Прогноза: Геополитиката ќе ги диктира цените на гасот и нафтата во 2024 година

Факт е дека движењето на цените на гасот и нафтата е тешко да се предвиди. Тешко е поради тоа што е комплицирано предвидувањето на настаните во геополитиката, кои се клучен фактор за креирање на цените на суровините. Сведоци сме на тоа низ историјата, особено во последните две години по војната во Украина и Газа.

Геополитичките настани, пред сè понатамошните случувања во Украина и на Блискиот Исток, ќе ги диктираат цените на суровините и во текот на 2024 година, велат енергетските експерти за „Блумберг Адрија“. Тие укажуваат дека и покрај желбата на големите сили да се префрлат од фосилни горива на обновливи извори на енергија што е можно поскоро, со цел да се намалат емисиите на јаглерод диоксид, гасот и нафтата сè уште играат клучна улога. Ова значи дека ерата на фосилните горива не само што не е завршена, туку овие горива продолжуваат да ја обликуваат глобалната економија и остануваат во центарот на мешавината на геополитички, економски и еколошки фактори.

На движењето на цените на гасот и нафтата во текот на 2024 година ќе влијаат и низа други фактори. На пример, закрепнувањето на глобалната економија што може да доведе до зголемување на побарувачката за гас и нафта, потоа натамошната политика на групата ОПЕК + за намалување на производството на нафта и дали нејзините членки навистина ќе се придржуваат до оваа политика. САД ги очекуваат избори, а за гласањето одлучуваат американските гласачи, меѓу другото, следејќи го нивото на движење на малопродажните цени на горивата, а САД со сите сили ќе се обидат да ги ограничат цените на суровата нафта, што е спротивно на интересите на ОПЕК +. А кога станува збор за движењето на цените на гасот и нафтата, различни се ставовите на енергетските експерти со кои контактираше „Блумберг Адрија“.

Пазарот на гас и факторите кои би можеле да влијаат на движењата на цените

Цената на гасот на холандската берза ТТФ на почетокот на 2023 година беше околу 85 евра за мегават-час. Од месец во месец цената на овој енергетски производ паѓа, а на крајот на годината ќе заврши на околу 35 евра за мегават-час. Ова е драстичен пад, а падот е уште поголем ако се спореди со рекордните цени од средината на 2022 година, кога вредноста на гасот достигна повеќе од 300 евра за мегават-час.

Европа успеа да ги задоволи потребите за гас оваа година, откако остана без значителни количини руски гас. Минатогодишната блага зима, овогодишната блага есен, мерките за штедење, намаленото индустриско производство и зголемениот увоз на ЛНГ и помогнаа на Европа во оваа важна задача.

А што предвидуваат енергетските експерти за пазарот на гас во текот на следната година?

Милош Здравковиќ, експерт за енергетика од Србија, оценува дека цената на гасот на светскиот пазар следната година ќе порасне, особено во Европа. На зголемувањето на цените, како што појасни, ќе влијаат и зголемената побарувачка на гас, пред сè од Кина и Индија. Здравковиќ истакна дека Европа порано била најголем потрошувач на енергија во светот, а сега ја претекнуваат Кина и Индија, бидејќи нивните економии се повеќе се развиваат. „Затоа Европа ќе мора да се бори на пазарот не само за гас, туку и за нафта, ураниум и сите други суровини“, изјави Здравковиќ за „Блумберг Адрија“.

bloomberg adria TV

Друга причина зошто цените на гасот во Европа би можеле да бидат повисоки следната година е зголемениот увоз на течен нафтен гас (ЛНГ), кој е поскап од природниот гас што Европа го добива преку цевководи со децении. Здравковиќ вели дека ЛНГ гасот е 2,4 пати поскап од природниот, а можеби и повеќе.

Тој посочи дека Европа се збогува со евтиниот гас во моментот кога престана да потпишува долгорочни договори за снабдување со гас што ги имаше со Русија.

Игор Деканиќ, енергетски експерт од Факултетот за рударство, нафта и геологија во Загреб, смета дека доколку војната во Украина продолжи со сегашниот интензитет, а конфликтот на Блискиот Исток не се претвори во поширок конфликт, пазарот на гас и нафта би можел да се движи во сегашните рамки, со натамошно свртување на рускиот извоз кон Азија, односно кон Кина и Индија и Јужна Америка.

Тој посочи и дека политиката на фосилни горива сепак ја поразува политиката на зелена транзиција. Давор Штерн, енергетски консултант и поранешен претседател на Надзорниот одбор на ИНА, се согласува со ова и верува дека неодамнешната климатска конференција КОП28 повторно ја всади довербата во секторот за фосилни горива. „Ерата на фосилни горива не е завршена, а обновената доверба во секторот е евидентна во светлина на самитот КОП28. Постои континуиран интерес за инвестирање во секторот за фосилни горива“.

Јоже Дамијан, економист и предавач на Економскиот факултет во Љубљана, смета дека може да се очекува натамошен пад на цените на гасот и нафтата во наредната година, сè додека нема, како што вели, поголеми геополитички компликации. Според него, причина за тоа е помалата глобална побарувачка за енергетски производи како резултат на забавувањето на економскиот раст или дури и стагнацијата во развиените земји. Истовремено, тој додава дека главен фактор за падот на цената е рестриктивната монетарна политика на најголемите банки.

Зборувајќи за ситуацијата со гасот во Европа и можните нови шокови, финансискиот аналитичар и финансиски директор на ACEX во Словенија, Тилен Шарлах забележува дека, бидејќи грејната сезона е само во почетната фаза, сè уште не е целосно јасно колку гас Европа ќе троши до летото 2024 година. Врз основа на промените во складирањето во последните десет години, тој предвидува дека резервите на крајот на зимата 2023/24 ќе изнесуваат околу 600 TWh или околу 50 проценти. „Што значи дека нема загриженост за каков било енергетски шок во Европа“. Ова е и неговата причина да не очекува големи нагорни промени на цените. „Барем не толку колку што бевме сведоци минатата година“.

Во својот енергетски извештај, аналитичкиот тим ББА наведува дека очекува цената на гасот да се движи околу 50 евра за мегават-час, со тенденција на дополнително намалување поради искористеноста на капацитетите во европските земји, што најмногу ќе зависи од тоа што ќе биде зимата. Тие укажаа и на можните предизвици во случај на проширување на конфликтот на Блискиот Исток и затворање на клучните премини за транспорт на ЛНГ и нафта.

Пазарот на нафта и фактори кои би можеле да влијаат на движењата на цените

Цената на нафтата на светскиот пазар, откако на крајот на септември достигна рекордни вредности, беше во постојан пад во текот на октомври, ноември и почетокот на декември.

Во средината на декември цената на нафтата повторно почна да расте, делумно поради сигналот на Федералните резерви дека кампањата за зголемување на каматните стапки е завршена, а делумно поради запирањето на транспортот на нафта во Црвеното Море поради нападите на јеменската бунтовничка група Хути врз танкерите и бродовите.

Претседателот на холдинг Т-Груп, Александар Ковачевиќ, посочува дека следната година цената на нафтата ќе зависи и од еден вид на борба меѓу САД и членките на групата ОПЕК+. Како што појасни, еден од основните критериуми за избор на американските гласачи е малопродажната цена на горивата и затоа може да се очекуваат напорите на сегашната американска администрација да го спречи растот на цената на нафтата. Падот на цената на нафтата е против планот на групата ОПЕК+.

„Затоа, имаме два спротивставени фактори, така што не треба да имаме ненадејни промени во ниту една насока на движењето на цената на суровата нафта. Сегашната американска администрација ќе може релативно лесно да го контролира силниот раст, бидејќи тие речиси апсолутно го контролираат глобалниот информативен простор“, изјави Ковачевиќ за „Блумберг Адрија“.

Bloomberg Adria

Како главни фактори кои би можеле да влијаат на растот на цената на нафтата следната година, Ковачевиќ ја наведува можната порестриктивна примена на ограничувањата на руската цена на нафтата воведени од земјите од Г7, потоа можното воведување санкции на САД против Иран, послаб долар и пониска од очекуваната инфлација во САД и еврозоната. Фактори кои би можеле да влијаат на падот на цената на нафтата во текот на наредната година се, како што изјави Ковачевиќ, можното непочитување на договорените квоти за намалување на производството меѓу членките на групата ОПЕК+, продолжувањето на зголемувањето на производството на нафта во САД, можноста за послаба побарувачка во земјите на ОЕЦД од очекуваното поради економското забавување.

Штерн ја гледа потенцијалната ескалација на конфликтот на Блискиот Исток како можен катализатор за промени и зголемување на цената на нафтата.

„Во контекст на конфликтот во Газа, доколку ситуацијата се ограничи само на Израел, Газа и Хамас, не се очекува значително влијание врз цената на нафтата. Иако имаше шпекулации за можно зголемување на цените, тоа не се оствари. Во моментов, индустриското производство во Европа сè уште не е на претходното ниво, што исто така не укажува на промени на цените, но може да има зголемување на цените доколку дојде до ескалација на конфликтот на Блискиот Исток, особено ако Иран и Ирак се директно вклучени во ова. Тоа се земји кои произведуваат многу нафта, а доколку дојде до ескалација на конфликтот, цената може да порасне. Сепак, се надеваме дека таков развој на ситуацијата нема да дојде“, заклучи Штерн.

Во пишувањето на текстот помогнаа Данијела Горета (Хрватска), Алеш Ковачич (Словенија), Тео Зориќ (БиХ) и Наташа Хаџиспиркоска Стефанова (Северна Македонија).

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар