.webp){kind=icon}
Кој ќе плати данок на екстра-профит, или данок на солидарност, како што го нарече Владата? Законот не е донесен иако Владата веќе го усвои, но се чека да ја почне собраниската процедура.
Она што го знае јавноста досега е формулата за пресметка. Имено, данок ќе платат компаниите со приходи од над 10 милиони евра чија добивка во 2022 година е поголема од 20 отсто од просечната добивка за последните четири години (од 2018 до 2021 година). Стапката ќе изнесува 30 отсто, а ќе се даночи само делот над тие 20 проценти над просекот. Во време кога почна доставувањето на годишните финансиски извештаи за лани, а крајниот рок за поднесување е 15 март, сепак е рано да се прават пресметки кој и колку ќе плати данок на солидарност. Владата пресмета дека ќе собере околу 80 милиони евра од околу 200 компании во земјава.
Ние во „Блумберг Адрија“ ги разгледавме неревидираните финансиски извештаи за 2022 година доставени до Македонската берза на четири банки - едни од најпрофитабилните домашни компании. Добивките што ги прикажаа не одат во прилог на владините проекции.
Имено, извештаи досега доставија Комерцијална банка, Стопанска банка Скопје, НЛБ банка и ТТК банка. Пресметката покажува дека мала сума ќе платат само НЛБ и Стопанска банка, Комерцијална и ТТК не ги исполнуваат условите.
Математиката покажува дека просекот на ТТК, банката што објави најдобри резултати досега за 2022 година, лани имала помала добивка од четиригодишниот просек.
Комерцијална банка лани имала поголема добивка од просекот за претходните четири години, но таа добивка е за 9,95 отсто повисока, тоа значи дека не се квалификува за плаќање данок на солидарност.
Според владините критериуми, Стопанска банка Скопје и НЛБ ќе платат данок. Првата лани остварила 23,7 отсто повисока добивка споредено со просекот за периодот од 2018 до 2021 година и ќе плати 30 отсто данок за тие 3,7 проценти повисока заработка.
Кај НЛБ овој процент е помал, 23,3 отсто, значи данокот ќе се плаќа на тие 3,3 проценти.
Името на данокот популистичко – овде нема солидарност
Даночниот експерт Борче Смилевски за „Блумберг Адрија“ вели дека Владата гледа само што се случува во други земји, па се обидува да го преземе наративот.
„И досега до Владата допираа информации и иницијативи за оданочување на високопрофитните компании во ситуации на ковид-криза, енергетска криза итн. Погледнете ги само банките што остваруваат рекордни добивки во изминатите години, но Владата не покажа слух за таквата состојба. Дури и сега, со одредбите што допрва треба да ги видиме од овој нов закон, можно е банките да куртулат од вистинско оданочување на нивните високи добивки токму поради недостигот од капацитет за дизајнирање соодветни одредби со кои вистински би се оданочиле екстра-профитите“, објаснува Смилевски.
Според него, со овој данок има многу проблематични моменти, почнувајќи од името.
„Би се осврнал на самиот назив на законот, кој се именува како закон за данок за солидарност, кој во својата суштина нема ништо солидарно освен дека станува збор за обид да се оданочи т.н. екстра-профит. Ако некому со закон му наметнувате да плати данок, тука нема солидарност, освен императивно наложено оданочување од страна на државата. Оттука, не знам зошто е потребата од популизам уште во самиот наслов на законот, кога едноставно може да се нарече закон за оданочување остварени екстра-профити кај трговските друштва“, вели Смилевски.
Во случајов Владата прави превид, „бидејќи е многу битно како ќе се дизајнираат одредбите за да се постигне посакуваната цел“.
Борче Смилевски, даночен експерт / Приватна архива
„Имено, Владата откако една година без некоја поголема суштина ни наметнуваше тема за даночни реформи, што на крајот како врвно достигнување се реализира само во одредени мали, да не речам козметички законски измени, одеднаш се сети дека во други држави се зборува за оданочување екстра-профит. Веројатно ќе беше многу подобро времето во јавна дебата да се потроши токму на ваквото оданочување на екстра-профитот. Нејсе, ваквиот закон веројатно ќе придонесе за многу поголеми приходи во буџетот отколку сите други досега најавени законски измени. Претпоставувам дека се направени и некои пресметки за очекувањата. Сепак, очигледно е дека Владата доцни и со овој закон, бидејќи веќе е средина на февруари, а крајниот рок за поднесување на завршните сметки е 15 март. Повторно ќе има реакции, и со право, од страна на даночните обврзници дека се носат законски решенија во пет до 12, без да можат да ги планираат ефектите од ваквите законски решенија во нивното работење. Претпоставувам дека, освен законски решенија, ќе бидат потребни и подзаконски акти, за да може да се спроведе најавеното оданочување. Кога ќе бидат донесени, останува на тоа прашање да одговори Владата“, вели Смилевски.
Зошто немаше данок на екстра-профит за време на ковид?
„Блумберг Адрија“ го праша Смилевски дали компаниите можат да ги изиграат одредбите за да избегнат плаќање данок. Тој вели дека тоа е секогаш можно, но не го загрижува тоа, туку однесувањето на Владата.
„Јас не сум загрижен од тоа дека даночните обврзници ќе ги извртат бројките, бидејќи нашите даночни обврзници покажаа дека се многу почесни во исполнувањето на своите даночни обврски. Јас сум повеќе загрижен од тоа што може да се извртат одредбите за оданочување при нивното дизајнирање, од типот на одредба што е некомплетна, остава простор за различно толкување, дали и концептот што го презеле од Хрватска е применлив за Македонија (ние ја немаме рафинеријата ИНА), па, оттука, се можни големи промашувања во постигнувањето на целта. А целта е, нели, да се оданочи екстра-профитот“, објаснува Смилевски.
Depositphotos
Според него, во овој случај е спорно и тоа што Владата не се одлучи за даночење на екстра-профитите на здравствените установи за време на пандемијата. А спорно е тоа што македонскиот данок на солидарноста се споредува со ваквите даноци во другите земји, кога кај нас ефектот може да биде спротивен.
„Кај некои земји сега се воведува данокот на екстра-профит за 2022 година, кои најверојатно го воведуваат поради екстра-профитите што некои компании ги остваруваат од нарушениот енергетски пазар. Кај нас може да има спротивен ефект, бидејќи ние не сме земја со големи компании од енергетската дејност. Па, наместо да имаме оданочување на екстра-профитите за 2022 година, може да произлезе дека многу од компаниите ќе имаат намалени добивки во 2022-та во споредба со претходните години. Со тоа веројатно ќе се промаши главната цел за оданочување на екстра-профитите“, вели Смилевски.
Кога ќе се примени законот - ќе зависи од опозицијата
Законот за данокот на солидарноста е испратен до Собранието во средата минатата недела. Треба да се носи по скратена постапка, но уште сега е извесно дека за овој закон ништо нема да биде брзо и кратко.
Имено, постапката за носење на законот треба да почне со собраниската комисија за финансирање и буџет, со која претседава пратеникот од опозициската ВМРО-ДПМНЕ, Бојан Стојановски. Во изјава за „Блумберг Адрија“ тој вели дека е неопходно прво да има јавна расправа за законот.
Бојан Стојановски, претседател на Комисијата за финансирање и буџет / Приватна архива
„За целата даночна реформа и законите што ја уредуваат, а особено за данокот на солидарноста сметаме дека се конципирани нетранспарентно, без вклучување повеќе чинители (стопански комори, занаетчии, стопанственици, синдикати, експерти од стручната и академската фела) и во процес што не може да испорача одржлива и фер даночна политика. На ваков начин, наместо да се сузбијат, дополнително ќе се мотивираат даночната евазија и сивата економија. За тоа колку самата даночна реформа е неодржлива говори и фактот дека самото мнозинство веќе има поднесено амандмани на предлог-законите, со кои уредува суштински недоследности. Ние сметаме дека за оваа тема треба да се одржи јавна расправа во Собранието, каде што ќе се соочат аргументите на министерот за финансии и засегнатите страни, расправа од која ќе произлезат заклучоци што потоа би се инкорпорирале во ваквите закони, со цел да понудиме решенија, а не проблеми, на и така ослабеното македонско стопанство“, вели Стојановски.
Образложението на власта за наметнувањето на овој данок е дека компаниите што поради неочекуваните околности оствариле вишок профит треба пропорционално да придонесат за ублажување на енергетската криза на внатрешниот пазар.
„Со цел да се изврши корекција на пазарната дисторзија и да се обезбеди редистрибуција на товарот на негативните последици од кризата, повеќе земји од светот воведоа или најавија дека ќе воведат т.н. данок на екстра-профит (Хрватска, Бугарија, Грција, Унгарија, Велика Британија, Италија, Шпанија, Германија).
Воведувањето на овој данок има солидарна функција и ќе обезбеди финансиски средства што во целост ќе се користат за финансирање програма за мерки за справување со кризата“, објасни Владата.
