Историски рекорд: Јавниот долг на Македонија на чекор до 10 милијарди евра

Јавниот долг на Македонија заклучно со четвртиот квартал во 2024 година достигна 9,6 милијарди евра или 61,9 проценти од бруто-домашниот производ, што е највисока сума од осамостојувањето на државата. Податоците на Министерството за финансии покажуваат дека  само за една година односно од 2023 до 2024 година јавниот долг се зголемил за 1,1 милијарда евра. „Блумберг Адрија“ во повеќе наврати пишуваше дека македонскиот јавен долг континуирано се зголемува и дека државата без нови заеми не може да ги финансира јавните трошоци односно буџетскиот дефицит. 

Нов заем од 56 милиони евра преку аукција на записи и обврзници

Министерството за финансии на аукција на државни записи и обврзници закажана за денеска од инвеститорите ќе бара заем во вкупен износ од 3,5 милијарди денари (околу 56 милиони евра). На аукцијата се предвидува да се понудат едногодишни државни записи во износ од три милијарди денари (околу 48 милиони евра) со каматна стапка од 3,80 проценти. Истовремено, се предвидува да се понудат 15-годишни државни обврзници во износ од 500 милиони денари (околу осум милиони евра) со купонска каматна стапка од 5,1 проценти. Според проспектот за двете аукции, износот на државни хартии од вредност што стигнува за исплата во февруари годинава изнесува 9,8 милијарди денари (околу 159 милиони евра).

Во изминатиов период Министерството за финансии има редовна практика на издавање  државни хартии од вредност на домашниот пазар односно аукции на записи и обврзници најмалку еднаш, а понекогаш и повеќепати месечно за да најде пари за раздолжување и за покривање на буџетските трошоци. Исто така, Владата неодамна посегна по билатерален заем од Унгарија, од кој 500 милиони евра беа искористени да се исплати еврообврзницата земена во 2018 година. Средствата за сервисирање на оваа обврска беа обезбедени преку заемот од унгарската „Експорт-импорт банка“, со камата од 3,25 проценти, рок на отплата 15 години, со вклучен грејс период од три години.

Скапо би нѐ чинело задолжувањето на меѓународните пазари

„Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека во услови на постојано зголемување на јавниот долг, главното прашање што се наметнува не е дали ќе се најдат пари, туку колкава цена ќе треба да платат македонските граѓани за да се обезбедат средства за јавните финансии. Михаел Блажековиќ, аналитичар на пазари во „Блумберг Адрија“, неодамна посочи дека предизвикот за задолжување доаѓа годинава, кога достасуваат приближно 1,5 милијарда евра домашни и еврообврзници.

„Годинава појасно ќе се види како инвеститорите ја доживуваат Северна Македонија во однос на потребите за рефинансирање. По пресвртот на економските движења, во третиот квартал на 2024 година беше постигнат солиден раст од три проценти, додека новата влада како приоритет ги постави инвестициите во инфраструктурата, дури и на штета на построгата фискална дисциплина“, вели Блажековиќ.

Нашиот аналитички тим очекува буџетскиот дефицит за 2025 година да достигне речиси пет проценти од БДП, што претставува најголемо учество во регионот Адрија. Истовремено, приближно 0,8 милијарди евра (околу шест проценти од БДП) ќе бидат наменети за стратегиски проекти како што се автопатот коридор 10Д (Прилеп-Битола) и водоводниот и канализацискиот систем.

„Затоа, потребите за задолжување ќе бидат поголеми оваа и во наредните години, а Северна Македонија ќе мора да прибегнува кон издавање еврообврзници повеќе отколку што имаше во претходните години. Иако ликвидноста на домашниот банкарски сектор е доволна за покривање на задолжувањето со домашна емисија, отвореноста кон странските инвеститори и диверзификацијата на валутите и кредиторите исто така треба да бидат опција за Владата“, смета Блажековиќ.

Тој укажува дека задолжувањето беше значително поскапо во последните две години отколку пред овој циклус на зголемувања на монетарните каматни стапки. Приносите пред 2022 година беа на нивоа под два отсто, додека денес се на околу пет отсто на петгодишните обврзници.

„Сепак, очекуваме продолжување на монетарното олеснување и пониски референтни каматни стапки, што ќе ги намали приносите во остатокот од 2025 година. Северна Македонија најскапо се задолжува во однос на земјите од регионот Адрија, со оглед на статусот ББ- на кредитниот рејтинг и слабиот економски раст“, објаснува Блажековиќ.

Македонија на ниво на Албанија и на африкански Бенин за нови задолжувањa

Кога ќе ги погледнеме земјите од регионот и приносите по кои се задолжуваат во евра, посочува нашиот аналитичар, најдобра споредба е Албанија.

