.webp){kind=icon}
„Нестле“ во август го затвори производството на чоколадното млеко во прав „несквик“ (Nesquik) во Јужна Африка, наведувајќи го како причина падот на побарувачката. Пред една година „Унилевер“ (Unilever) го прекина производството на производи за домашна нега и за нега на кожа во Нигерија за да ја одржи профитабилноста. Фармацевтските гиганти „Баер“ и ГСК им ја препуштија дистрибуцијата на своите производи на независни компании во Кенија и во Нигерија.
Привлечени од брзиот раст, младото население и зголеменото богатство, легии од водечки мултинационални компании се собраа во Африка во последните децении. Но во последно време тешкотиите при водењето бизнис - пад на валутата, прекумерна бирократија, несигурни снабдувања со електрична енергија и пренатрупани пристаништа - ја намалија привлечноста. „Веќе не вреди трудот“, вели Кусени Дламини, поранешна претседателка на африканската подружница на „Волмарт“, која сега ја предводи Американската стопанска комора во Јужна Африка. „Ова треба да биде повик за будење до африканските власти. Ако немате соодветна средина за вашиот бизнис да расте и да се прошири, ќе бидете останете настрана“.
Повлекувањето е најзабележливо во трите земји што мултинационалните компании обично ги избираат за своите првични операции во регионот. Тоа се Кенија и Јужна Африка со релативно силна средна класа и Нигерија со население од над 200 милиони. Заедно, трите сочинуваат 44 отсто од економијата на супсахарска Африка и околу 30 отсто од нејзиното население.
Depositphotos
Неподготвеноста на мултинационалните компании да ги прошират или дури и да ги одржат тековните операции ги фрустрира африканските лидери, кои очајно сакаат да ја ублажат невработеноста и да ја намалат нивната зависност од стоките што моментално се главниот мотор на нивните економии. Во Кенија претседателот Вилијам Руто рече дека производството може да ја подигне неговата земја во земја од средна класа до 2030 година, но лошата инфраструктура и зголемената регулатива ја намалија конкурентноста и го запреа економскиот раст.
„Нестле“, која размислуваше за зголемување на производството во Кенија, вели дека, наместо тоа, сега ги намалува операциите во својата единствена фабрика таму. Иако ќе продолжи да произведува некои производи, како што се тестенините од брендот „Маги“ (Maggi), таа префрли делови од фабриката само на пакување увезена храна.
Масовни отпуштања во Кенија
Во јануари „Нојман груп“ (Neumann Grupp), најголемиот светски трговец со кафе, рече дека ќе ја затвори својата фабрика во Кенија и единицата што нуди финансиска и маркетиншка помош за малите земјоделци, задржувајќи го само бизнисот што вади зрна кафе за извоз. Компанијата тврди дека некои работни места ќе бидат изгубени, но не наведува конкретни бројки.
Компаниите во Кенија исто така се борат со постојано зголемување на даноците, особено увозните давачки за клучните суровини како цемент, метали и хартија. Здружението на производители во Кенија вели дека минатиот септември 53 отсто од членовите работеле со четвртина од капацитетот или помалку, а 42 отсто морале да ги намалат работните места во рок од шест месеци. „Сите бројки се негативни“, вели Ентони Мванги, главен извршен директор на Кениската асоцијација на производители, која ги претставува и локалните и странските компании. „Просторите што се користеа за производство сега се празни. Има магацини што ги увезуваат истите работи“.
Од 2016 година големите јужноафрикански трговци на мало, како што се „Мр Прајс“ (Mr Price) и „Трувордс“ (Truworths), ги затворија единиците во Нигерија, земја за која веруваа дека ќе ги искористи предностите на меѓународниот економски раст. „Унилевер“ минатата година престана да ги произведува прашокот за перење „омо“, течноста за миење садови „санлат“ и сапунот „лукс“ во Нигерија и сега ги увезува овие производи. Во март локалната единица на „Нестле“ ја забележа својата прва загуба за девет месеци во последните 12 години откако локалната валута падна.
Јаба пазар во Лагос, Нигерија | Блумберг
Лошата инфраструктура ја уништува Јужна Африка
Во Јужна Африка, која има најразвиена економија на континентот, некогашната ценета инфраструктура се распаѓа. Речиси секојдневно има прекини на струја, додека во пораст се и прекините на вода, а 40 отсто се изгубени поради протекување на мрежите на некои градови. Мултинационалните компании тврдат дека византискиот систем на издавање работни дозволи го отежнува привлекувањето странски менаџери.
Јужноафриканско-германската стопанска комора минатата година соопшти дека одложувањата ги загрозуваат проектите на германските компании одговорни за стотици илјади работни места во земјата. „Прашањето со визите ја опфаќа целата хиерархија на германскиот бизнис во Јужна Африка“, се наведува во соопштението на групата. „Се разбира, ова не е грижа само за германските компании туку и за самата земја“.
Редовните прекини и повлекувања на производството се проблем за локалните трговци. „Шопрајт“ (ShopRite), најголемиот синџир на супермаркети во Африка, вели дека морал да ги зголеми резервите од производи за да обезбеди полни полици, па изградил дополнителни центри за дистрибуција за повеќе стоки. „Можете да замислите колку е ограничен синџирот на снабдување“, вели извршниот директор Питер Енгелбрехт. „Производителите инвестираат многу малку во производствениот капацитет во Јужна Африка, а мултинационалните компании целосно го прекинаа тоа“.
Depositphotos
Паѓаат валутите, потрошувачите ја губат куповната моќ
Во меѓувреме падот на вредноста на валутите им отежна на мултинационалните компании да го вратат својот профит. Нигериската наира изгуби 88 отсто во однос на доларот во изминатата деценија, додека кенискиот шилинг е послаб за 34 отсто, а јужноафриканскиот ранд падна за 44 отсто. Тоа значи помала куповна моќ за жителите, особено кога станува збор за увозна стока. За да ја пополнат празнината, локалните производители сè повеќе посегнуваат по поевтини замени што имитираат светски брендови.
Јужноафриканската компанија „Блис бреднс“ (Bliss Brands) долго време го продаваше својот прашок за перење МАК (MAQ) во посиромашните квартови околу големите градови. Денес брендот сè полесно се наоѓа во продажните места на „Шопрајт“ и продавниците на „Пик енд пеј“ во предградијата со уредени градини и оградени улици, и тоа по 30 отсто пониски цени од детергентите „омо“ и „скип“ на „Униливер“. „Иако MAК не секогаш беше поевтин од неговите меѓународни конкуренти, растот на неговата цена успешно е запрен“, вели Моаз Шоаиб Икбал, директор во „Блис“. „Нашата структура е пофлексибилна“, вели тој. Мултинационалните компании „се потпираат на капиталот на своите брендови за да издржат“.
Повлекувањето им помогна на производителите со пониски трошоци од другите земји во развој да ги предизвикаат големите брендови со свои капацитети во Африка. Во Нигерија пелените произведени локално од турски производител се заменети од „памперс“, додека една компанија од Сингапур ги заменува тестенините „маги“ и „нестле“. „Во Африка, премиум пазарот се намалува“, вели Алек Абрахам, аналитичар во „Сасфин“ (Sasfin) во Јоханесбург. „Гледаме поместување во понудата за да се задоволат основните потреби, што значи помалку производи бидејќи производителите ја приспособуваат понудата со висината на приходот“.
