Во светот на Трамп, авионите се клучни за политичко додворување

Долгогодишната фасцинација на претседателот Доналд Трамп од светот на авијацијата се покажува како корисна алатка за владите и компаниите што сакаат да ја добијат неговата наклонетост.

Американскиот претседател е познат љубител на авијацијата - својот личен „боинг 757“ го нарекува „Трамп форс уан“ (Trump Force One) и сака да набави катарски луксузен авион што ќе служи како нов претседателски авион. Второто е одличен пример за трансакциската природа на претседателството на Трамп, динамика што беше целосно очигледна за време на неговата турнеја низ Саудиска Арабија, Катар и Обединетите Арапски Емирати.

Во првиот ден од неговиот престој во регионот, фондот за богатство на Саудиска Арабија нарача авиони од „Боинг“ (Boeing Co.) со договор вреден околу 4,8 милијарди долари. За време на неговиот следен лет во средата за Доха, националниот авиопревозник „Катар ервејс“ (Qatar Airways) се подготви да нарача големо количество на големи авиони од американскиот производител на авиони.

Како половина од глобалниот дуопол со „Ербас“ (Airbus SE) на пазарот на големи комерцијални авиони, „Боинг“ претставува силен симбол на американската производствена моќ. Поради тоа компанијата се предводи од американските економски интереси во странство, но исто така стана и цел на Кина или Европската Унија, бидејќи тие се обидуваат да извлечат трговски отстапки од Трамп.

Bloomberg Mercury

 

„’Боинг’ е најголемиот извозник на Соединетите Американски Држави, а воздухопловната одбрана е конкурентска предност за земјата“, рече Џорџ Фергусон, аналитичар за авијација во „Блумберг интелиџенс“ (Bloomberg Intelligence). „Веруваме дека купувањето авиони ‘боинг’ ќе биде вклучено во многу од преговорите за царините“.

Претседателот во вторникот слета во Саудиска Арабија со „ер форс уан“, авион стар речиси 40 години, за кој се потсмеваше дека итно му е потребна надградба. Додека „Боинг“ се бори да ја заврши работата на нов пар авиони, очите на претседателот се насочуваат кон уште еден „747-8“ во сопственост на Катар, кој ќе биде привремена бесплатна замена.

Прифаќањето подарок од земјата богата со готовина во име на Министерството за одбрана на САД е лесна одлука за Трамп, кој во понеделникот рече дека „никогаш нема да биде од оние што ќе одбијат таква понуда“.

Но критичарите на планот, вклучувајќи и некои од неговите колеги републиканци, велат дека тој отвора етички, правни и безбедносни прашања - а да не го спомнуваме ризикот од изложување на еден од препознатливите симболи на претседателството на САД на самонаметнат скандал.

Авионот, кој претходно бил во сопственост на висок катарски политичар, е опремен со луксузни додатоци по вкус на Трамп. Самиот претседател го разгледуваше авионот пред неколку недели, кога слета во Вест Палм Бич. Трамп рече дека џамбоџетот (jumbo jet) би можел да послужи како привремено решение додека „Боинг“ работи на довршување на другите модели, кои компанијата има цел да ги испорача околу 2027 година.

Таквиот аранжман би ѝ отежнал на американската војска да го опреми авионот со целосниот пакет безбедносни карактеристики, како што се антинуклеарно оружје и противракетни системи. Авионот исто така ќе треба да се расклопи за да се дополни со опрема и да се провери во врска со уреди за прислушување и други разузнавачки слабости.

Тоа би можело да ја наруши и одредбата од Уставот на САД што забранува земање вредни предмети од странски влади без одобрение од Конгресот.

Трамп го повтори својот став дека нема ништо непристојно во тоа што САД ја прифаќаат катарската летачка палата.

„Зошто нашата војска, а со тоа и нашите даночни обврзници да бидат принудени да плаќаат стотици милиони долари кога тоа може да го добијат БЕСПЛАТНО од земја што сака да нè награди за добро завршена работа“, наведе Трамп во објава на социјалната мрежа Трут (Truth Social). Авионот, рече тој, ќе биде привремен „ер форс уан“ додека не пристигнат авионите на „Боинг“.

На неговото патување во Саудиска Арабија Трамп го придружува Кели Ортберг, релативно нова главна извршна директорка на „Боинг“. Ортберг вети дека ќе го забрза пуштањето во употреба на новиот „ер форс уан“, па дури и прифати совет од милијардерот советник на Трамп, Илон Маск, за рационализирање на производството. Истовремено, Ортберг рече дека е загрижена дека трговската војна на Трамп би можела да го наруши и онака кревкиот синџир на снабдување, потенцијално комплицирајќи ги напорите на „Боинг“ да го зголеми производството на комерцијални авиони.

Авионите имаат посебно место во дипломатските односи меѓу САД и земјите од Блискиот Исток. Пред речиси 80 години Саудиска Арабија ја лансира својата национална авиокомпанија „Саудија“ (Saudia), и тоа токму со авион што го доби како подарок од американскиот претседател Франклин Д. Рузвелт.

Приватниот катарски авион е можеби најочигледниот пример досега за тоа како владите и компаниите му се додворуваат на Трамп преку моќта на убедување на авионите. Откако Велика Британија и САД минатата недела објавија трговски договор, кој беше претежно фокусиран на гестови, а сиромашен со детали, Трамп ја пофали нарачката на авиони од страна на матичната компанија на „Бритиш ервејс“ (British Airways), ИАГ (IAG SA), како доказ за неговите врвни вештини за склучување договори.

Не е важно што ИАГ со месеци ја планираше и обликуваше својата најголема нарачка досега - фактот дека договорот се склучи приближно во исто време со трговскиот договор им го олесни патот на двете страни за да го покажат своето новостекнато пријателство.

Трамп долго време го привлекува авијацијата со нејзиното изобилство од светкави, сјајни објекти. Во еден момент, тој дури и поседуваше авиокомпанија со исто име, иако претпријатието траеше кратко. Тој го украсил својот личен авион со своето име, како и со дрвени украси и златни бањи.

Bloomberg Mercury

 

Тимот на претседателот дејствуваше импресионирано од групата саудиски борбени авиони Ф-15 (F-15) што го придружуваа „ер форс уан“ до аеродромот во Ријад, објавувајќи фотографии и видеа на своите профили на социјалните мрежи.

Тој исто така коментираше на разни прашања во врска со авијацискиот свет, од комерцијалните пилоти за кои се тврди дека немаат вештини за летање со авиони до неговите сомнежи во врска со долго одложуваниот нов „ер форс уан“. Тој исто така се вклучи и во дебатата околу фаталниот судир во Вашингтон помеѓу воен хеликоптер и комерцијален патнички авион, за кој без да има докази рече дека делумно може да се должи на принципот на разноликост, еднаквост и инклузивност при вработувањето на контролорите на летање.

Договорите со Кина се искористија како оружје среде трговска војна со САД. Минатиот месец Пекинг нареди прекин на испораките на авиони „боинг“, а некои авиони што веќе беа во земјата дури беа вратени во САД. Сега, додека двете земји се обидуваат да се зближат, Кина повторно се префрли на испораките од „Боинг“.

Американскиот извоз од авиоиндустријата стана камен-темелник на влијанието на Вашингтон низ целиот свет. Со децении Јапонија купуваше речиси исклучиво од „Боинг“ за да ја покаже својата лојалност кон Вашингтон. Дури неодамна „Ербас“ успеа да освои поголем дел од бизнисот од Токио.

Договорите со висока вредност, честопати поткрепени со дипломатска сила и долгорочни пакети за поддршка, нудат повеќе од само хардвер - тие со децении ги поврзуваат војските, економиите и безбедносните стратегии. Освен комерцијалните авиони, во американско-саудиската најава се вклучени и воздухопловни и вселенски капацитети, системи за ракетна одбрана, како и надградби за поморската и граничната безбедност.