Се наѕира ли врвот во побарувачката на фосилни горива?

Ова можеби звучи парадоксално, но Меѓународната агенција за енергија (ИЕА) е и златен стандард во глобалната статистика за понудата и побарувачката на енергија и лош прогнозер на истите податоци. Збирот на сето добро и лошо е неjзиниот главен годишен извештај, Светската енергетска перспектива (World Energy Outlook) - затоа сфатете го сериозно и со скептицизам.

Минатата недела извршниот директор на ИЕА, Фатих Бирол, објави дека следното издание на извештајот, кое се очекува во октомври, ќе покаже дека светот е, како што рече, „на работ на историска пресвртница“: побарувачката за јаглен, нафта и природен гас ќе го достигне врвот пред 2030 година.

Bloomberg

Со текот на годините на потежок начин научив дека кога станува збор за енергетскиот пазар, има многу вистина во клишето „тешко е да се предвиди, особено за иднината“. Ако предвидувањето се однесува на некоја пресвртна точка, тогаш е уште потешко.

ИЕА требаше да ја научи таа лекција. Историски гледано, ИЕА го потцени - и тоа многу - растот на производството на енергија од ветер и сонце; го пропушти раѓањето на американската револуција на нафтени шкрилци (се однесува на комбинацијата на хидраулично фрактурирање и хоризонтално дупчење што им овозможи на САД значително да го зголемат производството на нафта и природен гас); и предвреме го објави крајот на златната доба на јагленот во Кина, и тоа најмалку за една деценија.

Максималната потрошувачка на фосилни горива ќе биде причина за славење. Но јас сум скептичен дека тоа е блиску до она што го кажува ИЕА, особено за гасот. Интересно е што Бирол доста внимателно ги заштити своите зборови: „Иако фосилните горива ќе го достигнат својот врв оваа деценија во структурна смисла, дури и потоа се можни необични скокови“.

Овде „структурно“ значи дека претстои многу напорна работа. И, ако може да има скокови во побарувачката и по достигнувањето на врвот, тогаш да не ја нарекуваме првата висока точка врв. Затоа што не би била тоа.

Дебатата за тоа кога ќе се достигне врвот е интригантна - но, за мене, тоа на некој начин е пречка. Нема да знаеме со сигурност дури и по неколку години откако побарувачката навистина ќе го достигне својот врв. Она што навистина е важно е обликот на кривата во годините пред и откако побарувачката ќе го достигне својот зенит. Како аматерски планинар го гледам врвот како почеток на често и доста нагло спуштање. Човек оди повисоко, страда и се поти, застанува малку на врвот на планината, а потоа ужива во полесното спуштање. Кај повеќето планински масиви искачувањето е исто толку стрмно како и спуштањето. На овој начин многумина го перципираат поимот „врв“.

Но, не во светот на енергијата.

За нафтата, јагленот и за гасот падот може да биде мал и бавен. По искачувањето, за планинарот тоа е како другата страна на планината да се претвора во висорамнина, а не во типично брзо алпско спуштање. За многу години потрошувачката на фосилни горива може да биде блиску до својата максимална точка. Колку долго? Можеби пет или 10 години или дури две децении. Тоа е некомпатибилно со она што е потребно за светот да ја постигне својата цел за нето нула емисии до 2050 година. Исто така, растот на побарувачката може силно да забави неколку години пред да го достигне својот конечен врв, погрешно насочувајќи ги оние биковски инвеститори во фосилни горива што се обложуваат на продолжување на историската стапка на раст.

Bloomberg

Историјата на потрошувачката на фосилни горива сугерира дека годините по врвот не би значеле брз пад.

Ајде да го земеме јагленот. ИЕА првично мислеше дека побарувачката за највалканото гориво во светот достигна врв во 2013 година. Оттогаш потрошувачката во голема мера се израмни и почна повторно да расте минатата година, поставувајќи нов врв. Според тековните трендови, побарувачката веројатно ќе постави историски максимум во 2024 и 2025 година.

Јазот помеѓу најверојатната патека на потрошувачката по врвот и моделот нето нула е неверојатно широк - толку широк што дискусијата за точниот датум на врвот е вишок.

Што е со нафтата? Самата ИЕА вели дека глобалната побарувачка на нафта треба да падне на 75 милиони барели дневно до 2030 година за да биде на пат да постигне нето нула емисии до 2050 година. Сепак, некако е невозможно да се случи тоа. Зошто? Бидејќи побарувачката сега е повеќе од 103 милиони барели, а сè укажува на континуиран раст во следните пет години, достигнувајќи од 105 милиони до 106 милиони барели дневно до 2028 или 2029 година. Дури и ако тоа значи врв на пазарот на нафта, јазот помеѓу реалноста и прогнозите ќе надмине 30 милиони барели дневно - што е еднакво на комбинираната дневна потрошувачка на Кина, Индија, Јапонија, Германија, Велика Британија, Франција и Италија.

Денот кога употребата на фосилни горива во светот ќе го достигне својот максимум е поблиску од кога било. За нафтата и јагленот можеби и многу блиску како што вели ИЕА. Не и за гасот. Но, она што паѓа во очи е што ќе биде од другата страна на врвот. Се плашам дека секој што размислува за брз спуст ќе биде разочаран.