Несогласувањата околу пластиката го кочат глобалниот договор

Секојдневно излегуваат нови извештаи што откриваат дека пластиката е уште поопасна отколку што се мислеше – и за здравјето на луѓето, и за здравјето на планетата. Неделава научен труд објавен во „Лансет“ (The Lancet) предупредува на „сериозна и сè порастечка“ закана од сè поголемата употреба на пластика, проценувајќи дека здравствените економски трошоци од неа надминуваат 1,5 трилион долари годишно.

Сепак, додека денес дипломати се собираат во Швајцарија за да преговараат за меѓународен договор за справување со пластичното загадување, светот изгледа поделен повеќе од кога било – дури и во споредба со почетокот на процесот пред три години.

„Гледам дека таа поделба и понатаму опстојува“, вели Ерин Сајмон, потпретседателка и раководителка на одделот за пластичен отпад и бизнис при Светскиот фонд за природа (World Wildlife Fund), една од многуте невладини организации што се залагаат за построг договор.

Кој има најголем капацитет за производство на пластика?
Кина убедливо води, доминирајќи над доставувачите на суровини за фосилни горива

Извор: BloombergNEF analysis of Polyglobe data

Разликите меѓу земјите веројатно уште потешко ќе се надминат овој пат, бидејќи од последната средба во Бусан до денес се случија значајни политички промени, најзначаен е повторниот избор на американскиот претседател Доналд Трамп, чија политика го поддржува зголеменото искористување фосилни горива, основна суровина за производство на пластика.

„САД поддржуваат договор што ќе ја почитува националната сувереност и ќе се фокусира на намалување на пластичното загадување, без да наметнува тешки ограничувања за производителите“, изјави портпаролот на Стејт департментот што ја предводи американската делегација на преговорите.

Џесика Роф, менаџерка на кампањата за пластика и петрохемикалии при Глобалната алијанса за алтернативи на инцинерација (Global Alliance for Incinerator Alternatives – GAIA) за САД и Канада, ја оцени американската позиција како „разочарувачка“.

„Единствениот ефикасен начин да се справиме со кризата со пластика во светот е со правно обврзувачки договор што во својата срж ќе има намалување на производството“, рече таа.

Во меѓувреме, количеството на пластика во светот, како и научните докази за нејзината штетност, постојано се зголемува.

Производството на пластика и понатаму расте со експлозивно темпо, според извештајот на Организацијата за економска соработка и развој (Organisation for Economic Co-operation and Development – OECD) од 2024 година. Производството се удвоило помеѓу 2000 и 2019 година од 234 на 460 милиони тони. Доколку не се донесат поамбициозни политики, се предвидува дека глобалната продукција на пластика ќе достигне 736 милиони тони до 2040 година.

Од над 16.000 хемикалии што се користат во пластиката, повеќе од една четвртина се познати по тоа што се штетни за здравјето на човекот, додека најголемиот дел никогаш не бил тестиран за токсичност, покажува неодамнешна студија објавена во списанието „Нејчр“ (Nature). Истражувањето утврдува дека овие опасни хемикалии се присутни во сите главни видови пластика.

Но веќе е утврдено дека некои од овие хемикалии се поврзани со репродуктивни нарушувања, намален коефициент на интелигенција кај децата, како и со зголемен ризик од рак и мозочен удар кај возрасни лица, при што најголема опасност постои кога изложеноста се случува во утробата, во раното детство или во првите години од животот.

Науката дури сега почнува да ги истражува здравствените ефекти од микропластиката и нанопластиката, чии честички се веќе детектирани во човечки органи, крв и сперма. Студија објавена минатата недела открива дека возрасно лице во просек дневно вдишува 68.000 микропластични фрагменти честички што навлегуваат во белите дробови, што е стопати повеќе од претходните процени. Друго истражување, објавено минатата година, покажа дека пациентите кај кои се пронајдени честички пластика во ѕидовите на крвните садови имале зголемен ризик од срцев удар, мозочен удар или смрт приближно три години подоцна.

Исто така, сѐ повеќе докази упатуваат на тоа дека влијанието на пластиката врз климатските промени е многу посериозно отколку што се мислеше. Истражување од 2024 година на научници од националната лабораторија „Лоренс Беркли“ (Lawrence Berkeley) открива дека само во 2019 година производството на примарна пластика генерирало 2,24 гигатони јаглерод диоксид еквивалент или 5,3 отсто од вкупната емисија на стакленички гасови таа година. Тоа е значително повеќе од една претходна процена од 3,4 отсто.

Нова иницијатива под името „Лансет одбројување за здравјето и пластиката“ (Lancet Countdown on Health and Plastics) ќе ги следи глобалните напори за намалување на изложеноста на пластика и ублажување на нејзините ризици. Станува збор за заеднички проект на Бостонскиот колеџ (Boston College), Универзитетот во Хајделберг (Heidelberg University) во Германија, Научниот центар во Монако (Centre Scientifique de Monaco) и австралиската фондација „Миндеру“ (Minderoo Foundation).

„Пластиката беше некако невидлива, засенета од климатската криза, од загадувањето на воздухот, од работи како шумските пожари“, вели професорот по биологија на Бостонскиот колеџ Филип Ландриган, кој е главен автор на новиот преглед на научната литература објавен во Лансет и копретседавач на иницијативата. „Ни требаше време за навистина да сфатиме колкава закана претставува загадувањето од пластиката“.

- Со помош од Ерик Мартин и Арон Кларк

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар