.webp){kind=icon}
Македонија како држава направи сериозен исчекор во поглед на инвестициите во обновливи извори на енергија, а тоа е признаено и од страна на Енергетската заедница, вели во интервју за „Блумберг Адрија“ Ивана Вучкова од фондацијата „Фридрих Еберт“.
„Не само изградбата на нови капацитети туку и олеснувањето на регулативата и поедноставувањето на процедурите влијаат позитивно на енергетската транзиција и овозможуваат вклученост како на приватниот сектор, особено на малите и средните претпријатија, така и на граѓаните, односно домаќинствата“, посочува Вучкова.
Во согласност со последните податоци од Регулаторната комисија за енергетика и водни услуги (РКЕ), само во првата половина од 2023 година се издадени лиценци дури за 278 електроцентрали за производство на електрична енергија од обновливи извори. Доколку се земе и 2022 година, веќе зборуваме за 575 електроцентрали, кои имаат вкупна инсталирана моќност од околу 270 мегавати, што е еквивалент на потрошувачката на над 104.000 домаќинства.
Bloomberg Adria
„Преку ваквите инвестиции во ОИЕ, секако, ќе се зголеми и отпорноста на домашната економија од кризи, и тоа преку намалување на зависноста од увоз на енергија. Тоа, пак, е условено од берзанските цени, за што веќе говорат и бројките - во 2023 година увозот на електрична енергија е намален на 13 отсто во споредба со вообичаените 30 отсто од претходните календарски години“, вели Вучкова.
Таа додава дека ваквиот интерес од страна на приватниот сектор се должи секако и на кризата, како што беше случај и во многу други држави. Но кај нас добрата страна е што државата со законските регулативи беше подготвена да им го овозможи тоа на приватните компании.
Вучкова објаснува дека самите климатски промени го менуваат и нашиот енергетски потенцијал. И Македонија имаше неколку сушни лета во кои хидропотенцијалот значително опадна. Понатаму, самиот јаглен е ограничен ресурс и има сериозни штетни последици како врз животната средина, климатските промени, така и врз здравјето на луѓето. Исто така, тој не е доволен за енергетска сигурност на државата, а тоа го видовме за време на енергетската криза. Во согласност со преземените обврски, Македонија треба да ги намали емисиите на јаглерод за 55 отсто до 2030 година, односно да стигне до јаглеродна неутралност до 2050 година.
„Ненавременото напуштање на јагленот ќе има сериозни последици и врз економијата, бидејќи со воведувањето на т.н. механизам за приспособување на границите на јаглерод (давачки за увоз на јаглеродно интензивни услуги и производи), ќе се воведат нови даноци и такси при извозот на нашите производи во ЕУ, а и во светот. Со тоа тие ќе станат прескапи и неконкурентни на пазарите, а ние знаеме дека наши најголеми трговски партнери се земјите од ЕУ“, вели Вучкова.
Прашањето за капацитетот на мрежата долго време се провлекува низ дискусиите кога станува збор за енергетската транзиција и очигледно е дека постои потреба државниот оператор на електропреносен систем и електродистрибутивната мрежа да дадат јасни насоки за потенцијалот што го имаме за приклучоци на нови капацитети. Во согласност со тоа треба да се утврди методологијата за приоритети при инвестициите во обновливи извори на енергија.
„Ова е од аспект што можностите на преносната и дистрибутивната мрежа да апсорбира производствени капацитети од варијабилен карактер, како што се фотоволтаични и ветерни електроцентрали, се лимитирани. Доколку домаќинствата и малите производители, како енергетските задруги, општинските претпријатија, задоцнат со своите инвестиции, поради сложените административни процедури или поради финансиски бариери, а големите инвеститори брзо и лесно ги реализираат, тогаш може да се оневозможи нивното приклучување во иднина или, пак, трошоците за нивно приклучување ќе бидат толку високи што едноставно ќе бидат неатрактивни за инвестирање“, вели Вучкова.
Таа смета дека на овој начин ќе се загрозат и основните принципи на енергетската транзиција што треба да обезбеди праведен пристап до евтина и чиста енергија за сите, а особено за граѓаните, притоа овозможувајќи им вклученост во управувачките структури на енергетскиот систем.
Според неа, општините се значаен чинител во процесот на енергетската транзиција. Во ваква ситуација, општините имаат неколку можни решенија, од кои едно е формирање општинско претпријатие за производство и продажба на електрична енергија од ОИЕ. „Оваа иницијатива, која е по предлог од градоначалникот на општината Центар, е за поздрав и фондацијата ја поддржа со изработка на техноекономска анализа, која најпрвин го мапира инфраструктурниот капацитет на општината, како покривни површини на административни згради во нејзина сопственост што може да се искористат за инсталирање фотоволтаични електроцентрали“, објаснува Вучкова.
Јасно е дека општините беа најмногу на удар од енергетската криза, а ваквите претпријатија ќе овозможат не само енергетска независност во иднина туку и соодветна заработка, намалување на емисиите, заштита на животната средина, а притоа, бидејќи станува збор за мали капацитети, кои пред сè се наменети за задоволување сопствени потреби, тие не претставуваат никаква закана за мрежата, како што е случај со големите инвестиции.
