.webp){kind=icon}
Информатичко-технолошкиот свет, сектори што во време на пандемијата забележаа огромен подем во работата и раст на дејноста, проследено со зголемување на приходите и бројот на вработени, сега се соочува со обратен процес. Веќе неколку месеци гигантите во светот се зафатени од бран отпуштања, мерка за која менаџментот на овие компании тврди дека е неопходна за да се справат со намалениот обем на работа по пандемијата.
Дали постои опасност овој тренд да се прелее на македонските ИТ-компании, кои во најголем дел работат со партнери во странство и кои се најбрзорастечката индустрија во земјава?
Генералниот став е дека тоа не се очекува да се случи од повеќе причини. Иако контактиравме со повеќе ИТ-компании, поголемиот дел од нив не одговори на нашите прашања, а некои само неофицијално зборуваа дека во Македонија фирмите се соочуваат со недостиг од инженери и дека речиси не е можно да се случи да дојде до откази во такви услови. Дополнителна причина што ја наведуваат е дека светските гиганти отпуштаат т.н. административен кадар, или вработени што се дел од сектори како човечки ресурси, маркетинг и слично, а никој не отпушта ИТ-инженери, бидејќи професијата е меѓу најбараните и светот се соочува со недостиг од таков кадар и покрај високите плати.
Македонскиот ИТ-сектор нема да се соочи со откази како светските гиганти
Бројките на МАСИТ, стопанската комора за информатички и комуникациски технологии, покажуваат дека во Македонија има околу 2.200 компании во ИТ-секторот, од кои околу 10 отсто не се активни, односно не оствариле промет. Притоа, во компаниите работат околу 19.000 лица, а искуството покажува дека на годишно ниво, со сите промени на отворање и затворање компании, во просек ни недостигаат околу 620 ИТ-експерти. Дури се случува компаниите да вработуваат лица што се доквалификувале или преквалификувале со помош на неформалното образование, со цел да го пополнат недостигот од соодветен кадар, за што потоа во некои случаи дополнително инвестираат во доедукација на вработените.
Анета Пешева, претседателка на МАСИТ, вели дека нема шанси да дојде до отпуштања.
„Проблемот во светот е што таму станува збор за цели градови и огромен број луѓе што се вработени и гравитираат во тие компании. А, компаниите во периодот на пандемијата вработија многу нови лица и затоа сега многу отпуштаат. Тоа се големи компании, кои имаат многу голем придружен кадар“, вели Пешева, истакнувајќи дека тоа не беше случај и со компаниите во Македонија.
Големите компании, според неа, за време на пандемијата доживеаја експанзија и на тоа реагираа експресно, ја проширија својата работа и ги зголемија своите капацитети на историски највисоко ниво. Поради тоа вработија голем број нови кадри, со што значајно ја кренаа и цената на работната сила, а со тоа и трошоците на самите компании. Крајот на пандемијата покажа дека растот е нереален, односно корпоративните резултати покажуваат намалување на растот на компаниите. Тоа води до неопходна потреба за реструктурирање на компаниите, за да не ги загубат добивките, што води и до корекција на превработеноста кај нив.
„Светот се соочува со технолошка трансформација и очекувам стабилизација на пазарите, постепено заздравување и раст поттикнат од новите технолошки можности, како на пример вештачката интелигенција“, вели Пешева.
Анета Пешева / Приватна архива
Според неа, иако технолошките гиганти масовно отпуштаат, сепак станува збор за значајно помали бројки на откази отколку што истите тие вработиле во периодот на експанзијата.
„Ако анализираме подлабински, ќе видиме дека и гигантите што отпуштаат илјадници вработени воопшто не отпуштаат ИТ-инженери, туку станува збор за лица во други сектори, кои повеќе имаат административна улога во компаниите“, вели претседателката на МАСИТ.
И таа самата, како сопственичка на две компании, вели дека има речиси сто вработени, меѓу кои дури 90 отсто се инженери и само неколкумина се вработени за административните работи. Оттука, таа вели дека е невозможно да се отпушти некој работник, затоа што сите вработени се неопходни за процесот и нема вишок работници на кои фирмите евентуално би можеле да заштедат.
