.webp){kind=icon}
Сметките ќе бидат високи, но Европа ќе ја преживее зимата - купи доволно нафта и гас за да ја премости грејната сезона.
Многу повисоки трошоци ќе имаат најсиромашните земји во светот, кои се исклучени од пазарот на природен гас поради ненадејната голема побарувачка во Европа. Како резултат на тоа, земјите со пазари во развој не се во можност да ги задоволат денешните или утрешните потреби, а најверојатните последици, како затворање фабрики, почести и продолжени прекини на струја, поттикнување социјални немири, би можеле да се прошират во следната деценија.
„Загриженоста за енергетската безбедност во Европа води кон енергетска сиромаштија во земјите во развој“, вели Саул Кавоник, енергетски аналитичар во „Кредит свис груп АГ“ (Credit Suisse Group AG). „Европа повлекува гас од други земји, без разлика на цената“.
По летото со недостиг од струја и политички превирања, посвежото време и обилните дождови ја ублажија непосредната енергетска криза во Пакистан, Индија, Бангладеш и Филипините. Но секое олеснување се чини привремено. Пониските температури се веќе на пат - делови од Јужна Азија може да бидат поладни од Лондон - а мали се шансите да се обезбедат долгорочни резерви. Силниот американски долар само ја искомплицира ситуацијата, принудувајќи ги земјите да избираат помеѓу купување гориво и отплаќање на долгот. Во вакви околности, глобалните доставувачи на гориво сè повеќе се претпазливи да не им продаваат на земји што би можеле да банкротираат.
Bloomberg
Во срцевината на проблемот е одговорот на Европа на намалувањата во снабдувањето со енергенти и војната во Украина. Исклучени од рускиот гас, европските земји се свртеа кон спот-пазарот, каде што енергијата, која не е врзана за купувачите, е достапна за испорака во краток рок. Со зголемувањето на цените, некои доставувачи во Јужна Азија едноставно ги откажаа долго планираните пратки во корист на подобрите приноси од друго место, велат трговците.
„Доставувачите не мора да се фокусираат на обезбедување течен природен гас (ЛНГ) по ниски цени“, вели Рагав Матур, аналитичар во „Вуд Мекензи“ (Wood Mackenzie Ltd.). „Повисоките цени што може да ги добијат на спот-пазарот компензираат какви било казни што би можеле да ги платат за избегнување на закажаните испораки. И таа динамика веројатно ќе продолжи со години“, додава тој.
Штетите од глобалното затоплување, како што се разорните поплави во Пакистан, исто така предизвикуваат економски хаос во земјите во развој, што ги натера лидерите на состанокот за климата на ОН, кој месецов се одржува во Египет, да разговараат за тоа како можат побогатите земји да помогнат за да се обезбеди поголема поддршка.
Во исто време, Европа ја забрзува изградбата на пловечки увозни терминали за да обезбеди повеќе гориво во иднина. Германија, Италија и Финска обезбедија капацитети. Холандија почна да увезува ЛНГ од нови пловечки терминали во септември. Европската побарувачка за природен гас се очекува да порасне речиси за 60 отсто до 2026 година, според „Блумберг НЕФ“ (BloombergNEF).
Префрлање на горивото во Европа / Европската побарувачка за ЛНГ се предвидува да расте на сметка на испораките за земјите во развој / Bloomberg
Извозниците во Катар и во САД сега ги разгледуваат понудите од европските увозници што сакаат да купат гориво за пополнување на новите капацитети. За првпат, земјите во развој, како Пакистан, Бангладеш и Тајланд, се принудени да се натпреваруваат со цени од Германија и други економии, кои се неколкукратно поголеми од нив.
Обично кога има краткорочен недостиг, државите можат да потпишат долгорочни договори за снабдување, плаќајќи фиксна стапка, за да обезбедат сигурни набавки со години. Овој пат тоа не успеа. Дури се одбиваат и понуди за испораки кои треба да започнат за неколку години.
Индија не успеа во својот последен обид да ги заклучи испораките почнувајќи од 2025 година. Бангладеш и Тајланд практично се откажаа од настојувањата да добијат договори што започнуваат пред 2026 година, кога големите нови извозни фабрики во Катар и во САД планираат да започнат со испорака на гориво. Пакистан минатиот месец не беше во можност да склучи шестгодишен договор што требаше да започне следната година, откако неколку обиди за краткорочно купување исто така не успеаја.
„Мислевме дека кризата ќе заврши до крајот на годината, но не се случи тоа“, изјави Кулит Сомбацири, постојан секретар во Министерството за енергетика на Тајланд. Ако цените на ЛНГ продолжат да растат, како што додаде тој, Владата ќе мора да размисли за мерки како што се затворање маркети и други високоенергетски претпријатија.
Доставувачите на ЛНГ стравуваат дека овие земји нема да можат да ги платат испораките. Горивото се цени во американски долари, а една испорака моментално чини речиси 100 милиони долари. За споредба, испораката на ЛНГ во просек изнесуваше 33 милиони долари во периодот 2010-2020 година. А трошоците се уште повисоки во домашните валути, бидејќи доларот рапидно порасна, зголемувајќи го притисокот врз затегнатите финансии на земјите.
Нема продавачи: Доставувачите на ЛНГ престанаа да се наддаваат за продажба на гориво во Пакистан / Bloomberg
Без руските текови на гас кон Европа, глобалните пазари ќе останат тесни. Цените на самото место ќе останат високи и без можност за долгорочно обезбедување на снабдување, па земјите во развој може да бидат принудени спасот да го бараат во понечисти горива или други партнери.
Недостигот од енергија веќе ги зближи светот во подем и Русија. Русија беше повеќе од среќна да им понуди енергенти на Пакистан, Индија и на другите што беа исклучени од спот-пазарот.
„Воспоставивме контакт со руската страна. Ние, се разбира, сме многу заинтересирани за набавка на ЛНГ“, рече Шафкат Али Кан, пакистански амбасадор во Русија, за државната новинска агенција ТАСС. „Ако богатите земји го одземат целиот ЛНГ, што ќе биде со нас?“, јавно запраша тој.
Посиромашните земји, исто така, може да се свртат кон поевтини горива, како што се јаглен и нафта, или да се обидат да развијат сопствени ресурси. Меѓународната стопанска комора на Бангладеш ја повика Владата да ги забрза истражувањата за природен гас на копното и крајбрежјето за да го замени скапиот течен природен гас. Критичарите на пакистанската влада прашуваат зошто тие не ги искористиле резервите на гас во делови од земјата.
„Единствен спас ќе биде ако не стане премногу студено“, вели Шаик Џавед, директор на „ЈК груп“ (JK Group), пакистански снабдувач на текстил за глобалните хотелски синџири. „Летово, за првпат по 25 години, компанијата доби само половина од гасот што ѝ беше потребен“, појасни тој. Доколку е потребно, може да се потпре на електрична енергија и енергија на јаглен. „Ова е последна опција, но затворањето не е опција“, додаде Џавед.
Bloomberg
За луѓето што се загрижени за климатските промени и животната средина, ниту една од овие опции не е добра. Јагленот и нафтата се многу повалкани од гасот. Процесот на екстракција на нови фосилни горива е енергетски интензивен и поврзуван со зголемено загадување и земјотреси.
Обновливите извори на енергија, како што е соларната енергија, на крајот би можеле да обезбедат олеснување. Дотогаш, високите цени ќе завршат дел од работата. Растот на побарувачката на гас во азиските земји во развој „значително забави“ помеѓу јануари и јули, бидејќи вртоглавите цени ја намалија потрошувачката, соопшти ИЕА. Тајланд, најголемиот потрошувач на гас во регионот, забележа пад на побарувачката за 12 отсто во наведениот период, бидејќи високите цени ја намалија потрошувачката во секторот за електрична енергија, а падот на домашното производство ја намали понудата.
Владите ќе треба да го направат преостанатото, да го рационализираат горивото и да планираат прекини на струја кога нема доволно енергија.
„Ќе бидат потребни до четири години за да се балансира пазарот“, смета Матур од „Вуд Мекензи“. „Дотогаш нестабилните цени ќе бидат норма и ЛНГ најпрво ќе им припаѓа на развиените земји, а она што ќе остане ќе го користат земјите во развој“, додава тој.
