.webp){kind=icon}
Затворени дуќани буквално на секој чекор, објекти што некогаш биле маалски продавници под клуч, но и бели листови залепени на приземјата во зградите со ознака дека дуќаните се издаваат, се колорит во секој град од внатрешноста. Секако не се исклучок ниту скопските населби, односно главниот град. Некои од дуќаните не работат со години, но повеќето се затворени во последните неколку години - особено по ковид-кризата и секако минатата година, кога цената на енергијата уриваше рекорди, па трошоците станаа неиздржливи.
Анализата на пазарот на малопродажен простор, на кој се фокусираме во овој текст, покажува дека клучните трендови сепак ги предводат развојот и отворањето на трговските центри. И не, интересот не е спласнат, туку, напротив, за атрактивните локации има голем интерес и побарувачка. Експертите како пример за тоа го посочуваат трговскиот центар „Ист гејт мол“ во Скопје.
Впрочем, во секој главен град, па и во градовите од внатрешноста, може да се предвидат површините наменети за организирани трговски целини во согласност со повеќе параметри, најмногу демографските податоци, бројот и староста на населението, но и наталитетот, процентот на вработеност, потрошувачката кошничка. Според тие процени, Скопје нема голема густина на малопродажни објекти, не повеќе од други центри во регионот, односно во градот има простор за отворање нови дуќани. Таков е случајот и со некои од градовите во внатрешноста.
„Пазарната густина на модерен малопродажен простор во Скопје базирана на современи трговски центри, кои ги исполнуваат параметрите за површина, менаџмент, одржување на објектот, е една од пониските во регионот, така што со отворањето на двата најавени проекта ’Џевахир мол’ и ’Дајмонд мол’ сметам дека во наредните неколку години потребата ќе биде задоволена“, вели Катерина Николов, главна извршна директорка на „Кешмен и Вејкфилд Фортон МКА“ (Cushman&Wakefield FORTONMKA).
Bloomberg Mercury
Таа вели дека брендовите сепак се позаинтересирани да закупуваат дуќани во трговските центри.
„Трансакциите за купопродажба на малопродажни простори најмногу ги реализираат супермаркетите и во помала мера продавниците за бела техника. На супермаркетите им е важно да се позиционираат во различни населби, блиску до потрошувачите, па покрај присуството во трговските центри, реализираат закуп или купопродажба секаде каде што сметаат дека има одреден број население што пазари секојдневно“, вели Николов.
Инаку, има разлика и во цените, па закупнините за малопродажен простор се највисоки во трговските центри, а во објектите надвор од трговските центри, како на пример на приземје од станбена зграда, се многу пониски.
Познавачите велат дека дуќаните надвор од трговските центри или малопродажните паркови секако се дополнителна малопродажна површина, особено во Скопје, а тоа е површина што е значителна по волумен.
„Закупнините во овие простори се пониски од трговските центри, а со тоа повратот на инвестицијата би бил нефункционален за потенцијалниот купувач на тој објект. Овој простор не претставува бизнис-можност, така што купопродажбите се само за сопствени потреби на трговските марки, кои најчесто се супермаркети“, вели Николов.
Таа предупредува дека треба да се внимава на трендот во секој станбен простор да се гради и деловен, како што е практика кај новите инвеститори. „Побарувачката за таквиот тип простори е навистина помала“.
Скопје нема „Кнез Михајлова“
Растот на интересот за присуство во трговски центри и во затворени помодерни објекти доаѓа и од фактот што во Скопје, но и во другите градови, освен во Битола и во Охрид, ретко има главна улица што е позната по дуќаните. „Во Скопје практично не постои сегментот 'хај стрит' (high street), односно главна улица наменета за пазарење. Улицата 'Македонија' и плоштадот, за разлика од улицата 'Кнез Михајлова' во Белград или булеварот 'Витоша' во Софија, го немаат значењето на дестинација за пазарење, туку повеќе за кафетерии и услужни дејности“, вели Николов.
Во Скопје евентуално приземјето на Градскиот трговски центар (ГТЦ) ја игра таа улога на шеталиште, како продолжение на плоштадот. „Од архитектонски аспект, токму тоа е и замислата за ГТЦ во оригиналниот проект. Кај нас такви дестинации претставуваат 'Широк сокак' во Битола и шеталиштето 'Свети Климент Охридски' во Охрид. Во овие два града сè уште нема организирани дестинации за пазарење во форма на трговски центри, но се најавени. Со отворањето на трговските центри, останува да го видиме влијанието врз пешачките зони“, анализира Николов.
Пазарна густина на малопродажниот простор
Според анализата на „Фортон МКА“, пазарната густина на модерниот малопродажен простор во Скопје изнесува 250 квадратни метри на 1.000 жители и е една од пониските во регионот, каде што малопродажната површина изнесува над 300 квадратни метри на 1.000 жители.
Речиси 60 отсто од малопродажниот простор заземаат трговските центри, а најмалку се застапени малопродажните паркови.
Јадот на ГТЦ
За разлика од модерните трговски центри, акционерското друштво „Градски трговски центар“ со години има проблем да ги издаде сите објекти. Од вкупно 588 деловни простории, 132 му припаѓаат на акционерското друштво, а преостанатите се во приватна сопственост. „Во моментов има 40 деловни простории за кои се бара закупец, 72 се веќе издадени, додека преостанатите се магацински простории. За деловните простории има интерес, но оние што се на лоша локација во трговскиот со години не можат да се издадат“, велат од ГТЦ за „Блумберг Адрија“.
Според анализите на консалтинг-компанијата ЦБС, со отворањето нови модерни трговски центри во Скопје, за да се одговори на растечките очекувања на потрошувачите, би можело да се очекува старите типови на трговски центри да доживеат развој и подобрување на понудата во иднина, особено во сегментите на храна и пијалаци и забава. Трендовите покажуваат дека клиентите поголем дел од купувањето вршат преку интернет и дека континуирано расте побарувачката за „кликни и нарачај“. Сепак, и овој модел донекаде го задржува искуството на купување во продавница и ја нагласува важноста од физичката посета на продавниците.
Николов вели дека брендовите што се присутни во Македонија, но и некои нови, бараат локации и во внатрешноста, па сега се најавува отворање на малопродажни паркови (анг. Retail) и во други градови. „Од аспект на брендови што бараат локации надвор од главниот град, пазарот е веќе позрел. Со тоа се создава можност за отворање на малопродажни паркови под влијание на зголемената побарувачка за соодветен малопродажен простор“, додава Николов.
