.webp){kind=icon}
Данокот на екстра-профит праќа лоша порака до успешните компании – ова е генералниот став на македонските бизнисмени по најавата на власта дека дефинитивно ќе воведе данок на екстра-профит.
Според нацрт-текстот за данокот на дополнителна добивка, кој вчера го објави „Блумберг Адрија“, данокот ќе се плаќа еднократно, само за добивката остварена во 2022 година и ќе биде со стапка од 30 отсто.
Според првичните процени на Министерството за финансии, овој данок ќе го платат 180 фирми и банки што годинава покажаа добри финансиски резултати. Државата ќе собере од него дополнителни 90 милиони евра (кои не се пресметани во буџетот за 2023 година), кои ќе се користат за антикризни мерки. Или најгрубата математика покажува дека секоја од овие успешни компании, следната година ќе ѝ плати на државата по половина милион евра повеќе од планираното.
„Даночна основа за пресметување дополнителен данок на добивка претставува позитивната разлика меѓу износот на даночната основа по намалување утврден во даночниот биланс за оданочување на добивката на АОП 49 за даночниот период од 2022 година и просечниот износ на даночна основа по намалување утврден во даночните биланси за оданочување на добивката за претходните даночни периоди зголемен за 20 отсто“, пишува во нацрт-верзијата. Просекот ќе се зема за последните четири години, од 2018 до 2021 година.
Пораката е јасна: Немојте да сте успешни
„Блумберг Адрија“ ги праша најголемите бизнис-асоцијации во земјава за коментар за данокот на екстра-профит. За сите, ова е нефер потег во услови кога државата зборува за праведно оданочување. Најпроблематично е што времето кога се отвора ова прашање е - крајот на годината.
Стопанска комора на Македонија
Стопанска комора на Македонија/МИА
„Во согласност со предложениот концепт кај нас со вонредниот данок на дополнителна добивка за 2022 година ќе се оданочуваат сите компании, независно од дејноста што ја вршат и дали дополнителната добивка што ја оствариле компаниите се должи на пазарните услови (остварена екстра-добивка поради движења на пазарите на енергенти или други причини што довеле до конјунктурни поместувања на пазарот) или се должи на раст на добивката на компаниите како резултат на нивното работење, односно како резултат на зголемени инвестиции, подобрена продуктивност, освојување нови пазари и сл. Така, со предложениот концепт на оданочување, кој претпоставува споредба на остварениот просек на добивките во претходните четири години и добивката во 2022 година, во неповолна положба се доведуваат компании што инвестирале во претходните години, а остварувале помала добивка, во споредба со потенцијално зголемената добивка во 2022 година, која би ја оствариле како резултат на инвестиции, зголемена ефикасност во работењето и зголемена продуктивност на вработените. Исто така, Стопанската комора на Северна Македонија посочува дека донесувањето закон за дополнителен данок на добивка на крајот на фискалната 2022 година претставува репутациски ризик за државата и создава несигурност кај постојните и потенцијалните инвеститори, особено ако се има предвид дека соседните држави немаат воведено сличен данок“.
Дрилон Исени – Стопанска комора на Северозападна Македонија
Дрилон Исени, извршен директор на Стопанската комора на Северозападна Македонија/ Приватна архива
„Начелно, воведувањето даноци во време на отежната ликвидност на фирмите секогаш треба да се преиспита добро и да се конципира соодветно за да нема негативни импликации. Компаниите се подготвени да делат дел од својот профит, но клучен е пристапот, за да имаме фер оданочување. Следствено, предложениот пристап на Министерството за финансии не е прифатлив зашто ги опфаќа сите сектори. Истиот тој треба да се насочи кон фирмите што реално најмногу профитирале од кризите. Ние побаравме да се пролонгира овој данок“.
Анета Пешева - МАСИТ (Стопанска комора за информатички и комуникациски технологии)
„Проблемот со данокот на екстра-профит е времето кога се реализира. Не може на крајот на декември компаниите да не знаат што ќе плаќаат следната година. Не е проблем плаќањето, туку времето кога се најавува тоа. Имаше времиња кога ние плаќавме и по 40 отсто данок, но знаевме дека ќе плаќаме. Даночната политика мора да е конзистентна, истите правила мора да важат барем пет години. Нам ни се случуваат многу чести промени, политиките ги менуваат дури и влади од исти партии. Тие мора да научат дека бизнисот не е политика, нам ни треба предвидливост. Јас не ги знам деталите за овој најнов данок, но ако ги засегне и ИТ-компаниите, ќе ни се случи егзодус. Околу 90 отсто од нив се странски компании, кои по ова ќе си заминат. Тие дојдоа тука затоа што им беа понудени олеснувања, добивката што ја оствариле ја планирале за нови инвестиции, за нови вработувања, за поголеми плати, а ова сега е нешто сосема друго“.
Анета Пешева, претседателка на Собранието на МАСИТ/ Приватна архива
Трајан Ангелоски – Сојуз на стопански комори на Македонија
Трајан Ангелоски, претседател на Сојузот на стопански комори на Македонија / МИА
„Првата работа што треба да се направи пред да се воведе нов данок е да се провери зошто некои компании имаат толку високи добивки во овие услови. Втората работа е да се зголеми ефикасноста и да се рационализира трошењето од буџетот. Третата работа е да се оди кон либерализација на македонската економија, а не само да се создава дополнителен даночен товар. Со оваа давачка што се воведува на крајот на годината се праќа многу лоша порака до фирмите – немојте да имате добри резултати. Посебен проблем е што само три земји во Европа досега воведоа ваков данок: Велика Британија, Италија и Хрватска. Повторно сме пред сите други“.
Аналитичари: Казна за успешните
Во една од неодамнешните анализи, аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ се занимаваше токму со овој данок што произлегува од новата даночна давачка во Европската Унија, наменета за компаниите што генерираат најмалку 75 проценти од прометот преку активности поврзани со суровата нафта, природниот гас, јагленот и рафинирањето. Новата обврска е за компании чии добивки што подлежат на оданочување се за 20 проценти поголеми од просекот остварен по 1 јануари 2018 година, односно во изминатите четири фискални години (даночната основа е идентична со македонската нацрт-верзија).
Нашите аналитичари напишаа дека со оглед на тоа што речиси ниту една компанија од регионот не е погодена од новата давачка, регионалните влади почнаа да воведуваат и да размислуваат за различни варијации на данокот на екстра-профит. Хрватска е најагресивна во овој процес, воведувајќи данок на екстра-профит што нема да важи само за компаниите од наведените енергетски сектори туку за сите компании во земјата. Додека Хрватска одреди данок од 33 проценти за профит поголем од 120 проценти од последниот четиригодишен просек, Србија сè уште размислува за сопствената верзија на именуваната давачка со стапка од 39 проценти. Македонија се одлучи за 30 отсто.
Bloomberg
„Со оглед на природата на бизнисот, очекуваме оваа верзија за данок на екстра-профит најмногу да ги погоди компаниите за рафинирање нафта, оние што успеваат целосно да ги ожнеат придобивките од економското закрепнување и фирмите што успеваат целосно да ги пренесат зголемените влезни трошоци до крајните купувачи. Освен тоа што на овој начин се казнуваат неенергетските компании што со упорност успеале да го максимизираат профитот, што е еден од клучните постулати на капитализмот, проблематичен е неуспехот во однос на обезбедувањето конзистентност и предвидливост, кои се клучни елементи на кои внимаваат странските инвеститори“, велат од нашиот аналитички тим.
Хрватски бизнисмени: Непостоен пенал во последната минута
Данокот на екстра-профит веќе помина во хрватскиот Сабор. Тамошната бизнис-јавност бурно реагираше на неговото воведување, особено на стапката во висина од 33 отсто и на времето на носење на законот (на крајот на 2022 година, малку порано отколку во Македонија).
Според Хрвоје Стојиќ, главен економист во Хрватското здружение на работодавци, воведувањето на данокот на екстра-профит најмногу ќе ги погоди компаниите што направиле најмногу по прашањето на ефикасноста, извозот и развојот.
Хрвоје Стојиќ, главен економист на Хрватското здружение на работодавци/ Bloomberg Adria
„Да се изразам со фудбалски речник, ова се случува на самиот крај на второто полувреме. Тоа е како непостоен пенал досуден во последните моменти. Кога деловната година е при крај, вие ретроактивно ги менувате правила на игра", рече Стоијќ.
Иницијативи за ваков вонреден данок има и во уште неколку земји во Европа, но во сите се однесува на енергетскиот сектор. Во Велика Британија е најавен дополнителен данок на екстра-добивка во висина од 35 отсто за периодот од 2023 до 2028 година за компаниите во енергетскиот сектор. Унгарија во мај 2022 година најави оданочување на екстра-профитите во енергетскиот сектор, финансискиот сектор, авиотранспортот и трговијата на мало за периодот 2022-2023 година, при што за енергетскиот сектор стапката достигнува висина од 65 отсто. Италија воведува данок на екстра-профит во висина од 50 отсто за компании од енергетскиот сектор што имаат профит повисок од 10 отсто од просекот во 2018-2021 година и ќе се примени во 2023 година.
Хрватските реакции на данокот на екстра-профит се обезбедени од Николина Оршулиќ, Блумберг Адрија Хрватска.
