Големи и мали: Кои се главните недоумици за милијардите од Британија?

Договорот влада со влада, постигнат меѓу премиерите на Северна Македонија и на Обединетото Кралство, Христијан Мицкоски и Кир Стармер, од економски аспект нуди многу решенија за стари проблеми. Од политички, отвора многу прашања, а главното е дали земјава, изморена од долгото чекање пред вратата на Европската Унија, скршнува од европскиот пат и бара алтернативи за да го забрза својот развој.

Договорот тежи пет милијарди фунти или над шест милијарди евра. Неговата важност е 10 години, а отплатите на заемот ќе бидат со грејс период од пет години. Каматата е непозната, но, според најавата на премиерот, земјава ги добива парите под услови што ги опиша како „најдобри достапни на пазарот“.

„Вкупната каматна стапка за заемот од договорот со Обединетото Кралство ќе биде пониска од маргината 4,5 проценти затоа што ние го користиме кредитниот рејтинг на Обединетото Кралство, тројно А, и тоа е најдоброто што во овој момент може да го добиеме како земја на пазарот“, изјави вчера Мицкоски.

Надлежните повеќепати повторија дека финансиските услови сè уште не се докрај договорени, но дека јавниот долг нема да претрпи сериозен удар затоа што парите ќе се влечат во транши, по проекти. Правата транша ќе изнесува нешто над две милијарди фунти.

Влада на Република Северна Македонија

Обединетото Кралство го користи вакуумот во регионот за да се репозиционира

Првото логично прашање е зошто значајната Велика Британија ја одбра баш малата Македонија за свој стратешки партнер. Политикологот Иво Ранѓеловиќ, дипломец од САД и постдипломец од Велика Британија, во разговор за „Блумберг Адрија“ вели дека мотивите се затскриени во евидентните преструктурирања на светската политика во правец на мултилатерализмот.

„Обединетото Кралство се обидува да се репозиционира како еден од актерите со доминантна улога на новата глобална сцена и тоа го прави преку стратешки партнерства, кои неретко носат финансиски погодности. Низ сите историски транзиции во минатото, Балканот бил од исклучителна важност за британската дипломатија. Оттаму и овој ’пакет‘ стратешки партнерства за Македонија и Балканот“, вели тој.

Македонија е една од земјите што се во своевиден вакуум. Од една страна се тешкотии во евроинтегративните процеси, од друга страна резервираноста на администрацијата на Трамп, а од трета сѐ посилното влијание на кинеските кредити. „Британија ја гледа својата шанса во вакуумот“, вели Ранѓеловиќ

„Иако е тешко да ја издвоиме економската ’жед‘ на Кралството за зајакнување на својата економија преку кредитирање други држави, суштината на договорот е во политичкиот интерес, односно позиционирањето на официјален Лондон во новиот поредок“, вели тој.

Овие пет милијарди фунти поддршка за Македонија се незначителен износ за Лондон, но отвораат „простор за политичка манипулација, особено при евентуален неуспех на една држава да ги врати средствата од кредитот“.

Рангеловиќ вели дека ова е традиција во британската надворешна политика. Ваквите договори се претекст за заштита на британските бизниси и граѓани во државите со кои се склучени и често политичката фактура државите не ја добиваат сè додека ги почитуваат договорните услови.

„Помалите држави, особено како Македонија, условно речено, немаат избор при вакви понуди за партнерства, особено кога не излегувате на море, немате гигантски индустриски капацитети, односно немате многубројни алтернативи да ја финансирате економијата, освен да се задолжите“, вели тој.

Дали договорот ја поткопува фискалната стратегија на земјата?

Договорот предвидува изградба на повеќе инфраструктурни објекти – брза пруга по должината на коридорот 10, хидроцентралата „Чебрен“, здравствени објекти. Но за економистите е спорно што освен изградбата на Клиничкиот центар во Штип, ниту еден друг проект (иако за нив се зборува со години и децении) не се споменува во фискалната стратегија.

„Така, на пример, единствено мапиран проект е Клиничкиот центар во Штип, додека најголемата инвестиција – новата железничка пруга по должината на коридорот X – не е буџетски планиран проект. Ако овие проекти не се вклучени во постојните среднорочни буџетски проекции, нивната реализација ќе доведе до поголем дефицит од планираниот, а со тоа и до повисок јавен долг“, изјави за ТВ „Блумберг Адрија“ Благица Петрески, извршна директорка на „Фајнанс тинк“.

Зголемениот дефицит ќе треба однекаде да се финансира, вели Петрески. „Тоа значи или нови задолжувања или собирање дополнителни приходи, што во моментов е тешко веројатно, или пак кратење на дел од планираните расходи“.

Сепак, продлабочувањето на соработката со земја како Велика Британија е значајно, а значајно е тоа што договорот нуди финансирање по проект, а се работи за инфраструктурни проекти што можат да ја подобрат конкурентноста на македонската економија и да го зголемат бруто-домашниот производ.

Влада на Република Северна Македонија

Од Табановце до Богородица за час и 20 минути?

Власта уверува дека проектите што ќе се реализираат ќе ѝ носат од 100 до 120 милиони евра секоја година на македонската економија. Во реализацијата на проектите македонските компании ќе бидат вклучени со удел и до 70 отсто.

Меѓу најважните проекти треба да биде брзата пруга од границата со Србија до македонско-грчката граница. Потпретседателот на Владата и потписник на договорот Александар Николоски деновиве изјави дека ќе се користи постојната рута, но „тоа нема да биде обична реконструкција на пругата, во смисла да се вадат старите пруги и да се ставаат нови, туку ќе биде една целосно нова линија со два колосека наместо сегашниот еден колосек, кој е во очајна состојба“.

На овој начин, според него, брзината на едниот колосек, кој ќе биде наменет за патнички возови, ќе може да достигне и до 160 километри на час, што значи дека од Табановце до Богородица ќе се стигнува за час и 20 минути.

За овој проект Македонија ќе го користи техничкото искуство на британската компанија „Кросреил“ (Crossrail), која ја изгради најновата и најдолга линија во Лондон, „Елизабет“, првата дигитализирана метро-линија во овој дел од светот.

„Треба да имаме превид дека Велика Британија ги става на располагање најголемите умови, своите највредни луѓе да ѝ помагаат на Македонија да се развива. Тие ѝ ставаат на Македонија експертска помош во сите области кај што ние имаме потреба. Ставаат на располагање експерти и од јавната администрација, но исто така и од бизнис-заедницата, кои треба да ѝ помогнат на Македонија да се развива и македонското општество да оди на едно повисоко ниво. Зборуваме за втората најмоќна земја во светот по САД, зборуваме за единствената кралска империја што преживеа во светот, зборуваме за нуклеарна сила, зборуваме за земја членка на Советот за безбедност, земја победник во Втората светска војна и една од топ петте економии во светот. Така што мислам дека подобар партнер Македонија не може да добие“, објасни вицепремиерот Николоски.

Други проекти

Договорот наведува кои проекти ќе се реализираат. Се споменува и програмата за обновување и реконструкција на болниците во Штип, Кичево, Куманово, Битола, во Тетовско-Гостиварскиот и во Охридско-Струшкиот Регион, како и Универзитетскиот клинички центар и градските болници во Скопје. Има и програма за развој на коридорот 8, за развој на капацитетите за сајбер-безбедност и дигитална трансформација на Владата, како и развој на капацитетите за производство и пренос на електрична енергија.

„Меѓувладиниот договор ќе поддржи испорака на клучни проекти, прво со фокус на модерни здравствени установи и пристап до здравствени услуги. Секако, тука е и новата железница, со што ќе се намали и времето на патување, и за луѓето и за стоките. Инфраструктурните инвестиции знаеме дека се клучни за да се поттикне економскиот раст и да се подобри животот на граѓаните. Знам дека тоа е наша заедничка цел, за нашите влади се разбира и ова партнерство е поддршка за таквата испорака, за да се поттикне растот, да се споделат најдобрите практики меѓу нашите две нации и секако односот меѓу нас да дојде на едно ново ниво“, изјави Гарет Томас, министер за трговија и извоз на Обединетото Кралство, при потпишувањето на договорот во Лондон минатата недела.

Министерство за транспорт и врски

Евроамбасадорот одби да го коментира договорот „Не е мое да коментирам договори на државата со трети страни“, изјави деновиве евроамбасадорот во земјава Михалис Рокас. Сепак, тој го поздрави стратешкото партнерство со Велика Британија. Рокас потенцира дека договорот е сличен на оној што Британија го има со ЕУ и е добредојден за земјава. „Што се однесува на Велика Британија, ЕУ исто така потпиша договор за стратешко партнерство во исто време кога се потпиша и вашиот и очигледно е дека Велика Британија ѝ е добар партнер на ЕУ и каков било договор меѓу Северна Македонија и Велика Британија е исто така добар за вас“, изјави Рокас.

  

 

Проблеми со транспарентноста и критиките од опозицијата

Во однос на транспарентноста, и за ова задолжување, исто како во случајот со кредитот од Унгарија во висина од милијарда евра, невладините организации и опозицијата се незадоволни.

Според платформата „Антикорупција“, во која се вклучени граѓански организации за борба против корупција „ова е веќе втор договор од ваков тип, и исто како и договорот со Република Унгарија, кој се потпишува без претходно и навремено јавноста да биде информирана за деталите и условите што се прифаќаат“.

„Договори за стратешки партнерства со пријателски земји како што е Обединетото Кралство не смеат да се злоупотребуваат за тајно водење  преговори и задолжување на граѓаните под услови за кои тие претходно не биле информирани и ги немале потребните сознанија за да веруваат дека во нивно име е направен најдобриот избор“, соопштија од платформата „Антикорупција“.

За опозицискиот лидер Венко Филипче овој заем е преседан.

„Ние мислевме преседан е унгарскиот кредит, но не – можело и повеќе. Да земеш кредит ’влада со влада’, без контрола, пари со непознати камати, со непознати рокови – тоа е криминал. Тоа е како да одам јас со вашата лична карта во банка да земам кредит, да не ви кажам ништо, од утре вие да плаќате камати, пари, рокови – не знаете, ништо не сум ви кажал. Тоа е основа за кривично дело. Ама во нашата ситуација со Владата тоа е бизнис, очигледно“, рече Филипче.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар