Трговска војна: Колку ќе нѐ боли „Денот на ослободувањето“ на Трамп?

Претседателот Доналд Трамп синиќа ги обелодени новите давачки што се централен дел на неговиот план за ребаланс на глобалната трговија. За Македонија се воведени царини за извозот кон САД од 33 проценти.

Трамп веќе го означи 2 април како „Ден на ослободувањето“ (Liberation day) бидејќи новите давачки треба да го зајакнат американското производство, да обезбедат големи приходи во државната каса од кои би се финансирале домашните приоритети на САД и би довеле до намалување на даноците.

На новите „реципроцитетни давачки“ веќе им претходеа нови царини за увоз на производи од Канада, Мексико и од Кина, за автомобили од Европската Унија, за челикот и за алуминиумот. Трамп најави и давачки за увоз на бакар, кои би можело да стапат во сила за неколку недели, а се закани и со царини за увоз на фармацевтски производи, полупроводници и дрва. Дополнителна неизвесност носи и најавата на Трамп за воведување таканаречени секундарни царини. Станува збор за специфична форма на економски притисок бидејќи САД не мора да бидат директен увозник од земјите од кои бараат нешто, туку може да им се закануваат односно да воведат давачки за трети земји што увезуваат од „проблематичните држави“ што не работат во согласност со американските интереси.     

Bloomberg Mercury

Со оглед на тоа што некои од погодените земји веќе воведоа контрадавачки односно ги зголемија царините за увоз на американски производи, станува јасно дека во светот се разгорува трговската војна. Иако не директно, во неа секако е вовлечена и Македонија, поради тоа што нашата економија е мала, отворена и многу работи зависат од извозно-увозните трендови. Анализиравме какви директни и индиректни последици може да има врз нашата земја од тарифната битка што ја наметна американската администрација предводена од Трамп.

Индиректните последици веќе се чувствуваат

Македонскиот извоз кон САД во 2024 година се зголемил за 220 отсто споредено со 2023 година. Иако растот изгледа огромен, вредноста на извозот не е особено значајна. Во текот на минатата година од земјава кон САД се извезени стоки во вредност од над 118 милиони евра, што е незначително во однос на вкупниот извоз на земјава. Според статистичките податоци што се однесуваат на минатата година, од Македонија на американскиот пазар најмногу завршуваат машини и транспортни уреди. Од вкупно 118 милиони долари, над половина од вредноста на извозот е остварена токму од такви производи. Следните позначителни ставки се храната, живите животни, пијалаците и тутунот.

Пресметките на аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ покажуваат дека лани од Македонија биле извезени алкохолни пијалаци во вредност од 70 милиони евра, а уделот на извозот кон САД е само 1,1 отсто. Сепак, Дане Јованов, кој долги години е вклучен во винската индустрија, во гостување на ТВ Блумберг Адрија образложи дека царините на Трамп ќе ја загрозат позицијата на македонското вино на меѓународниот пазар.  

Ако директните последици барем засега се сведени на минимално ниво, индиректните последици веќе на големо се чувствуваат. Имено, во Македонија веќе почнаа да се затвораат фабрики што ја снабдуваат со делови европската автомобилска индустрија, а некои од нив најавија отпуштања поради намалениот обем на работа. „Аптив“, чии главни клиенти се „Фолксваген“ и „Стелантис“, ја затвора фабриката во околината на Скопје и ќе отпушти околу 500 работници, а „Џонсон Мети“, најголемиот извозник од Македонија, најави намалување на бројот на вработени поради намалениот обем на работа. Се чини дека овој негативен бран во автомобилската индустрија поради тарифите на администрацијата на Доналд Трамп наскоро може да прерасне во цунами, кое ќе ги поплави и Македонија и земјите од регионот Адрија, каде што има значителен број извозни капацитети коишто живеат од европската автоиндустрија.

Македонија можна цел за секундарни тарифи поради увозот на гас од Русија?

Едно од предизборните ветувања на Трамп беше да се запре војната во Украина во рок од 24 часа. Очигледно фрустриран од бавното темпо на преговорите за прекин на огнот, Трамп ѝ се закани на Русија со секундарни тарифи, односно со воведување царини за земјите што увезуваат нафта и гас од Русија. Класичните царини би биле бесмислени затоа што САД не увезувале нафта или гас од Русија од 2022 година, а дури и пред војната во Украина, овој увоз беше симболичен. Но за земјите што увезуваат големи количества нафта од Русија, САД се важен извозен пазар. Со воведувањето царини за тие земји, Трамп сака да ги натера да престанат да увезуваат нафта и гас од Русија. Тоа ќе ја остави Русија без нејзиниот главен извор на приход за водење војна.

Bloomberg

Најголеми увозници на сурова нафта од Русија се Кина и Индија, кои заедно учествуваа со околу 90 отсто од рускиот извоз на оваа суровина, вреден вкупно 122 милијарди долари, во 2023 година. Голем дел од извозот на Русија е и природен гас. Во 2023 година најмногу се извезуваше во Кина (30 отсто), Јапонија (11 отсто), Унгарија (9 отсто), Словачка (9 отсто), Шпанија (6 отсто) и во Франција (6 отсто). Најголем увозник на овој извор на енергија од Русија во регионот Адрија е Србија, со вкупна вредност од 1,19 милијарда долари, покажуваат податоците на Опсерваторијата за економска сложеност (ОЕЦ). Од друга страна, целокупното количество на природен гас во Македонија се увезува од Русија, преку гасоводниот систем на Република Бугарија. Иако учеството на Македонија во вкупниот извоз на гас од Русија е незначително, сепак оваа енергетска зависност остава можност и нашата земја да биде цел на секундарни царини од САД.

Пад на БДП

Центарот за истражување и креирање политики (ЦИКП) од Скопје неодамна направи анализа за можните ефекти врз извозот на економиите од Западен Балкан доколку претседателот Трамп ги воведе царините за увоз од ЕУ.

„Доминантното влијание на Германија во Западен Балкан е очигледно. Германија е главната извозна дестинација за овој регион. Ако Германија падне, ќе страдаат и економиите на Западен Балкан. Речиси 50 проценти од македонскиот извоз е во Германија, Босна и Херцеговина извезла стоки за 1,46 милијарда долари во 2023 година, а Србија во последните години бележи зголемена стапка на извоз во Германија“, изјави Горан Миладинов, експерт од ЦИКП за економетрија и демографија.

Бидејќи деловите за машини и возила претставуваат најголеми групи извозни производи во вкупниот извоз на Македонија и на Србија, може да се претпостави дека овие две земји од Западен Балкан имаат најголем ризик од пад на извозот во Германија поради падот на таа економија.

ЦИКП направи симулација според две сценарија за ефектот на царините врз падот на БДП кај економиите од Западен Балкан. Првото сценарио претпоставува годишен пораст на индексот на потрошувачки цени (ИПЦ) од 10 проценти, годишно намалување на извозот како процент од БДП од 10 проценти и годишно намалување на странските директни инвестиции (СДИ) од 5 проценти. Второто, попесимистичко сценарио, претпоставува годишен пораст на ИПЦ од 10 проценти, годишно намалување на извозот како процент од БДП од 10 проценти и годишно намалување на СДИ од 5 проценти. Според првото сценарио, најголем удар врз растот на БДП може да се очекува за Босна и Херцеговина и Црна Гора, а најмал удар за Србија, а потоа и за Албанија (освен во 2025 година). Големо забавување на растот на БДП би се очекувало и за Македонија, кој ќе се стабилизира дури во 2029 и 2030 година, кога ќе биде висок како во базичниот период. Според второто сценарио, сите земји во сите години од проектираниот период 2025-2030 би забележале негативен економски раст (освен Србија во 2025, 2027 и 2030 година). Според овие проекции од второто сценарио, Македонија би се соочила со најголемо забавување на растот на БДП, од -8 отсто на -9 отсто во периодот 2027-2029 година. Србија, пак, повторно би имала најмало забавување на растот на БДП и во ова сценарио.

Неизбежни се негативните ефекти од нарушените трговски односи

Воведувањето царини и нецарински бариери помеѓу најголемите економски сили во светот ќе има негативни ефекти за сите, вклучувајќи и за земјите што не се директно инволвирани во оваа трговска војна, изјави неодамна за „Блумберг Адрија“ Дарко Лазаров, универзитетски професор и претседател на Клубот на извозници при Стопанската комора на Македонија.

„Воведувањето царини од страна на САД за увоз на алуминиум и челик предизвика реакции кај земјите на ЕУ, што е извесно дека ќе значи контрамерки за американските извозници на одредени производи во вредност од 26 милијарди евра. Уште повеќе, ЕУ размислува за воведување одредени царини за услуги од САД што ќе влијаат сериозно врз американските технолошки гиганти имајќи предвид дека ЕУ е значаен пазар за ИТ-услуги“, објаснува тој.

Ова, според Лазаров, значи дека е отворена Пандорината кутија и се нарушуваат воспоставените глобални економски и трговски односи, на штета на двете страни. Во тој контекст земјава ќе трпи индиректна штета.

„И покрај тоа што Македонија е мал и незначителен актер на глобалната сцена и не е директно инволвирана на кој било начин во економските и трговските случувања на глобално ниво, сепак негативните ефекти за извозниот сектор ќе бидат неизбежни“, вели Лазаров.

*Ажурирано на почетокот на текстот по воведувањето на новите царини од САД

Со помош на Бранимир Перковиќ

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар