Сè повеќе Македонци имаат алергии: Колку чини пазарот на здрава храна

Храната во последните две години постигна рекордни цени, но за некои луѓе е многу поскапа. Алергиите на храна стануваат сè поголем товар и за државите, а особено за семејствата во кои има членови што страдаат. Само во САД популацијата што е засегната од алергијата на храна во последниве пет години е зголемена за околу 55 отсто.

Една студија од 2022 година, изработена од Националниот центар за биотехнолошки информации на САД, покажува дека вкупниот трошок на САД предизвикан од ваквите алергии е проценет на 23 милијарди долари годишно.

Трошоците  на здравствениот систем изнесуваат четири милијарди долари од вкупните трошоци, додека трошоците на товар на семејствата изнесуваат околу 19 милијарди долари. Дури 31 отсто од давачките на домаќинствата се за дополнителни трошоци за храна.

Истата студија покажува дека проблемите со алергијата на храна засегаат од 4 до 10 отсто од светската популација. Во САД бројката изнесува 17 милиони луѓе, а 40 отсто од децата и 25 отсто од возрасните со вакви проблеми искусиле некаква реакција на храна. Податоците покажуваат дека секоја година 30.000 лица завршуваат во ургентните центри во земјата, а 150 случаи завршуваат со смрт. Во Европа бројот на смртните случаи изнесува околу 200 годишно.

Која храна прави најмногу проблеми?

Алергиите на храна се растечки здравствен проблем, особено во развиените земји. Помеѓу 1960 и 2020 година, глобалната инциденца се зголеми од три на седум проценти. „Во Македонија се засегнати над три отсто од возрасните и пет отсто од децата“, вели во изјава за „Блумберг Адрија“ професорот на Медицинскиот факултет во Скопје, д-р Драган Мијакоски, пулмолог алерголог.

„Во случај на алергија на храна, организмот реагира на протеините од храната со ослободување антитела, како што е имуноглобулинот Е (ИгЕ), што може да резултира со појава на силни имунолошки реакции во форма на исип, чешање, оток и воспаление на мукозните мембрани. Таа се развива постепено, односно почнува со локализирана уртикарија, чешање во грлото и дланките или табаните, а понекогаш се развива во мултиорганска реакција во која доминира тешка форма на бронхоспазам, а кулминира со тешка форма на хипотензија и кардиоваскуларен колапс“, вели Мијакоски.

Шест вида прехранбени продукти (белката од јајце, кикиритките, кравјото млеко, брашното, рибата и сојата) се одговорни за околу 90 отсто од сите случаи на алергија на храна.

Најтешка реакција на чувствителност на храна е животозагрозувачкиот анафилактичен шок. „Кај 40-50 отсто од лицата со алергија на храна постои висок ризик од развој на анафилактичен шок при консумирање на храната на која се сензибилизирани“, објаснува професорот.

Сепак, состојбата кај некои лица, особено кај децата, може да се смени во позитивен правец.

„Толеранцијата кон одредени прехранбени продукти, како што се кравјото млеко и белката од јајце, се зголемува со возраста, односно децата ја надраснуваат својата алергија. Од непознати причини, тоа не се случува со други прехранбени продукти, како што се рибата и кикиритките“, вели тој.

Посебен проблем при алергијата на храна претставува синдромот на вкрстена реактивност на алергените од храната со други алергени.

„Така, на пример, околу 50 отсто од лицата сензибилизирани на алергените од јаболкото истовремено се алергични и на поленот од брезата. Исто така, алергијата на храна многу често (во 70-80 отсто од случаите) е придружена со алергија на лекови“, вели нашиот соговорник.

Професор доктор Драган Мијакоски/ Приватна архива

Производителите на храна одамна почнаа со означување на алергените на своите производи, но токму овие вкрстени реакции се голем предизвик и се најголем трошок при управувањето со храната што може да биде алергена.

Анкетата меѓу 50 експерти од прехранбената индустрија, претежно од САД, покажува дека 96 отсто од компаниите имаат план за контрола, но близу половина од нив (42 отсто) имаат барем едно повлекување на храна поврзано со алергени во последните пет години.

Пазарот на безглутенска храна ќе надмине шест милијарди долари до 2030 година

Од друга страна, овој здравствен проблем создаде и нов правец во прехранбената индустрија - производство на нови производи наменети за засегнатите потрошувачи.

