.webp){kind=icon}
Додека над 100 илјади лица во земјава се водат како невработени, еден од најголемите проблеми на македонското стопанство, како и на земјите од регионот, е токму недостигот од работници. Зошто ваква дискрепанција меѓу она што се нуди и она што се бара на пазарот и зошто спасот се бара во увозот на работници?
„Не сите невработени се активни баратели на работа. Голем дел, особено од повозрасните граѓани, што се водат како невработени се обесхрабрени и не сакаат да работат бидејќи немаат вештини што ги бара пазарот. Се случуваат паралелни процеси, младите престанаа да сакаат да работат тешки физички работи, се фокусираат повеќе кон ИТ-индустрија на пример, а притоа во западните земји се случува истиот проблем со дефицит од кадар“, смета Дарко Велков, генерален менаџер на „Вработување.ком“
Блумберг Адрија ТВ
Сличен став има и Светлана Петровска, основачка и извршна директорка на „Таргет комјуникејшнс МК“ (Target Communications MK), која смета дека се неопходни обуки, преквалификации и доквалификации на работници.
„Ако порано Агенцијата за вработување беше главниот извор ан работници за потенцијалните работодавци, денес ситуацијата е малку поинаква. Сметам дека е потребен поинаков работен пристап, повлекување работници од едно на друго работно место за подобар надомест и квалификации на работната сила. Она што е проблем во регионот не е различно ни кај нас. Сè поактуелни ќе стануваат миграциите на вработени од една во друга компанија, отколку барањето работници преку Агенцијата за вработување“, вели таа.
Блумберг Адрија ТВ
Недостига државна стратегија
Петровска вели дека постои и неусогласеност меѓу она што образованието го подготвува како работна сила и она што се бара на пазарот.
„Се отворија многу центри за неформално образование и слично, голем дел компании направија и сопствени тренинг-центри за приспособување на кадарот, но сепак тука се работи за потребата од долготрајна политика и усогласување на индустриската политика со образовниот систем и со потребите на населението. Еве неколку апсурди, ИТ-компаниите го идентификуваа пазарот како атрактивен и се направи драстично зголемување на бројот на студенти за ова образование. Се отворија и многу центри за неформално образование што нудат обуки, но да не заборавиме дека кадарот што може да оди во оваа насока е ограничен и сега се случува обратен процес – компаниите недоволно информирани за тоа колку е искористен тој пазар, планираат ширење во Македонија, а од друга страна бројот на лицата што може да бидат квалификувани за тој пазар е ограничен. Имаме и друг тип на апсурди, имаме драстичен број на запишување на факултети за царина на пример, а од друга страна нема никаква најава за вработување во царината. Така што таа спрега за идни потреби на работодавците и потенцијалот на пазарот ќе мора да се решава. Доколку некоја компанија планира раст и ширење, да има можност преку Агенцијата за вработување да добие предвидена анализа за тоа колку тој кадар би бил расположлив во следните три до пет години“, вели Петровска.
Блумберг Адрија ТВ
Дека недостига државна стратегија за долгорочно планирање за тоа што е она што е потребно кај стопанството, а кој е потенцијалот на работната сила, смета и генералниот директор на „Вработување.ком“.
„Никако да седнат на една маса сите релевантни фактори и да се согласат што да се прави во наредните години. Стопанството сака да планира, нема време за чекање и најдобро е да се планира пет до десет години нанапред. Државата е таа што треба да создаде услови за компаниите и да подготви закони што ќе му помогнат на бизнисот да се развие. Освен што ќе подготвиме кадар, треба да го мотивираме и да остане тука. Најголем проблем имаме што секој министер што ќе дојде мисли дека ќе донесе закон подобар од претходниот. Не треба да е така, треба ако нешто е добро, да се задржи и надгради. Мора да има црвени линии под кои не смее да се оди, тоа образование создава кадар можеби на своја рака, треба некој да биде кормилар на тој брод и да му даде вистинска насока каде да се движи“, вели Велков.
Блумберг Адрија ТВ
Тој додава дека се потребни и законски измени за да се активираат на пазарот и пензионерите и младите, како и да се привлече кадар од јавната администрација кон приватниот сектор.
„Мислам дека годинава имаме можност пред да носиме луѓе од надвор, да се реагира во законски измени на многу активни пензионери што сакаат да работат да можат да работат, младите што сакаат да може да работат и со 16 години и да бидат субвенционирани нивните придонеси и евентуално на јавниот сектор, кој е превработен, да им се даде субвенција да прејдат кон приватниот сектор. Секако, би оставил и отворени квоти за увоз на работници бидејќи стопанството го бара тоа“, вели Велков.
Дали увозот на работници е решение?
За решавање на дефицитот од кадар решение се бара и преку странски работници. Првиот чекор е отворениот пазар на трудот со земјите од Отворен Балкан (Србија и Албанија), а вториот е ангажирање работници од далечните земји во Азија.
Според Петровска, либерализацијата на пазарите е неизбежен процес и позитивен тренд.
Блумберг Адрија ТВ
„Либерализацијата отвора битка на еден поинаков терен, се менува начинот на кој компаниите во иднина ќе се натпреваруваат за да задржат таленти. Тоа значи дека ќе треба да се зголемат менаџерските способности за задржување кадар. Не постои начин да се задржи работникот во државата со некои законски бариери и слично. Многу е добро што се олесни процесот на вадење работни дозволи, имаше подобрување за увоз на работници во странство и сега имаме доста добар сет на закони. Тоа што моментално е кочница мислам дека е информираноста на компаниите за тоа како тече таа постапка и стравот околу тој процес“, вели Петровска.
Дека миграцијата на работната сила е неминовен процес смета и Велков, според кого е неопходно во иднина да се зголемат квотите за увоз на работници, нешто што го бара и стопанството.
„Некој ќе дојде кај нас од надвор, друг ќе замине во странство. Дел од оние странски работници ќе останат тука, едноставно ќе се случи интернационализација, можеби не со толку брзо темпо како во другите држави, но ќе се случи. За тоа треба да бидеме подготвени и да го прифатиме како природен процес, кој ќе се случи, сакале или не. Ни недостига и кампања за информирање на компаниите, а веројатно странските инвеститори ќе бидат иницијатори за поголем број работници. Најголем проблем во моментов се ограничените квоти. Кај нас се движи таа бројка се движи од пет до шест илјади, јас не би ставил ограничување, или барем не под 20.000. Во Хрватска на пример нема ограничувања, колку стопанството има потреба толку добива. Подобро да имаме работници, производството да расте, а со тоа и БДП, отколку да не се произведува и да паднеме во некоја рецесија и слично“, вели тој
