.webp){kind=icon}
Сигурно барем еднаш сте виделе на филм како закоравен детектив испрашува сведок што бил единствениот што го видел криминалецот. Порано или подоцна тој детектив ќе извика: „Повикајте ми цртач, ќе ни треба фоторобот“, а потоа очевидецот ќе почне да дава детали за висината, бојата на кожата и другите карактеристики.
Се запрашавме што ќе се случи ако тоа го префрлиме на финансиско ниво. Како би изгледал „фотороботот“ на тој просечен инвеститор во регионот?
Ако накратко ги пренесеме впечатоците на експертите, тој портрет не влева премногу причини за оптимизам. Просечниот инвеститор нема многу финансиски познавања или трпение, а неговите очекувања се преголеми и нереални.
Совети од кумот, а пари од менаџерската плата
„Веројатно тоа би бил маж помеѓу 45 и 50 години. Неговата финансиска писменост и познавање на пазарот се на ниско ниво, па би добил петка на скала од еден до десет. Тој носи одлуки за инвестирање врз основа на разговори со пријатели, соседи, колеги, кумови и други приказни што ги слуша за некој што успеал да заработи на берзата“, вели Горан Мартиноски, финансиски експерт од македонската компанија „КБ Прво пензиско друштво“.
Depositphotos
Како што додава Данијел Делач, член на Одборот на директори на „Интеркапитал секјуритис“ (Intercapial Securities) од Хрватска, тие инвеститори често се подобро платени менаџери во компании, претприемачи или бизнисмени што неодамна продале компании.
За Никола Стакиќ, професор на универзитетот „Сингидунум“, проблем е фактот што најмногу пари се инвестираат во недвижен имот, и тоа во готовина, па затоа е доста тешко да се одреди кој би можел да биде типичен српски инвеститор.
„Овде секако се вклучени инвеститори од областа на спортот, естрадата, некое друго општествено милје, потоа тука се парите на голем број наши луѓе од дијаспората, но и сè повеќе платежно способни инвеститори што можат да инвестираат на основа на високите нивоа на нивните приходи, како што е случајот во ИТ-индустријата“, рече Стакиќ.
Нереални очекувања и скептицизам
Иако работите се менуваат на подобро, просечниот инвеститор сè уште нема правилна слика за тоа што е реално можно на берзата и како функционира односот помеѓу приносот и ризикот. Едноставно кажано, тој има нереални очекувања.
„Инвеститорите што инвестираат во домашни компании најчесто се банки или други компании што плаќаат дивиденда. Инвеститорите што инвестираат во странство, врз основа на ’бајката’ што ја слушаат, очекуваат заработка од 20-30 проценти и повеќе, во период од два-три месеци“, вели Мартиноски.
Стакиќ истакнува дека целите често се ирационални и контрадикторни и додава дека заедничка карактеристика на нашиот инвеститор е тоа што сака високи стапки на принос на краток рок и не е подготвен систематски да пристапи кон инвестициската политика. Тој додава дека овој имагинарен инвеститор сака да инвестира исклучиво во материјални, реални средства бидејќи финансиските форми на средства создаваат страв и скептицизам.
„Ова делумно може да им се припише на добропознатите инфлаторни времиња од 1990-тите, но и на недостигот од финансиска писменост и образование кај младите луѓе што не биле сведоци на тие времиња“, додава Стакиќ.
Реална актива, како што додава тој, не е само недвижниот имот, иако тој доминира во Србија, туку тоа може да биде злато, земја, па дури и производство во кругот на домаќинството.
Дури и кога станува збор за инвестирање во акции на светски компании, за жал, инвеститорите можат да се занесат од расположението или ентузијазмот на пазарот што доаѓа откако вредноста на акциите веќе ќе се зголеми.
„Обично инвестираат во компании што се популарни и, за жал, веќе имаат високи цени и вредности. Интензитетот се менува во бранови во зависност од берзанскиот циклус, а деновиве гледаме поголема возбуда поттикната од растот на големите американски компании“, додаде Мартиноски.
Сликата за износите е матна, но тие се најмалку петцифрени
Што се однесува на сумата што се инвестира, во Србија тоа е главно мистерија бидејќи, како што рековме, најголем дел од парите се вложува во недвижен имот, и тоа во готовина, па нема прецизна евиденција за да се следи. Од друга страна, самото тоа што станува збор за недвижен имот би значело дека инвеститорот не може толку лесно да влезе на пазарот доколку не издвоил барем шестцифрена сума во евра.
Во Хрватска и во Македонија се инвестираат минимум петцифрени суми, доколку станува збор за инвестиција на берзата. „Износот што го инвестираат е меѓу 10.000 и 15.000 евра, а средствата доаѓаат или од нивните заштеди или (за време на циклусот на раст на берзата) од задолжување кај банки или финансиски компании. Дури користат и минуси на тековната сметка“, рече Мартиноски.
Depositphotos
„Износот на инвестицијата зависи и од природата на изворот на средствата, но ми се чини дека позначајна инвестиција, во просечни вредности, не може да се замисли без неколку десетици илјади евра“, смета Стакиќ.
Истото тоа би можеле да го кажеме и за Хрватска. Според податоците на „Револут“ (Revolut), просечната сума на сметката на еден хрватски инвеститор во 2023 година била 2.161 евро. Делач вели дека овие бројки се премали. „Не можам да коментирам за конкретните бројки на наши клиенти, но можам да кажам дека просечниот клиент ни е неколкупати поголем“, рече Делач.
На крајот, Делач истакнува дека најважно е да не се споредувате ниту со просечниот ниту со кој било друг инвеститор. Најважно е да се разберат принципите на ризик и принос и да се развие стратегија на долг рок. Во тој случај, посреќно би изгледало и лицето од скицата на почетокот на текстот.
