.webp){kind=icon}
Морската аквакултура (одгледување морски риби и други организми) е растечка индустрија која добива на сила во Хрватска во последните неколку години. Со крајбрежје подолго од 5.800 километри и поволни услови на водата, Хрватска станува главен играч во овој сектор, укажуваат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ во новата анализа на оваа дејност објавена на „Блумберг Адрија Инсајт“. Анализата има за цел да даде преглед на моменталната состојба на индустријата во Хрватска и нејзините изгледи за раст во иднина.
Кога станува збор за производството и на ципура(орада) и на лаврак(бранцин) Хрватска е рангирана на четврто место во Европа, заостанувајаќи само зад Турција, Грција и Шпанија, посочуваат нашите аналитичари.
„Придонесот на Хрватска во целокупното европско аквакултурно производство на ципура и на лаврак изнесува 3,6 проценти и 2,8 проценти, соодветно. Од друга страна, Турција се наметна како најголем производител на производи од аквакултура, пред се поради значителната девалвација на турската лира, што ги направи нивните производи попривлечни за другите европски пазари. Последователно, тоа доведе до зголемување на побарувачката, проследено со хиперпродукција и пад на пазарните цени“, велат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Како им оди на хрватските компании?
Анализата се концентрира на компаниите кои се лидери во Хрватска во производството на поморски производи односно кои имаат продажба вредна над 10 милиони евра, според најновите јавно достапни финансиски податоци. Како најголемо претпријатие во споредбената анализа во однос на обемот на производството и на продажбата, аналитичарите ја издвојуваат „Кромарис“ (Cromaris).
„Растот на продажбата на „Кромарис“ во последната деценија беше поттикнат единствено од зголемувањето на обемот, без соодветен раст на цените. Овој фактор е од клучно значење за заштита на профитабилноста, бидејќи неможноста да се зголемат цените во услови на ескалирање на влезните трошоци може да се надомести само со придобивките од таканаречената економија на размер – специфично, оперативната потпора. Сепак, жално е што потенцијалот за оперативна потпора е ограничен за „Кромарис“ и другите фирми за производство на морски производи“, велат нашите аналитичари.
Според нив, тоа дополнително го докажуваат историските податоци со оглед на тоа дека растот на продажбата во однос на 2018 година изнесува 66,3 проценти, додека ЕБИТДА е зголемена за само 1,2 проценти.
„Друг факт што го зајакнува нашето тврдење е високиот коефициент на корелација од 0,97 помеѓу бројот на вработени и приходите од продажба. Ова сугерира дека индустријата е трудоинтензивна по природа, бидејќи нивото на вработеност има силна позитивна врска со приходите на компанијата“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека индустријата има лоши економски перформанси, првенствено поради неможноста да се зголемат цените односно бидејќи резултатите главно зависат од обемот на производство.
„Економската единица на производителите на риба е донекаде споредлива со оние на другите прехранбени компании од FMCG-секторот(Fast moving consumer goods), со маржи на ЕБИТДА кои обично се на ниво на ниски двоцифрени бројки. Сепак, главната причина за лошите приноси на капиталот во овој сектор е нискиот обрт на залихи како резултат на производниот циклус кој трае повеќе од една година. За „Кромарис“, просечниот промет на залихи во изминатите три години е само 0,51, што сигнализира дека на компанијата и се потребни две години за да произведе готов производ за продажба“, посочуваат аналитичарите.
Од нашиот аналитички тим укажуваат дека за да ги надмине тешкотиите, компанијата ги насочува своите напори во развој на иновативни производи од преработена риба, како што се, на пример, филети од кожа.
„Оваа иновација му овозможува на „Кромарис“ да ја зголеми цената за килограм производ - според нашите пресметки - за над 100 проценти, додека дополнителниот трошок е маргинален поради претежно автоматизираната обработка“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека капиталните инвестиции во „Кромарис“ во последните 11 години се акумулирале на повеќе од 90 милиони евра, при што сегашниот вложен капитал (на крајот на 2022 година) изнесува 176,8 милиони евра.
„Нето обртните средства изнесуваат 109 милиони евра, што претставува 62 проценти од вкупниот вложен капитал и неверојатни 117,5 проценти од продажбата. Ваквите значителни капитални барања беа финансирани од страна на сопственикот „Адрис групацијата“ во неколку случаи во текот на годините и од банките“, велат аналитичарите.
Кога станува збор за банките, нашите аналитичари посочуваат дека односот меѓу просечниот нето долг и ЕБИТДА од 3,6 пати сам по себе е застрашувачки. Тие велат дека „Кромарис“ е лидер и во тој поглед со однос нето долг/ЕБИТДА од 10,5 пати.
„Задолженоста е уште позагрижувачка кога се анализира низ призмата на паричните текови. Историски гледано, банките беа спремни да го финансираат бизнисот со релативно ниски каматни стапки, кои се движеа до 3 проценти поради обезбедувањето во форма на земјиште и имот. Сепак, во сегашната деловна форма, „Кромарис“ не е самоодржлив и нема знаци на хоризонтот што укажуваат на забележителни промени на краток и на среден рок“, велат аналитичарите.
Тие информираат дека останатите компании кои се предмет на анализата се во нешто подобра ситуација во однос на задолженоста, но потенцираат дека да се биде подобар од најлошиот не е навистина охрабрувачки. Имено, паричниот тек не е доволен за покривање на неподмирените обврски, а камоли за натамошно проширување.
Нашите аналитичари посочуваат дека уште еден значаен предизвик кој вреди да се истакне е недостигот од вработени.
Кога е во прашање „Јадран туна“, нејзините перформанси се подобри од оние на другите компании поради значителен износ на други приходи кои доаѓаат од субвенции, грантови од ЕУ и од отписот на долгови.
„Останатите приходи сметани како процент од продажбите изнесуваат 12,4 проценти и очигледно ги надминуваат оние на другите компании. Што се однесува до „Корнат Итика“, компанијата ја удвои својата продажба во текот на 4-годишниот период поради зголемениот обем што доаѓа од новите концесии за одгледување, добиени во 2018 година. Покрај значителниот раст на продажбата, „Корнат Итика“ покажува исклучително низок циклус на конверзија на готовина во однос на стандардот во оваа индустрија, што примарно е поттикнато од високите неподмирени обврски кон сестринската компанија „ВРМ“ “, велат аналитичарите.
Очекувања
Идните изгледи на индустријата за морска аквакултура се значително под влијание на ставот на монетарната политика на Турција, посочуваат нашите аналитичари.
„Турција зазема прва позиција во производството на ципура и лаврак со над 50 проценти од уделот на пазарот. Промените во монетарната политика на Турција може да имаат значителни импликации за хрватските производители. Промената на каматната политика насочена кон борба против инфлацијата ќе доведе до поскапување на турската лира и следствено зголемување на увозните цени за европските земји во корист на хрватските производители. До сега, нема индикации за промена на курсот во монетарната политика на Турција, што значи дека производителите ќе продолжат да се соочуваат со предизвиците на потиснати пазарни цени во догледна иднина“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека во последниве години, производството во морската аквакултура го надминува нивото на побарувачка што доведува до помала профитабилност, намален принос на капиталот и значителни нивоа на долг.
„Следствено, предвидуваме дека ќе има забавување на растот на производството. Ова може да се припише на неповолните финансиски услови со кои се соочуваат производителите, што доведува до реевалуација на нивните планови за проширување и повнимателен пристап кон натамошно зголемување на производството, особено со оглед на растечките каматни стапки. Покрај тоа, разновидна мешавина на производи со акцент на преработени производи со поголема маржа ќе придонесе за скромно подобрување на финансиските перформанси на одгледувачите на риба, што ќе резултира со подобрена крајна линија и поодржлива финансиска позиција на долг рок, но патувањето ќе биде макотрпно и долготрајно“, велат нашите аналитичари.