„Имено, според S&P, Албанија има ист кредитен рејтинг како и Северна Македонија (ББ-). Од друга страна, на графиконот е прикажан и петгодишниот трошок за задолжување на Србија, која има повисок рејтинг (БББ-). Доколку Северна Македонија се задолжи на пет години, приносот веројатно би бил на ниво на албанскиот, околу 4,7-4,9 проценти. Исто така, овој принос одговара на историскиот распон на македонските наспроти српските обврзници, околу 80 базични поени“, вели Блажековиќ.

Доколку Северна Македонија се задолжува на подолг рок, да речеме на вообичаен начин преку десетгодишна обврзница во евра, посочува Блажековиќ, тогаш би можеле да ја споредиме со егзотичната африканска земја Бенин, која има ист рејтинг.

„Имено, ако денес Северна Македонија се задолжи на десет години во евра, приносот веројатно би бил околу 6,8 проценти, што е приближно 10 базични поени пониско од сегашната десетгодишна еврообврзница на Бенин“, вели нашиот аналитичар.

Достасуваат за исплата старите долгови

Во периодот 2025-2028 година Македонија во четири наврати треба да отплати вкупно 2,4 милијарди евра по основ на претходни задолжувања преку издадени еврообврзници.

Од Министерството за финансии неодамна за „Блумберг Адрија“ информираа дека задолжувањето во странство, како и задолжувањето на домашниот пазар, во текот на 2025 година ќе се реализира во согласност со планираното со усвоениот буџет за 2025 година.

„Во согласност со усвоениот буџет, во текот на годинава е планирано задолжување на пазарот во странство преку повлекување средства од втората транша од заем од ЕУ за макрофинансиска поддршка во износ од 50 милиони евра, билатерален заем во износ од 500 милиони евра, како и преку повлекување средства од други кредитни линии од странски финансиски институции наменети за финансирање одделни проекти и/или буџетски дефицит. Притоа, одлуката за изворите на надворешно финансирање за 2025 година е заснована на анализата на пазарот, а целта е да се постигнат најповолни услови, односно најниски трошоци во буџетот при оптимално ниво на ризик“, велат од Министерството.

Што предвидува новата стратегија за управување со јавниот долг?

Во новата стратегија за управување со јавниот долг е утврдено дека лимитот на вкупниот јавен долг не треба да го надмине нивото од 60 проценти од БДП, меѓутоа исто така се посочува и дека, според среднорочните проекции, јавниот долг ќе го надмине утврдениот максимален праг.

„Врз основа на среднорочната буџетска рамка од која произлегува потребата од финансирањето на буџетските дефицити на среден рок, потребите за отплата на претходни долгови, како и имплементацијата на проектите што се надвор од централната власт, движењето на јавниот долг на среден рок ќе бележи умерен пад во 2025 година како резултат на постепена фискална консолидација“, пишува во стратегијата.

Во документот се додава дека опаѓачкиот тренд ќе продолжи и во периодот 2026-2028 година и дека во 2029 година ќе се стабилизира и ќе биде под лимитот од 60 проценти од БДП.

Depositphotos

Во стратегијата како еден од главните извори за финансирање на јавниот долг односно на буџетскиот дефицит се посочува домашниот пазар на хартии од вредност, за кој се предвидува натамошен развој.

„За поефикасно финансирање на буџетските потреби, Министерството за финансии ќе продолжи со континуирано издавање државни хартии од вредност, со што ќе обезбеди дополнително финансирање под поволни услови, во зависност од интересот на пазарните учесници“, пишува во стратегијата.

Како што се наведува, целта е одржување редовна застапеност на државните записи и на државните обврзници со среден и долг рок, во зависност од состојбите на пазарот.

„Во согласност со стратегијата за денаризација, во наредниот период Министерството ќе се фокусира на издавање државни хартии од вредност во домашна валута“, се наведува во стратегијата.

Во неа се додава дека Министерството ќе продолжи со промотивни активности за проширување на базата на инвеститори во државните хартии од вредност преку спроведување маркетиншка кампања за различни целни групи инвеститори.

Истовремено, се додава дека во идниот четиригодишен период се очекува реализација на планираните инвестиции во патната инфраструктура и енергетиката со заеми гарантирани од државата, за што се утврдува лимит за максимално нето-задолжување по основ на гарантиран долг во 2025 година од 250 милиони евра. Лимити се воведуваат и за валутната и каматната структура на државниот долг. Па така, за периодот 2025-2029 година минималниот праг на долгот во евра во вкупното портфолио на државниот долг во странска валута се утврдува на 80 проценти, а минималниот праг на долгот со фиксна каматна стапка е утврден на 60 проценти.

„Имајќи ги предвид моменталната структура на портфолиото на државниот долг и проекциите на среден рок, во периодот 2025-2029 година долгот со фиксна камата се движи значително над поставениот минимален праг. Тоа ја одразува заложбата на Министерството за финансии за издавање долгорочни хартии од вредност на домашниот пазар, но и определбата за задолжување преку инструменти со фиксна каматна стапка на меѓународниот пазар на капитал“, се наведува во стратегијата.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар