Статистички, полесно купуваме стан во 2025 одошто во 2010 година. Но само статистички...

Просечната нето-плата во Македонија во март 2025 година била рекордни 44.763 денари, пресметал Државниот завод за статистика (ДЗС), што е најнов расположлив официјален податок. Пред точно 15 години, во истиот месец, просечната плата во земјава била 20.338 денари, што значи за 15 години пораснала за 2,2 пати или 120 отсто.

Просечната цена на станбениот квадрат во државата во 2010 година била 52.125 денари или околу 850 евра, што значи во тоа време на просечниот вработен би му требале околу 12,8 години за да купи стан од 60 квадратни метри. За Скопје калкулацијата е малку поинаква, бидејќи просечната цена на станбениот квадрат секогаш е повисока, па во 2010 година била 64.127 денари или околу 1.050 евра. Оттаму, со просечната плата на ниво на држава, за да купите ист таков стан во метрополата, ќе требало да работите три години повеќе, 15,8, под претпоставка да не трошите пари за ништо друго, се разбира.

Ситуацијата денес, во 2025 година, е следна: цената на станбениот квадрат во првиот квартал од годината во Скопје е околу 1.800 евра, што значи пораснала за околу 70 проценти за 15 години. Со просечната месечна плата во овој момент би ви биле потребни 108 илјади евра за просечен стан од шеесетина квадратни метри или да работите 12,4 години. Според аналитичарите  на „Блумберг Адрија“, овој период е пресметан на 11,8 години, што значи дека математиката е тука некаде, во зависност од тоа која просечна цена на становите е земена предвид и сл. За просечна цена на стан на ниво на држава ќе ви треба и помалку време, бидејќи становите во внатрешноста се поевтини, но и таму има значителни разлики од град до град, исто како што во Скопје варираат цените од населба до населба.

Што може да заклучиме од овие калкулации: дека овој однос помеѓу просечната цена на становите и просечниот доход, кој инаку се нарекува цена-доход-коефициент (price-to-income ratio), за 15 години во Македонија се намалил, односно становите станале подостапни за купување, затоа што од 15,8, бројот на години колку што треба да работите за просечен стан од 60 квадрати во Скопје е намален на околу 12 години.

Многумина веројатно би ги подигнале веѓите на овој заклучок, со аргументите дека сега како никогаш претходно не може просечен човек да купи стан, дека квадратот е отиден до небо, дека цените на сѐ друго се исто така драстично покачени... Но ова е „сува“ статистика и се разбира дека при оценката за тоа колку е тешко или помалку тешко да се купи стан во една држава влијаат и повеќе други фактори, како дел од плата што останува за инвестиции, штедење и сл., каматни стапки, општо ниво на животен стандард споредено со други држави итн. А, цените на становите во Скопје, како клучна област во државава за анализа на цените на недвижностите, драстично варираат во однос на локацијата, па иако просечната цена е 1.800 евра, стан во новоградба во Центар чини од 2.000 до 2.500 евра за квадрат, а на поексклузивните локации и до 3.000 евра. Од друга страна, има периферни, помалку атрактивни населби, каде што има нови станови што се нудат и за 1.100-1.200 евра за квадрат.

Инаку, динамиката на движење на цените покажува дека по 2010 година, доста долго време е одржуван истиот просек, а извесен период имало дури и поевтинување на квадратот во Скопје. Па така, просечната цена била најниска во 2017 година, од 950 евра, а на ниво на Македонија околу 770 евра. Наглото поскапување почнува некаде од почетокот на 2021 година, па практично ова од 70 до 80-процентно зголемување за 15 години во најголем дел е остварено последниве четири-пет години. Во скопски Центар, на пример, просечната цена се доближува до 2.100 евра за квадрат, што е пораст од околу 17 проценти за само три-четири месеци, според онлајн платформата cenakvadrat.com што ги следи промените во цените на становите во реално време. 

За тоа зошто становите поскапеа толку многу за доста кратко време доста е пишувано и анализирано. Логиката на пазарните движења понекогаш е тешко да се сфати: бројот на огласени станови за продажба расте, но расте и нивната цена. Ако ги прашате градежните инвеститори, становите поскапуваат затоа што поскапуваат сите влезни компоненти: земјиштето, материјалите, струјата, работната сила, комуналиите, и дека квадратот не само што нема да поевтини туку допрва и уште ќе оди нагоре, иако со побавно темпо. Тие додаваат и дека самата побарувачка не стивнува, па, така, не може да се очекува нешто да поевтини или да стагнира со цената доколку побарувачката е голема. Од друга страна, пак, според последниот попис од 2021 година, околу 70 илјади станбени единици во Скопје се празни.

„Луѓето во Македонија не се навикнати, а немаат и некој голем избор за инвестирање слободни средства, па затоа вложуваат во станови. Иако, да купите стан од 50 квадрати, на пример, кој ќе го платите 120-130 илјади евра, а гледаме дека може и поскапо, бизнис со него не може да правите, затоа што киријата за тој стан нема да биде повеќе од 400 евра месечно. Со сите трошоци во иднина, вие тој стан како инвестиција ќе го повратите за 25-30 години, што нема никаква логика“, ни изјавија од агенцијата за недвижности „Импулс“.

Инаку, според аналитиката на „Блумберг Адрија“, овој однос меѓу платите и вредноста на становите и во регионов е сличен на македонскиот. Па, излегува дека ако го изразиме бројот на години на просечна нето-плата потребни за купување стан од 60 квадратни метри, најдобра достапност има во Хрватска - нешто помалку од 11 години, додека во Словенија и во Србија се потребни 12 години просечна нето-плата. 

Растот на цените на недвижностите во регионот не забавува, бидејќи побарувачката се покажа како доста отпорна, и покрај фактот што во претходните неколку години имаше зголемување на каматните стапки и период на побавен раст на кредитите во 2023 година и почетокот на 2024 година. Подоцна се забележува тренд на забрзување на растот на станбените кредити. Тие растат за околу 10 проценти на годишно ниво во регионот, предводени од Македонија и од Босна и Херцеговина, со двоцифрени стапки на раст. Каматните стапки на новоодобрените станбени кредити во јануари 2025 година беа помалку или повеќе во опсегот на каматните стапки што го гледаме во еврозоната. Србија е исклучок, таа бележи највисока каматна стапка во примерокот, а таа е на горната граница на лимитите што ги постави централната банка, вели аналитичарката на „Блумберг Адрија“ Марина Петров Савиќ. 

За земјите на ЕУ, пак, официјалната статистика покажува дека во периодот од 2015 до 2024, цените на становите/куќите пораснале во просек за 53 отсто, со тоа што во некои земји има и трикратно поскапување, како на пример во Унгарија. Најдобро поминала Финска, каде што становите во просек поскапеле за само 1,7 отсто за десет години. Во Италија исто така има мало покачување, од само 11,7 отсто, во Кипар 12,6 отсто итн.

Од регионот, во Бугарија становите поскапеле за речиси 2,2 пати, а во Хрватска и Словенија за двапати. „Евростат“ има податоци и за Турција, иако не е членка на ЕУ, каде што има скок на цените на недвижностите од цели 17 пати, но Турција беше соочена со голема инфлација и девалвација на националната валута изминатава деценија, а ова се номинални вредности.

Според коефициентот, пак, цена-приход, кога ќе се земе предвид и покачувањето на просечните плати, во Европа во најнеповолна ситуација се Португалците, каде што овој коефициент се покачил за 58 отсто од 2015 година досега, покажува статистиката на ОЕЦД. Во најразвиените економии, како Германија, покачувањето е само за 7 отсто, во Велика Британија 5 отсто, во Финска има и намалување од 19 отсто, додека во Романија коефициентот паднал речиси двојно, за 44 отсто.

Надвор од Европа, во САД односот е зголемен за 30 отсто, во Канада за 37 отсто, во Јапонија за 12 отсто, а во Австралија за 22 отсто. Од земјите во регионот Адрија, ОЕЦД мери само за Хрватска, иако не е членка на организацијата, исто како и Бугарија и Романија. За Хрватите, условите за да купат просечен стан се промениле за само еден отсто, но надолу, што значи дека таму ситуацијата е подобра отколку пред десет години. На ниво на ОЕЦД-земји, просекот е 16 отсто промена нагоре, па генералниот заклучок е дека е влошена достапноста на станови. Како главни причини се наведуваат силен раст на побарувачката на станови, а од друга страна ограничена понуда, како и инвестициски шпекулации во овој сектор.

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар