.webp){kind=icon}
Потребите за побрза градба, полесното приспособување кон желбите на корисниците, економичноста и намалувањето на зависноста од дефицитот на квалификувани градежни работници се факторите на кои се заснова развојот на индустријата за монтажни градби. Иако европскиот тренд на преминување од традиционалниот начин на градење на панел-решенија е бавен, зголемената побарувачка во последните години е поттикната од можноста да се добијат побрзи решенија за домување или бизнис, т.е. поточно - попредвидлива е временската рамка за завршување на монтажните градежни проекти.
Европски трендови во модуларната (монтажна) градба
Зголемена е свеста на луѓето за заштита на животната средина преку имплементација на енергетска ефикасност во сите сфери на животот за помалку материјален отпад и помали емисии на јаглерод диоксид. Тие фактори се на страната на модуларното градење во однос на традиционалната изградба, така што во западноевропските земји има сѐ повеќе монтажни објекти. Тврдењето дека монтажните објекти се синоним за викендички и објекти за краткотрајна употреба е далечно минато - сега можеме да ги најдеме во станбениот, комерцијалниот и индустрискиот сектор.
Според извештајот на Европскиот архитектонски барометар за 2023 година, Холандија и Белгија се најголемите поборници за модуларна градба во Европа, со најголем процент на проекти што вклучуваат некаква форма на претходно склопени компоненти. Кај овие две земји во приближно 47 проценти од проектите се применува модуларна градба. Шпанија ги следи овие две земји со околу 34 проценти, додека проектите во Франција и во Германија се во замав со околу 23 проценти застапеност на модуларни проекти. Предноста на модуларното градење што го поттикнува растот на европскиот пазар е леснотијата на расклопување, што овозможува да се деконструираат делови, кои можат повторно да се состават или дистрибуираат на други локации или да се користат во други проекти.
Покрај тоа, популарноста на е-трговијата е фактор што исто така ја турка модуларната изградба како претпочитан избор за градење. Просторот за складирање на овој вид трговија на краток рок стана дефицитарен. Брзината на изградба и приспособливоста на капацитетите на специфичните барања на трговците на мало станаа императив.
Кризата во градежниот сектор и влијанието од нестабилноста на цената на дрвото врз монтажните градби
На европскиот пазар е забележан пад на побарувачката за модуларни градежни производи поради општото забавување на градежната индустрија, поточно високоградбата. Ситуацијата во источниот блок на Европа влијаеше на нарушувањето на синџирот на снабдување, особено за материјалите увезени од тие земји, што доведува до одложувања и повисоки трошоци за модуларни градежни проекти.
Модуларните градежни проекти користат претежно дрвени модули што го намалуваат енергетскиот отпад. Исто така, дрвената конструкција нуди подобра изолација од бетонот или челикот, а нејзината структура овозможува задржување на топлинската енергија. Затоа, дрвото е суштински материјал во проектите и компаниите се многу зависни од неговата цена, како од страна на трошоците така и од гледна точка на формирање на продажната цена на производот.
Повисоките цени на дрвото во постпандемискиот период се последица и на големата зависност од овој материјал во градежната индустрија - како во модуларната градба така и поради зголемената потреба за реновирање на постојните објекти. (За повеќе детали за трендовите во сегментот направи сам, прочитајте ја нашата анализа https://rs.bloombergadria.com/insight/download/81).
Покрај ефектите од побарувачката, цената на дрвото во голема мера зависи од временските услови. Шумските пожари низ светот се дестабилизирачки и непредвидлив фактор за овој вид стока, што врши притисок врз цените. Неоспорно е дека откупните цени мораа да се префрлат на крајниот потрошувач, со што монтажните објекти поскапеа. Со забавувањето на градежната активност во текот на 2022 година, цената на овој материјал се стабилизираше, но цената на монтажните објекти беше диктирана од резервите од претходниот период.
Ефикасност на производствените процеси на модуларните градежници
Компаниите ги применуваат производните процеси надвор од локацијата, што го подобрува целокупниот процес на градба преку подобрување на оперативната ефикасност, идентификување и оценување на мерките за подобрување на процесот. Така, заштедите во трошоците за изградба доаѓаат од самиот производствен процес.
Прво, интегрираните процеси ја отстрануваат потребата од подизведувачи и маржите што тие ги вклучуваат во нивните понуди. Потоа, заштедите на скапа работна сила на градилиштето и намалувањето на зависноста од недостигот од квалификувани работници на градилиштата се надминуваат во производствениот процес што се одвива внатре во производствените хали бидејќи има помал број на помалку квалификувани, но лојални работници. Бидејќи производствениот процес се одвива на едно место, со помош на производствени линии и автоматизација, трошоците за логистика се намалуваат. Производственото опкружување е затворено, што значи дека машините и работниците се на исто место и помалку подложни на доцнења и пречки предизвикани од временските услови. Економијата на обем во употребата на материјалите има влијание врз заштедите при набавките, бидејќи производителите користат (речиси) идентични стандардизирани материјали за изградба на повеќе проекти.
Модуларните проекти обично имаат повисоки трошоци за почетните дизајни, но помали трошоци за преработка и за редизајн бидејќи крајните производи се унифицирани, т.е. производителите им нудат само неколку вида објекти на своите клиенти, со мали промени во согласност со нивните барања.
