.webp){kind=icon}
Последните достапни податоци покажуваат сè уште силни двоцифрени стапки на раст и за извозот и за увозот во регионот Адриjа, но прогнозите се мрачни, укажуваат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Стапките на раст на извозот и увозот се движат од 11,2 проценти и 21,8 проценти на годишно ниво во Македонија до 56,9 проценти и 72,6 проценти на годишно ниво во Хрватска.
Повеќето земји го користат бранот на сè уште здравата странска побарувачка, којашто произлегува од високите стапки на економски раст на главните трговски партнери во регионот, домашната побарувачка, којашто е придвижена од акумулираните заштеди за време на пандемијата, здравиот пазар на трудот (растот на платите) и можеби најсилниот фактор во моментов, високата инфлација.
Македонија со најнизок дефицит
Македонија забележа најбавен раст на извозот и на увозот меѓу земјите од регионот Адрија (11,2 односно 21,8 проценти годишно), а со тоа и најнизок трговски дефицит од 0,35 милијарди евра. Најсилен позитивен придонес кон извозот од 15,6 проценти имаат хемикалиите и сродните производи, а најсилен придонес кон увозот од 20 проценти имаат минералните горива, мазивата и поврзаните материјали.
Геополитичките случувања спречија посилен раст на надворешната трговија (земјата многу се потпира на руска енергија), но меѓу земјите од регионот Адрија, Македонија е единствената што има растечки изгледи во однос на извозот, со оглед на зголемените очекувања за извозните нарачки, коишто растат од април 2021 година.
Словенија најмоќна во регионот
Извозот на Словенија имаше раст од 51,9 проценти на годишно ниво во август, на што главно влијаеше неверојатното зголемување од 90 проценти на извозот во земји што не се членки на ЕУ. Како и во регионот, растот на извозот беше поттикнат од високата странска побарувачка и зголемените цени на производите. Од друга страна, увозот се зголеми за поблаги 44,3 проценти на годишно ниво.
Главни двигатели на увозот се порастот на домашната побарувачка, која се зголеми на почетокот на годината, по укинувањето на ограничувањата што беа воведени за време на пандемијата, и високата зависност на увозот од извозот. Кога станува збор за апсолутни бројки, Словенија е најмоќна држава во регионот. Имено, словенечкиот извоз е еднаков на збирниот извоз на Хрватска и на Србија, при што треба да се земе предвид дека по површина таа е двојно помала од Хрватска и има трипати помалку население од Србија.
Проблеми за Хрватска
Меѓу земјите од регионот, Хрватска бележи највисок надворешнотрговски дефицит (од 1,85 милијарда евра) и најнизок коефициент на покриеност на увозот со извоз (од 52 проценти), бидејќи годишниот раст на извозот од 56,9 проценти не можеше да го надомести годишниот раст на увозот од 72,6 проценти. И двата индикатори беа под големо влијание на одличната туристичка сезона. Од нагласениот увоз на услуги произлезе поголема побарувачка за стоки, особено за прехранбени производи. Дополнително, покриеноста на увозот со извоз беше на најниско ниво од јуни 2013 година (46,6 проценти). Тоа заедно со влошените очекувања за нивото на нарачки за извоз во периодот јули-септември укажува дека претстојат проблеми за извозниот дел од економијата.
Се очекува раст на увозот во Србија
Србија успеа да ги забрза стапките на раст на извозот и увозот (на +23,4 проценти и +29,1 проценти на годишно ниво, соодветно), по два последователни месеци на забавен раст на надворешнотрговската размена. Се очекува увозот нагло да порасне во наредните месеци, по одлуката на ЕУ да го забрани транспортот на руска нафта преку нејзината територија (т.е. главно преку Хрватска и нејзиниот гасовод JANAF), што ќе ги зголеми трошоците за увоз на енергија, бидејќи во моментов нема друга копнена врска. Оттука, Владата планира да инвестира во изградба на поврзување со гасоводот Дружба или Трансјадранскиот гасовод.
Стабилизација на политичката сцена би била поволна за БиХ
Босна и Херцеговина, за разлика од остатокот од регионот, ги објави септемвриските податоци, кои покажуваат раст на извозот од +22,6 проценти на годишно ниво, што е забрзување во однос на август (+23,9 проценти). Кај увозот има мало забавување на +31,2 проценти на годишно ниво (од +33,7 проценти еден месец претходно). Зголемената странска и домашна побарувачка, заедно со инфлаторните притисоци, поттикнува засилен раст на надворешнотрговската размена. Неодамнешните избори и брзото формирање влада во федерацијата би требало позитивно да влијаат врз економските перформанси.
Поголема отпорност на регионот
Сите земји во регионот денес извезуваат многу повеќе стоки отколку пред глобалната финансиска криза во 2008-2009 година, што покажува дека регионалните економии се помалку чувствителни на глобалните економски шокови од порано.
„Анализата на движење на извозот на стоки покажува дека регионот имал голема корист или од интеграцијата во економските текови на ЕУ, како што беше случајот со Словенија и Хрватска, или од посилната регионална економска консолидација, особено во случајот со Србија. Србија, на пример, успеа да го надмине хрватскиот извоз на стоки (во 2021 година беше 1,3 пати поголем во однос на соседот), што е зачудувачки, имајќи предвид дека влезот на Хрватска во Европската Унија во 2013 година сугерираше дека Хрватска би имала поголема корист од извозот во европскиот блок и имајќи предвид дека хрватскиот извоз беше многу посилен во 2007 година во однос на српскиот“, укажуваат од нашиот аналитички тим.
Оттаму додаваат дека со исклучок на перформансите на Србија, најголем раст се забележува во Босна и Херцеговина и во Македонија, што меѓу другото се должи и на ниските основи на економски развој во овие земји.
Дефицит ги мачи сите држави
Во текот на 2022 година, надворешнотрговскиот дефицит во регионот Адрија се зголемува и се движи од 11,5 милијарди евра во Хрватска до 2,5 милијарди евра во Македонија. Специфичен е случајот на Словенија, каде што има дефицит на стоки од 2,89 милијарди евра, што е неверојатно зголемување од 35 пати во однос на првите осум месеци од 2021 година. Словенија бележи најголемo влошување на нивото на надворешнотрговската рамнотежа. Нејзиниот случај истакнува какво влијание има забавувањето на економската активност кај најголемите економски моќници на ЕУ (Германија, Италија, Франција...), кои се најголеми трговски партнери во регионот.
ПМИ (индексот на менаџер за набавка) за производството во Германија и во Италија во моментов е под просекот, додека овој индикатор за еврозоната во октомври забележа најголем пад од април 2009 година наваму (со исклучок на периодот на пандемијата) – што укажува на појава на рецесија. Понатаму, најновите септемвриски податоци на Европската комисија за нивоата на нарачки за извоз покажуваат надолен тренд во регионот Адрија за сите земји, освен за Македонија.
Аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ очекува нивото на раст на надворешната трговија (и извозот и увозот) во регионот Адрија да се стабилизира до крајот на годината, под силно влијание на базниот ефект, целокупното економско забавување на глобално ниво и падот на нивото на реалната плата.
„Во 2023 година, очекуваме годишните стапки на извоз и увоз да станат негативни. Негативните ризици доаѓаат од очекувањата за рецесија, можноста за пролонгирање и интензивирање на конфликтот во Источна Европа, проширување на прекините во синџирите на снабдување и намалување на инвестициската активност. Од друга страна, позитивните ризици доаѓаат од (сè уште) силниот пазар на трудот, којшто ја поттикнува побарувачката, можното геополитичко стабилизирање и намалувањето на инфлаторните притисоци“, велат од нашиот аналитички тим.