Во земјава, „Виталиа“ е една од компаниите пионери што произведуваат безглутенска храна (храна од која е исклучен глутенот, протеин што се наоѓа во пченицата, јачменот и 'ржта и е наменета за лица со целијакија, интолеранција на глутен, алергија или сензитивност на глутен).

Искра Ветаџокоска-Муцунска, генерална менаџерка на компанијата, во изјава за „Блумберг Адрија“ вели дека поттик за новиот производствен потфат виделе во најновите истражувања што откриваат растечка преваленца на овие заболувања „не само од зголемената свест и тестирањето  туку и од влијанието на надворешните фактори, како што се промените во исхраната и составот на цревната микрофлора“.

Искра Ветаџокоска-Муцунска, генералната менаџерка na „Виталиа“/Приватна архива

Истражувањата покажуваат, вели Ветаџокоска-Муцунска, дека единствениот третман на целијакијата е доживотно исклучување на глутенот од исхраната.

„Нашата мисија е да понудиме ценовно достапни производи, со врвен квалитет, односно да ја приближиме и здравата и функционалната храна до секој потрошувач, во зависност од неговата потреба“, вели таа.

Интересот за производи без глутен се зголеми во последниве години, примарно кај лицата со медицински состојби на кои им е потребен безглутенски режим на исхрана, иако постои дел од популацијата што нема проблем со глутенот, а консумира безглутенска храна поради перцепцијата дека таа е поздрава.

„Големината на глобалниот пазар на безглутенски производи се предвидува значително да порасне, да достигне над 6,2 милијарди долари до 2030 година, што укажува на силен интерес на потрошувачите за овој тип на производи“, вели Ветаџокоска-Муцунска.

Безглутенските производи се поскапи од традиционалните, што се должи пред сѐ на комплексниот производствен процес, кој вклучува имплементација на посебни сертификати за квалитет и безбедност, со цел да се избегне вкрстена контаминација со други состојки што содржат глутен, како и редовни лабораториски анализи за присуство на глутен за секоја производствена серија.

Приватна архива

„Продажбата на безглутенски производи бележи пораст во последниве години, што ја одразува зголемената потреба на потрошувачите од таков вид на производи. Но истата таа е намената за мал дел од популацијата и не може да го достигне истото ниво како традиционалните производи“, вели таа.

Сепак, иако станува збор за храна наменета за потрошувачи со специјални потреби, истражувањата покажуваат дека се зголемува бројот на купувачи што немаат проблем со глутенот, а ја купуваат поради леснотијата во дигестијата и уникатните формулации на овие производи.

„Важно е да се напомене дека научните препораки се во насока да не се исклучува глутенот од исхраната, освен ако не е потребно, бидејќи интегралните житарки што содржат глутен нудат нутритивни предности и помагаат да се намали ризикот од различни здравствени состојби, како што се срцеви заболувања, дијабетес тип 2, висок холестерол и триглицериди“, објаснува генералната менаџерка на „Виталиа“.

Проблемот со алергиите на храна останува недоволно познат

Растот на чувствителноста на храна во последниве децении прераснува во сериозен здравствен проблем низ светот. И покрај евидентниот напредок во познавањето на патогенетските механизми, дијагностиката, терапијата и превенцијата, комплексниот проблем на алергии на храна сè уште останува недоволно познат.

Со цел да се процени и да се подобри ефективноста на постојните терапии, големо значење има споредливоста на клиничките студии. Многу студии за алергиите на храна не можат да се споредат и покрај сличните истражувачки прашања, затоа што различни научноистражувачки тимови анализираат различни резултати. Тоа го отежнува сумирањето на знаењата за алергијата на храна.

Во правец на надминување на оваа бариера неодамна за првпат беа дефинирани критериуми што се валидни на меѓународно ниво. За да се овозможи резултатите од студиите да бидат подобро споредливи помеѓу себе, научниците развија таканаречен „Сет на најважни резултати“ (Core Outcome Set – COS).

Во овој научноистражувачки процес учествуваа вкупно 778 лица од 52 земји, а меѓу нив се двајца професори од Медицинскиот факултет од Скопје, Драган Мијакоски и Сашо Столески.

„Сетот овозможува стандардизирање и подобрување на третманот на алергиите на храна и помага да се забрза развојот на ефективен фармаколошки и нефармаколошки третман“, вели професорот Столески.

Овој сет претставува збирка на релевантните параметри што се однесуваат на клиничката слика на пациентите со алергија на храна и кои треба да бидат следени при спроведувањето на истражувањата на ИгЕ-посредуваните алергии на храна.