Гледајќи го времето потребно од идеја до реализација, во производствените хали се склопуваат модуларни елементи во исто време кога се врши потребната работа на градилиштето (темел или изградба на пристапни патишта), што овозможува побрзо завршување на проектот во споредба со традиционалниот метод на градба. Конечно, зградите се вселуваат побрзо, што овозможува побрзо враќање на инвестицијата ако зборуваме за нестанбени згради. Потврда за тоа е синџирот на хотели „Мериот интернешнл“ (Marriott International), кој во 2019 година изгради хотел со овој метод со над 350 соби во Хоторн, Калифорнија, што, според интерните процени, му заштеди на хотелот една година во време на изградба, односно овозможи побрз почеток со работа (споредено со времето доколку хотелот требаше да се изгради со традиционален метод).
Застапеност на монтажната градба во регионот Адрија
Шампионската титула недвосмислено ја држи Словенија кога станува збор за производителите од регионот Адрија. Словенечките производители остваруваат најголеми приходи од продажба, додека за Србија можеме да кажеме дека развиен пазар на монтажни градежни објекти речиси не постои. Во Србија нема компанија што го остварува нивото на приходи на конкурентите од регионот и поради таа причина тие не беа земени предвид при анализата.
На прв поглед, 2022 година е златна година за производителите на модуларни градежни објекти, кога постигнаа највисока стапка на раст на приходите од продажба (просечниот приспособен раст е 63,1 отсто). Сепак, поради зголемувањето на влезните трошоци, пред сѐ скапите акумулирани резерви од основни материјали од 2021 година и соочувањето со сѐ уште високата цена во тековната година, производителите својот раст на приходите го базираа на ценовната компонента. Наредната 2023 година донесе зголемување на каматните стапки, ограничено кредитирање, намалување на куповната моќ и брзо зголемување на трошоците за живот, па неизвесната економска перспектива на купувачите го одложи купувањето модуларен недвижен имот. Оттука, падот на продажбата од 3,2 отсто не е изненадувачки. Производителите во регионот Адрија, мерено преку просечната приспособена нето-профитна стапка, ја зголемија својата заработка во текот на 2022 година со пренесување на повисоките цени на влезните производи на крајните клиенти и ги задржаа така формираните цени во 2023 година бидејќи просечната приспособена нето-профитна стапка остана речиси непроменета.
Географската положба на Словенија ги отвори вратите за производителите во соседните земји, па околните земји (на пр. Италија и Австрија) се соодветен пазар за продажба. Зголемената побарувачка во тие земји и нивната близина функционираат во нивна корист, бидејќи високите трошоци за транспорт на преголеми производи се еден од главните предизвици со кои се соочуваат производителите.
На Балканот сѐ уште важи тврдењето дека објект без бетонски столбови и конструкција е само привремен објект и во таа смисла нашите земји се далеку зад Европа. Словенија е единствената земја што направи значаен исчекор во остварувањето на предностите на модуларната градба и почна да ги следи трендовите на европските земји. Пред десет години монтажните објекти сочинуваа само околу 3 отсто, додека процената за 2023 година е дека тој процент ќе биде околу 10 отсто, покажуваат податоците од истражувањето на пазарот од словенечкиот сајт „Монатежне хисе“.
Како што модуларната градба добива на интензитет на страната на побарувачката, регионалните производители ги ставаат своите стандардни капацитети достапни и за клиентите B2C (од англиски: business-to-consumer) и за клиентите B2B (од англиски: business-to-business). „Лумар“ сепак најде преодна фаза и е еден од производителите што во моментов ги градат своите станбени единици наменети за продажба што отстапуваат од дефиницијата за модуларна градба каде што објектите се градат за наменски купувач.
Трошочната страна на производителите во регионот Адрија покажува дека цената на основните материјали најмногу го оптоварува приходот. Речиси кај сите производители оптоварувањето е околу 50 проценти или повеќе. Сепак, тука повторно Словенија е исклучок.
Зголемената побарувачка и/или недоволноста на постојните капацитети ги принуди производителите во Словенија застапеноста на трошоците за услуги повторно да ги одвои од регионалните конкуренти, а во исто време да им влијае на помала застапеност на материјалните трошоци. Иако не е типично за модуларните производители да ангажираат подизведувачи, земајќи го целиот профит за себе, словенечките компании ги оптоваруваат своите приходи со околу 40 отсто од трошоците за услуги. Другите анализирани компании имаат незначителен процент од тој трошок. Конечно, тоа ја поддржува тезата дека подизведувачите земаат голем дел од профитот бидејќи „Марлс Хише“, „Рихтер“ и „Рико Хише“ имаат пониска нето-профитна маржа од речиси сите забележани регионални конкуренти.
Иднината на модуларната градба
Трошоците за дозволи и за такси не се разликуваат помеѓу модуларната и традиционалната градба, како и административните процедури пред изградбата на зградите. Особеност е тоа што производителот на модуларниот објект се избира многу рано, што цената на објектот е фиксна при договарањето на проектот, со или без дополнителни приспособувања во однос на типот што го нуди производителот. Така, ризикот од промени во цените на материјалите, работната сила и другите влезни трошоци се пренесува на производителот. Во зависност од фазата на доработка на објектот (сива фаза или „клуч на рака“) зависат и моменталните цени на пазарот, но со сигурност можеме да тврдиме дека тие се многукратно пониски отколку кај традиционалната градба. Од страната на побарувачката, предизвикот е што објектот не може да се финансира во фазите на градба, туку во целина, што, покрај сомнежите за квалитетот на градбата, според нас е суштинска пречка. Недвосмислено очекуваме дека ваквите објекти ќе се прошират во сите земји од регионот Адрија поради пренаселеноста на големите градови и намалениот квалитет на модерната градба во нив кога зборуваме за станбените објекти, како и брзината на градба и приспособливоста кога станува збор за деловните објекти.