Не се очекува ниту пад на платите во ИТ-секторот
ИКТ е сектор во кој вработените се меѓу најплатените кај нас. Според последните податоци на Државниот завод за статистика, кои се за ноември 2022 година, просечната плата во земјава генерално изнесува 33.011 денари, додека просекот во ИКТ-секторот е двојно поголем. Таму просечната плата во ноември изнесувала 62.792 денари, а конкретно во сегментот компјутерско програмирање, консултантски и сродни дејности просечната исплатена нето-плата е 84.019 денари.
Претседателката на МАСИТ не очекува никакви негативни ефекти во однос на платите на вработените во оваа дејност. Тоа го објаснува со фактот дека иако платите на ИТ-инженерите се речиси тројно повисоки од просечната плата во земјава, сепак тие се помалку платени споредено со конкурентските компании во регионот и светот.
„Од таа причина дури очекувам платите да се зголемуваат поради растечката потреба за ИТ-инженери“, вели Анета Пешева.
Неформалното образование има клучна улога
Недостигот од квалитетен ИТ-кадар е континуирана состојба во општеството, а не привремена криза. И проблемот нема да се реши уште повеќе години, според Пешева. Затоа, таа упатува на неформалното образование, кое за неколку стотини долари и релативно краток период на учење и практика, подготвува кадри што можат да почнат со работа во ИТ-секторот и паралелно со практиката потоа да се дообразоваат и усовршат.
Анета Пешева / Приватна архива
„Неформалното образование е многу добро и сите ги упатувам таму, особено за професии како дигитален менаџмент, анализи на податоци и слично. Тоа е многу корисно. За 500-600 долари добивате сертификат со кој можете да работите. Особено е важно да се знае дека странските компании не ги гледаат дипломите за вработување, туку во најголем дел им се важни токму тие сертификати што може да ги стекнете со курсеви во неформалното образование“, вели Пешева, истакнувајќи дека странските фирми неретко вработуваат и единствено врз основа на тоа што знаете да го сработите, без оглед на дипломите и сертификатите. А сето тоа, според неа, е резултат на големиот недостиг од квалификуван кадар во овој сектор во светот.
Новите дипломци годинава ќе имаат помала почетна плата во ИКТ-секторот во светот
„Блумберг“ веќе пишуваше дека новите дипломирани студенти што се надеваа дека ќе заработат најмногу пари во Силициумската Долина може да се разочараат. Според Националната асоцијација на колеџи и работодавци, почетните плати за студентите со диплома по компјутерски науки се предвидува во 2023 година да се намалат за четири проценти, до 72.843 долари, во споредба со пред една година. Се предвидува дека другите едукативни насоки, кои обично служат како канал за технолошките улоги, вклучувајќи математика и инженерство, ќе забележат минимален раст од само 0,7 проценти.
Технолошките гиганти во светот во последната година поделија илјадници откази
Технолошкиот сектор објави вкупно 97.171 отказ на работници во 2022 година, што е за 649 проценти повеќе во споредба со претходната година, според консултантската компанија „Челинџер“ (Challenger, Gray & Christmas Inc).
„Блумберг“ постојано ги следи случувањата во ИКТ-секторот и бранот на откази што ги зафати големите корпорации откако почнаа да бележат помали заработки од претходно.
„Мајкрософт“ (Microsoft) е во фаза на спроведување 10.000 откази на работници, што е околу пет проценти од вкупната работна сила. Компанијата ги намали работните места во повеќе единици, вклучувајќи ги уредите „Сурфејс“ (Surface), хардверот за мешана реалност „Хололенс“ (HoloLens) и „Иксбокс“ (Xbox). Чекорите ги презема за да се справи со сè помрачната перспектива што загрози многу од најголемите компании во технолошката индустрија.
„Компанијата во вториот квартал ќе плати 1,2 милијарда долари во врска со овој потег, што ќе ја намали заработката по акција за 12 центи“, соопштија од „Мајкрософт“.
