.webp){kind=icon}
Одредени настани го менуваат текот на историјата, или барем траекторијата на глобалната економија. Ќе наведеме неколку: црната смрт, пронајдокот на парната машина и Втората светска војна, а сега и злото ковид-19. Поминаа речиси три години откако Светската здравствена организација (СЗО) прогласи глобална пандемија, која го промени светот што го знаевме. Не може да ги паузирате економската и социјалната активност повеќе од една година и да се вратите во нормала. Тешко е да се знае во овој момент, па дури и една деценија подоцна, што ќе се промени засекогаш. Во 2020 година луѓето мислеа дека можеби никогаш повеќе нема да одат во канцеларија или дека ќе можат повторно да излезат од дома без маска. Сега многу од нашите однесувања од пред пандемијата се вратија, но ние почнуваме да го согледуваме тоа што е малку веројатно, дека некогаш работите целосно ќе се вратат како што беа.
Долготрајни промени што веројатно нема да траат многу долго
Некои од нашите навики сè уште се различни од пред пандемијата, но на крајот може да се вратат. На пример, Американците и Британците не јадат во рестораните толку многу како во 2019 година. Така е можеби затоа што сè уште се плашат од болести, или инфлацијата го направила тоа премногу скапо, или луѓето повторно ги откриле радостите на домашното готвење. Но јадењето надвор, кое беше во нагорна линија со текот на годините, веројатно ќе се врати. Луѓето премногу уживаат во тоа за да престанат.
И начинот на работа сè уште е различен. Американците никогаш немале толку моќен пазар на трудот. Работниците бараат повеќе, вклучувајќи и поголема флексибилност во тоа од каде ја вршат својата работа. Преселувањето на толку многу луѓе надвор од канцеларијата во нивните домови за време на пандемијата ја промени работата. Пред пандемијата на ковид околу пет отсто од работните денови тие беа дома, додека за време на пандемијата процентот се искачи на 60 отсто, а сега е на околу 30 проценти. Во есента 2022 година, 29,2 отсто од сите вработени со полно работно време дел од времето работеа од дома, а 13,3 отсто беа целосно оддалечени. Во моментов се чини дека ова претставува трајна промена. Можеби дури и монументална, како кога работниците се преселија од домашната фарма во фабриките, промена што имаше големо влијание врз нашето општество, култура и економија. Така, на некој начин, изгледа природно што ја враќаме работата дома.
Процент на целосно платени денови на работа од дома / Bloomberg Mercury
Но на многу шефови не им се допаѓа идејата. Тие изградија компаниска култура и режими за обука што зависат од личната интеракција. Нивните преференции се во спротивност со работниците, кои голема важност ѝ даваат на флексибилноста и бараат поголема флексибилност. А поради оваа напнатост, работата од дома можеби нема да остане кога ќе се затегне пазарот на работната сила во следните неколку години и работниците ќе имаат помала моќ.
Долгорочно гледано, како што ќе почне технологијата да врши сè поголем дел од нашите работи, така важноста што ќе се однесува на личните вештини ќе биде уште поголема. Ако можете да ја работите својата работа од дома, не само што може некој да ја работи истата работа од друга земја за поевтино туку веројатно наскоро тоа ќе може да го работи и компјутерот. Појавувањето во канцеларија и придонесот на други начини, како менторирање на помалку искусни вработени, ќе бидат уште поважни. Резултатот е дека ќе се зголеми притисокот да бидете во канцеларија и колку почесто се појавувате, толку подобро. Една промена што може да биде трајна е дека вашиот шеф ќе има поголема толеранција за луѓето што работат од дома кога им е потребно, на пример, да одат на сервис кај мајстор или кога треба да бидат дома за да се грижат за болно дете.
Промените ќе нè следат долго
Сè повеќе се купува онлајн. Електронската трговија со години е во пораст, но пред пандемијата сочинуваше само 11,9 отсто од вкупната продажба. Потоа скокна на 16,4 проценти во 2020 година и оттогаш падна на 14,8 отсто. Многу луѓе се навикнаа на удобноста на онлајн купувањето, каде што има повеќе достапни производи. Дури и кога растат цените за испорака, шансите се големи дека оваа навика ќе остане, а тоа на крајот ќе значи дека нема повеќе да има аптеки на секој агол и ќе има помалку физичка малопродажба.
Процент на учество на е-трговијата во вкупната продажба / Bloomberg Mercury
Друга голема промена е инфлацијата. Пандемијата ја разбуди инфлацијата и ќе биде многу тешко да се ослободиме од неа. Стапката на инфлација почнува да опаѓа, а во наредната година најверојатно дополнително ќе се намали. Но постои добра шанса инфлацијата под два отсто, која со години ја земавме „здраво за готово“, долго време да не се врати на тоа ниво. Луѓето сега се навикнуваат на повисоката инфлација, што значи дека почнаа да ја вклучуваат во своето однесување и очекувања. Подолгорочно, светското население старее и земјите се помалку отворени за трговија, а и двата тренда вршат нагорен притисок врз инфлацијата. Тоа што некои економисти сега тврдат дека четири проценти е добра цел за Федералните резерви (ФЕД) сугерира дека веќе се откажуваме од свет со инфлација од два отсто.
Повисоката инфлација и помалата трговија по пандемијата значат и повисоки каматни стапки. ФЕД има само толку контрола врз каматните стапки, додека долгорочните стапки ги одредува глобалниот пазар. Повлекувањето на глобализацијата би значело дека странците ќе купуваат помалку американски обврзници за да управуваат со нивните валути, намалувајќи ја на тој начин побарувачката и зголемувајќи ги стапките. Периодот на повисока инфлација со поголема неизвесност за иднината исто така ги зголемува стапките, бидејќи на инвеститорите со фиксен приход треба да им биде компензирано за инфлацијата и ризикот од инфлација. Сето тоа придонесува за повисоки стапки и затоа кажете им збогум на евтините хипотеки и многу евтиното финансирање на стоките што ги купуваме.
Многу ефекти од пандемијата допрва ќе се видат. Уште една голема промена е нашата свест за ризикот. Американците ги поминаа последните 40 години во блажено незнаење. Пандемиите беа нешто од средновековието, монетарната политика можеше да создаде ниска стабилна инфлација и каматни стапки, па дури и во услови на пад на берзата, таа секогаш закрепнуваше во рок од една или две години. Сè што сакавме да купиме во продавниците беше секогаш достапно. Сега се соочуваме со друга иднина: таа каде што разбираме дека ризикот е секогаш присутен во нашиот живот и дека економијата постојано се менува и не нуди никакви гаранции.
