Договорот за слободна трговија претставува пакт меѓу две или повеќе нации за намалување на меѓусебните бариери за увоз и извоз. Тоa значи дека водејќи се од начелата за слободна трговија, стоките и услугите може да се купуваат и продаваат преку меѓународните граници со мали или никакви тарифи, квоти или други давачки или забрани со кои би се спречила нивната размена.
Во современиот свет, политиката за слободна трговија често се спроведува со формален и заеднички договор на вклучените нации. Склучувањето договор за слободна трговија не мора да значи напуштање на целата контрола на увозот и извозот или елиминирање на сите протекционистички политики.
Во модерната меѓународна трговија само неколку договори за слободна трговија резултираат со целосно слободна трговија. На пример, една нација може да дозволи слободна трговија со друга нација, со исклучоци што забрануваат увоз на специфични лекови што не се одобрени од нејзините регулатори, или животни што не биле вакцинирани или преработена храна што не ги задоволува нејзините стандарди. Или можеби има воспоставено политики за тарифи само за одредени производи за да ги заштити домашните производители од странска конкуренција.
Прочитај повеќе
Раст на потрошувачката на храна во земјава, аналитичарите очекуваат повеќе
Трговијата на мало со храна, пијалаци и тутун пораснала номинално за 9,7 отсто, а реално за 2,1 отсто.
02.11.2023
Кина во регионот Адрија - каде и колку инвестира?
Како економското забавување на една од најголемите светски економски сили ќе влијае на инвестициските активности во регионот?
05.10.2023
Пазарот се затегнува, цената на нафтата блиску до 95 долари за барел
Цените на нафтата продолжија да растат бидејќи ОПЕК+ најави намалување на снабдувањето.
18.09.2023
Анализа на „Блумберг Адрија“: Што ја турка трговијата во Македонија
Просечното годишно намалување е еден процент, а со попуштањето на инфлацијата се очекува зголемување.
01.08.2023
Отворен Балкан ја зголеми трговијата за 30 отсто
Директните трошоци за даноци и такси се намалени до 80 отсто
24.04.2023
Предности и недостатоци на слободната трговија
Брз развој
Слободната трговија им овозможи на многу земји да постигнат брз економски раст. Со фокусирање на извозот и ресурсите каде што имаат силна компаративна предност, многу земји успеаја да привлечат странски инвестициски капитал и да обезбедат релативно високоплатени работни места за локалните работници.
Пониски цени
Слободната трговија создава конкурентна средина бидејќи земјите се стремат да обезбедат најниски можни цени на ресурсите. Од друга страна, тоа им овозможува на производителите да обезбедат пониски цени за готови производи, со што на крајот се зголемува куповната моќ на потрошувачите.
Невработеност и деловни загуби
Сепак, има економски губитници кога една земја ги отвора границите за слободна трговија. Домашните индустрии можеби не можат да се натпреваруваат со странските конкуренти, што може да доведе до зголемување на невработеноста. Големите индустрии може да се преселат во земји со слаби еколошки и трудови закони, што може да резултира со злоупотреба на детски труд или загадување.
Зголемена зависност од глобалниот пазар
Слободната трговија исто така може да ги направи земјите позависни од глобалниот пазар. На пример, иако цените за некои стоки може да бидат пониски на светскиот пазар, можни се стратегиски придобивки кога една земја ги произведува тие стоки дома. Имено, во случај на војна или криза, земјата може да биде принудена да ги обнови тие индустрии од нула.
Договори за слободна трговија на САД
Соединетите Американски Држави во моментов имаат голем број договори за слободна трговија. Тие вклучуваат договори со повеќе нации, како што се Северноамериканскиот договор за слободна трговија - НАФТА (NAFTA), кој ги опфаќа САД, Канада и Мексико, и Централноамериканскиот договор за слободна трговија (CAFTA), кој ги вклучува повеќето нации од Централна Америка. Исто така постојат посебни трговски договори со држави од Австралија до Перу.
Збирно, овие договори значат дека околу половина од сите стоки што влегуваат во САД поминуваат без царини, според владините бројки. Сепак, трговските договори на САД не значат целосно ослободување за увоз на сите производи бидејќи различни американски интересни успешно лобираа да наметнат трговски ограничувања на стотици увозни производи, вклучувајќи ги челикот, шеќерот, автомобилите, млекото и други.
Северноамериканскиот договор за слободна трговија, кој беше склучен во 1994 година и создаде слободна трговска зона за Мексико, Канада и САД, е најважната карактеристика во билатералните трговски односи меѓу САД и Мексико. Од 1 јануари 2008 година, сите царини и квоти беа елиминирани за извозот на САД во Мексико и во Канада. Во 2018 година Мексико беше трет најголем трговски партнер на САД (по Канада и Кина) и втор по големина извозен пазар. Двонасочната трговија со стоки и услуги изнесуваше 678 милијарди американски долари, а таа трговија директно и индиректно поддржува милиони работни места во САД.
НАФТА обезбедува покриеност на услугите, освен за авијациски транспорт, поморски и основни телекомуникации. Договорот исто така обезбедува заштита на правата на интелектуална сопственост во различни области, вклучувајќи патенти, заштитени брендови и материјали заштитени со авторски права. Дополнително, на американските инвеститори им се гарантира еднаков третман со домашните инвеститори во Мексико и во Канада.
Соединетите Американски Држави, Мексико и Канада на 1 јули 2020 го ажурираа НАФТА и потпишаа нов договор (United States, Mexico, Canada agreement – USMCA), кој требаше да создаде порамномерна средина за трговија, да ги поддржи високоплатените работни места за Американците и да ја зголеми северноамериканската економија.
ЕУ пример за слободна трговија
Европската Унија е значаен пример за слободна трговија денес. Земјите членки формираат суштински единствен ентитет без граници за потребите на трговијата, а усвојувањето на еврото од повеќето од тие нации го измазнува патот понатаму. Треба да се напомене дека овој систем е регулиран од страна на бирократија со седиште во Брисел, која мора да управува со многуте прашања поврзани со трговијата што се појавуваат меѓу претставниците на земјите членки.
Регионални трговски договори
Централноевропски договор за слободна трговија – ЦЕФТА (Central European Free Trade Agreement)
Централноевропскиот договор за слободна трговија (ЦЕФТА) првично е воспоставен од Полска, Чехословачка и Унгарија на 21 декември 1992 во Краков. Подоцна членки станале Словенија (1996), Романија (1997), Бугарија (1998), Хрватска (2002) и Македонија (2006).
Надоврзувајќи се на оригиналниот ЦЕФТА, актуелниот договор беше потпишан во декември 2006 година од Албанија, Босна и Херцеговина, Бугарија, Хрватска, Македонија, Молдавија, Црна Гора, Романија, Србија и УНМИК/Косово. По пристапувањето кон ЕУ, Хрватска, Романија и Бугарија се повлекоа од ЦЕФТА.
ЦЕФТА има цел да ја подобри трговијата со стоки и услуги, има цел да ги елиминира трговските бариери меѓу страните и да привлече инвестиции во регионот преку фер, стабилни и предвидливи трговски правила. Договорот има цел да ја усогласи регулаторната рамка на нејзините страни со ЕУ и меѓународните стандарди. Исто така, тој опфаќа прашања како што се заштитата на правата на интелектуална сопственост, правилата за конкуренција и државната помош.
Страните на ЦЕФТА се обврзаа да воспостават регионална економска област врз основа на усогласеноста со ЕУ и за да ги намалат трошоците за трговија и производство преку елиминирање на бариерите за пристап до пазарот. Трговијата со стоки и услуги меѓу економиите на ЦЕФТА треба да биде без тарифи, квоти и други нетарифни бариери.
Договор за стабилизација и асоцијација со земјите членки на ЕУ
Постојната правна рамка што ги регулира односите на Македонија со Европската Унија е воспоставена преку Спогодбата за стабилизација и асоцијација (ССА), која Македонија во април 2001 година ја потпиша со Европските заедници и нивните земји членки, а по ратификацијата од сите потписници стапи во сила во 2004 година.
Со потпишување на ССА, нашата земја се обврза на почитување на едно од основните начела врз кои се заснова единствениот пазар на Европската Унија – слободно движење на капиталот, што подразбира целосно, но фазно либерализирање на тековите од капиталната и финансиската сметка.
Договор за стабилизација и асоцијација со ЕФТА
Македонија во 2000 година потпиша Договор за слободна трговија со Европската асоцијација за слободна трговија (ЕФТА). Станува збор за меѓувладина организација на Исланд, Лихтенштајн, Норвешка и Швајцарија. Основана е во 1960 година од нејзините тогашни седум земји членки за промовирање на слободната трговија и економската интеграција меѓу нејзините членки. ЕФТА важи за деветти најголем трговец во светот во трговијата со стока и петти по големина во трговијата со услуги. ЕФТА е трет најважен трговски партнер за стоки за ЕУ и втор по важност кога станува збор за услугите.
Договори за слободна трговија со Турција и со Украина
Покрај мултилатералните, Македонија има потпишано и два билатерални договора за слободна трговија со Турција и со Украина.
Сите овие договори ѝ овозможуваат на Македонија бесцарински пристап до повеќе од 680 милиони потрошувачи. Македонија е исто така членка на Светската трговска организација (СТО) од 2003 година.
.webp){kind=icon}