџир на исхрана“ постои огромна индустрија која произведува таканаречени аналогни чипови. Компаниите како ТИ (Texas Instruments) и СТМ (STMicroelectronics NV) се водечки производители на компоненти кои го контролираат притискањето на копчињата и ја претвораат енергијата во уредите. Ова е токму сегментот што го таргетира Кина, за која е блокиран пристапот до многу машини потребни за производство на делови од високата класа, па инвестира многу за да го зголеми производството и да го заземе пазарниот удел.

Bloomberg Businessweek Adria

4. Што се случува во геополитичката трка?

И покрај масовното трошење на Кина, производителите на чипови во земјата остануваат зависни од американска технологија бидејќи нивниот пристап до странска технологија за производство на чипови се стеснува.

САД воведоа построга контрола на извозот на некои чипови и опрема за производство на чипови во 2023 година за да ја спречат Кина да развива способности што Вашингтон ги гледа како потенцијална воена закана, како што се суперкомпјутери и вештачка интелигенција. Правилата беа дополнително заострени во октомври минатата година, а договорите постигнати со Јапонија и Холандија треба да стапат на сила во 2024 година.

На почетокот на 2024 година, САД извршија притисок врз сојузниците дополнително да ги заострат ограничувањата за пристапот на Кина до технологијата на полупроводници за да ги затворат дупките во контролите на извозот. Администрацијата на Бајден се обидува да ги вклучи Германија и Јужна Кореја во договорот за ограничување на чиповите за Кина, кој веќе ги вклучува Јапонија и Холандија, бидејќи сите четири земји се дом на клучни компании во синџирот на снабдување со полупроводници.

Некои од технолошките лидери во Кина, вклучително и компанијата „Хуавеј“ (Huawei Technologies), се ставени на таканаречената листа на субјекти на кои важат ограничувањата. Американските добавувачи на технологија за чипови мора да добијат одобрение од американската влада за продажби кон компаниите на црната листа, чекор што треба да ја ограничи способноста на Кина да развива врвни чипови и да прави најсовремени апликации кои користат вештачка интелигенција. 

Сепак, во 2023 година, компанијата „Хуавеј“ го претстави телефонот „мејт 60 про“ (mate 60 pro), кој го користи новиот чип Кирин 9000 (Kirin 9000s). Тој процесор е направен од СМИЦ (Semiconductor Manufacturing International) со седиште во Шангај, користејќи таканаречена технологија од 7 нанометри, многу понапредна отколку што дозволуваат американските правила.

Bloomberg Businessweek Adria

Американските политичари одлучија дека мора да направат повеќе отколку само да ја зауздаат Кина. Законот за чипови и наука до 2022 година ќе обезбеди околу 50 милијарди американски долари (46,3 милијарди евра) федерални пари за поддршка на производството на полупроводници во САД и зајакнување на квалификуваната работна сила што ѝ е потребна на индустријата. ТСМЦ, „Самсунг“ и „Интел“, трите најголеми производители на чипови, ги објавија плановите за нови фабрики во САД.

Европа се приклучи на трката за намалување на производствената концентрација во Источна Азија. Во ноември минатата година, земјите-членки на Европската унија се договорија за план вреден 43 милијарди евра (46 милијарди долари) за брзо започнување на нивното производство на полупроводници. Целта е да се удвои производството во блокот на 20 отсто од глобалниот пазар до 2030 година.

Јапонија одвои околу 4 трилиони јени (25 милијарди евра) владини средства за ревитализација на својот полупроводнички сектор и се надева дека трошоците во таа област, вклучително и поддршката од приватниот сектор, ќе можат да достигнат 10 трилиони јени (72,5 милијарди евра). Една од целите на планот е тројно да се зголеми продажбата на домашно произведени чипови до 2030 година.

5. Како Тајван се вклопува во сето ова?

Оваа островска демократска држава се појави како доминантен играч во договорното производство на чипови, делумно поради одлуката на владата во 1970-тите да ја промовира електронската индустрија. Компанијата ТСМЦ практично го создаде бизнис моделот на „леарница“ - производство на чипови дизајнирани од други. 

Тоа е пристапот што корисниците на чипови го прифатија додека новите фабрички цени вртоглаво растат. Големите клиенти како „Епл“ му дадоа на ТСМЦ огромна можност да развие водечка експертиза во индустријата и сега светот зависи од тоа. 

Компанијата го престигна „Интел“ во однос на приходите во 2022 година. Постигнувањето на нејзиниот опсег и вештини би траеле со години и би чинело цело богатство. Оваа трка стана многу повеќе од пари за политика. САД најавија дека ќе продолжат со напорите за ограничување на пристапот на Кина до американски чипови направени во тајванските леарници. Кина долго време го бара островот, на само 100 милји (161 км) од нејзиниот брег, како своја територија и се закани со инвазија за да ја спречи формалната независност на островот.