Ривалот „Амазон“ (Amazon.com Inc) веќе го започна својот круг на отпуштања, што ќе резултира со повеќе од 18.000 откази, или околу шест отсто од вкупниот број работници, што е кратење на најголем број работни места во неговата историја. Елиминациите започнаа минатата година и првично беа најпогодени одделите за уреди и услуги што работат на дигиталниот асистент „Алекса“ (Alexa) и паметните звучници „ехо“ (Echo). Најновата рунда на откази најмногу ќе влијае на малопродажниот сектор и човечките ресурси.
Фирмата мајка на „Фејсбук“, „Мета“, минатата есен најави широкораспространето намалување на работните места, а социјалната мрежа Твитер веќе намали околу половина од својата работна сила.
„Спотифај“ (Spotify Technology SA) планира отпуштања веднаш, придружувајќи им се со тоа на мноштвото технолошки компании, со цел да ги намалат трошоците.
„Интел“ (Intel Corp.) планира големо кратење на бројот на вработени, најверојатно за илјадници, за да ги намали трошоците и да се справи со намалениот пазар за персонални компјутери, според извори запознаени со ситуацијата. Се проценува дека некои оддели, вклучувајќи ја и групата за продажба и маркетинг на „Интел“, би можеле да доживеат намалувања што ќе влијаат на околу 20 отсто од персоналот.
И „Дел“ (Dell Technologies Inc), компанијата што е соочена со опаѓање на побарувачката за персонални компјутери, ќе укине околу 6.650 работни места.
Индустриската аналитичка куќа ИДЦ (IDC) рече дека прелиминарните податоци покажуваат дека испораките на персонални компјутери драстично се намалиле во четвртиот квартал од 2022 година. Според ИДЦ, меѓу големите компании, „Дел“ забележа најголем пад, од дури 37 проценти, во споредба со истиот период во 2021 година, а оваа компанија генерира околу 55 отсто од приходите од компјутери.
ХП (HP Inc), компанија што е слично изложена на пазарот на персонални компјутери, во ноември најави намалување дури за 6.000 работници. „Циско“ (Cisco Systems Inc) и „Интернешнел бизнис машинс“ (International Business Machines Corp) рекоа дека ќе отпуштат по околу 4.000 работници.
„Твилио“ (Twilio Inc), производител на софтвер за комуникација и маркетинг со клиенти, објави дека ќе намали околу 17 проценти од работниците само неколку месеци по претходниот голем бран отпуштања.
Компанијата мајка на „Гугл“ (Google), „Алфабет“ (Alphabet Inc.), најави дека ќе укине околу 12.000 работни места, што е повеќе од шест отсто од глобална работна сила на оваа компанија.
„Јаху“ (Yahoo Inc.) ќе укине околу 1.000 работни места, почнувајќи веднаш, а тоа е околу 12 отсто од нејзината работна сила, што е прв круг на кратења во поголемиот план за реструктурирање на нивниот оддел за рекламирање.
Компанијата во сопственост на „Аполо глобал менаџмент“ (Apollo Global Management Inc) планира да го намали бројот на вработени во својата технолошка единица „Јаху фор бизнис“ (Yahoo for Business) за речиси 50 отсто до крајот на 2023 година, или над 20 отсто од работната сила на „Јаху“.
Отпушта и „Волт Дизни“ (Walt Disney Co), и тоа дури 7.000 работници, и ќе имплементира нова корпоративна структура.
Платформата „Зум“ (Zoom Video Communications Inc) отпушта 15 проценти од своите работници, бидејќи услугата што стана сеприсутна за време на пандемијата сега се приспособува на побавниот раст.
„Компанијата ќе укине околу 1.300 работни места, како дел од реструктурирањето“, изјави главниот извршен директор Ерик Јуан.
Лани и кинескиот гигант за е-трговија „Алибаба“ (Alibaba Group Holding Ltd.) отпушти 9.241 вработен за само три месеци, а најави и нови откази за да ги заузди трошоците во време на зголемена инфлација и материјални трошоци.
Голем дел технолошки корпорации што досега не отпуштија работници, го намалија или целосно го запреа темпото на вработување.
