.webp){kind=icon}
Јавниот долг на Македонија во првиот квартал од годинава изнесува 58,6 отсто од БДП, а на крајот на минатата година изнесувал 62,1 отсто, надминувајќи ја психолошката граница од 60 отсто од БДП.
„Јавниот долг на Македонија гравитира околу таа психолошка граница од 60 отсто од БДП, односно или се доближуваме или веќе сме биле над таа граница“, вели Благица Петрески, извршна директорка на „Фајнанс тинк“. Таа додава дека доколку ги погледнеме макроекономските податоци, состојбата не е розова, земајќи ги предвид очекувањата за бруто-домашниот производ, тие за годинава се движат околу 2,7 отсто, а уште на самиот старт буџетот е креиран на бруто-домашен производ од 3,4 отсто. Тоа значи дека уште на самиот почеток имаме пооптимистичко планирање на вкупните приходи во однос на потенцијалот“, смета Петрески.
„Од друга страна, само за четири месеци е потрошен половина од планираниот буџетски дефицит и третиот аспект, кој е многу значаен, е во која мера ќе бидат реализирани ветувањата што се дадени од страна на политичките партии, а кои во еден дел кријат сериозни фискални ризици. Севкупно, состојбата упатува дека непосредно по формирањето на идната влада ние ќе мора да преминеме кон ребаланс на буџетот, меѓутоа исто така ќе треба сериозно да размислиме како ќе управуваме со вкупниот дефицит и со јавниот долг“, вели Петрески.
ТВ Блумберг Адрија
Таа додава дека најпрво мора да започнеме да бидеме конзистентни и истрајни во намерата за фискална консолидација.
„Во изминатиот период забележавме дека многу често сме подложни и на популистички мерки и на креирање пакети за мерки што не се во согласност со нашиот потенцијал, така што таа цел за фискална консолидација мора да биде истрајна и да има јасна имплементација“, вели Петрески.
Таа посочува дека исто така е важно како да креираме повисока додадена вредност, затоа што во буџетот може да имаме повеќе пари само ако како економија креираме повисока и поголема додадена вредност.
„Мора да ја промениме севкупната ментална матрица, а тоа е како да создадам повеќе и како да вложам повеќе напор наместо како да добијам повеќе од државата“, вели Петрески.
И тука се важни сите политики што се однесуваат на инвестиции, на повисока продуктивност, извоз, кои мора да бидат вградени и во самиот буџет.
„Друг аспект како може да направиме фискална консолидација е и преку реформа во делот на државната помош. Ние имаме релативно високи програми за државна помош, меѓутоа многу често тие програми не се ефективни. Третиот аспект е напуштање на субвенциите за електрична енергија. Нашите процени се дека само во 2022 година беа потрошени 3,2 отсто од БДП односно 9,2 отсто од вкупните буџетски расходи за субвенции за електрична поддршка. Земајќи предвид дека ние сме на излезот од кризата, овие поддршки мора да бидат значајно редуцирани“, вели Петрески.
Таа додава дека најзначајниот аспект ќе биде справување со сивата економија, каде што според некои процени таа изнесува 21,3 отсто од бруто-домашниот производ, меѓутоа според одредени процени се движи и до 40 отсто.
„Нашето неодамнешно истражување на сива економија беше фокусирано токму на тоа колкав е износот на неформални работници и на непријавени. Во делот на неформалните работници имаме 11,8 отсто работници што ниту не се осигурени ниту имаат некаков пишан договор“, вели Петрески.
Дополнително, ако се земат превид и оние практики каде што работникот е осигурен на минимална или пониска плата од реалната или каде што работи повеќе часови меѓутоа е осигурен на помалку, што се значајно, процената е дека по основа на таквиот доход непријавени се 1,3 милијарда евра доход, кој и не е оданочен, а тоа би значело најмалку 250 милиони евра во буџетот.
