Новата технологија ќе промени сè, рече гуруто. „Таа ги трансформира културата, економиите и политиката многу подлабоко отколку што тоа го направи компјутерската ера“, напиша тој. „Се појавува нова економија, заснована на нова сфера на изобилство на брилијантност - реалноста е разоткриена и соголена, оставајќи само прометејска светлина.“
Џорџ Гилдер, автор и технолошки гуру, ги напиша овие зборови кон крајот на 2000 година. Револуционерната технологија на која се осврнуваше беше оптички кабел. Тој имаше причина за оптимизам. Во изминатите неколку години таканаречениот информациски суперавтопат пронајде канали низ целата земја, носејќи го интернетот до милиони Американци. Бумот создаде голем број телекомуникациски компании, а акциите на многу од нив Гилдер ги препорачуваше во својот популарен инвестициски билтен.
Прочитај повеќе
„Блумберг НЕФ“: Потрошувачката на струја од центрите за податоци до 2035 година ќе се зголеми за 36 отсто
Побарувачката за енергија од американските центри за податоци се очекува да се зголеми на 106 гигавати до 2035 година, според „Блумберг НЕФ“, што е зголемување од 36 проценти во однос на истражувањата и претходната прогноза во април.
01.12.2025
„Опен еј-ај“ го лансира „Старгејт“ во Европа преку Норвешка
„Опен еј-ај“ се согласи да биде главен клиент за нов центар за податоци во Норвешка, првата европска локација за инфраструктурниот потфат „Старгејт“ на компанијата за вештачка интелигенција.
31.07.2025
Заборавениот енергетски адут повторно привлекува инвеститори
Инвеститорите се свртуваат кон старите извори на енергија за да бидат во чекор со растот на дигиталната потрошувачка.
10.07.2025
Растот на центрите за податоци е неодржлив без зелена енергија
Експлозивна потрошувачка на струја поради вештачката интелигенција, како ќе се обезбедува во иднина?
20.06.2025
Неколку месеци подоцна, телекомуникациските компании пропаднаа. Индустријата изгуби 500 милијарди американски долари (434,33 милијарди евра), а повеќе од 200 компании банкротираа. Некои директори завршија во затвор. Прометејската светлина беше толку моќна, што беше заслепувачка.
Возвишената реторика на Гилдер може да ви звучи познато ако сте слушнале технолошки директори кога зборуваат за вештачка интелигенција (ВИ). Во јуни Илон Маск предвиде дека ВИ ќе стане попаметна од кој било човек до крајот на 2026 година. Извршниот директор на „Опен еј-ај“ (OpenAI), Сем Алтман, во јули изјави дека производот на неговата компанија ќе „го преобликува текот на човечката историја“. Марк Закерберг предвидува создавање „лична суперинтелигенција што ви помага да ги постигнете вашите цели, да го создадете она што сакате да го видите во светот, да бидете подобар пријател и да станете личноста што се стремите да бидете“.
Извршните директори ги поткрепуваат своите изјави со долари. Петте најголеми технолошки компании ќе потрошат околу 371 милијарда долари (322 милијарди евра) оваа година за огромни центри за податоци потребни за обука и управување со сложени модели на вештачка интелигенција. Се очекува таа бројка да се зголеми во наредните години. Имено, од компанијата „Мекинзи“ (McKinsey & Co.) предвидуваат дека изградбата на тие центри за податоци до 2030 година ќе го зголеми износот на потребни инвестиции на 5,2 билиони долари (4,51 билиони евра) со цел да се задоволи побарувачката за ВИ. Тоа е над седум пати повеќе од трошоците за изградба на меѓудржавниот систем на автопати, за 15 пати повеќе од трошоците за вселенската програма Аполо и дури 150 пати повеќе од трошоците за проектот Менхетен (тајниот проект за атомска бомба од 1941 година), прилагоден на инфлацијата.
Bloomberg Businessweek
Ваквите трошоци го поставуваат прашањето дали ВИ некогаш ќе генерира доволно приходи за да ги оправда трошоците. Математиката е застрашувачка. Се очекува технологијата на ВИ да генерира 60 милијарди долари (52 милијарди евра) приходи до крајот на годинава, според една проценката на Азим Азар и Натан Ворен, автори на билтенот за вештачка интелигенција „Експоненшл вју“ (Exponential View). Таа бројка мора драматично да се зголеми доколку технолошките компании сакаат да ги надоместат своите трошоци. Во септември „Бејн и ко“ (Bain & Co.) пресмета дека на големите технолошки компании ќе им требаат две милијарди долари (1,75 милијарди евра) дополнителни годишни приходи за да ги платат трошоците за центри за податоци до 2030 година и предвидоа дефицит од 800 милијарди долари (694 милијарди евра) годишно дури и при идеални околности. Ако гигантите од светот на ВИ и нивните инвеститори не можат да ги вратат парите, тогаш зборуваме за историски голем случај на преголема изградба и прекумерно инвестирање. Можеби веќе постои име за тоа.
„Верувам дека е балон“, вели Харис Куперман, основач на „Праеторијан капитал менаџмент“ (Praetorian Capital Management), хеџ фонд кој управува со околу 300 милиони долари (260 милиони евра). „Дали некогаш ќе има поврат од ова? Мислам дека одговорот е ‘невозможно’“. Покривањето на трошоците за изградбата само за оваа година ќе бара дополнителни 480 милијарди долари приходи, според пресметките на Куперман. Нејасно е од каде ќе дојдат тие пари, особено затоа што „Чет ГПТ“ (ChatGPT) моментално е бесплатен за повеќето корисници. „Ако ви наплаќаа по неколку долари секој пат кога ќе го прашате нешто ‘Чет ГПТ’, не сум сигурен дека ќе имаше толкав пазар“, вели Куперман.
Bloomberg Businessweek
Не помага ни тоа што единиците за графичка обработка - ГПУ (анг. GPU), клучните компјутерски чипови за ВИ кои сочинуваат значителен дел од трошоците за центрите за податоци, брзо ја губат функционалноста. Кај финансиски меури од минатото, како што беше бумот со изградба на железници во 19 век или телекомуникацискиот бум во раните 2000-ти, прекумерното трошење барем остави зад себе трајна инфраструктура. Дури и ако луѓето не ги користеа железничките пруги веднаш, тие се користат со децении, како и оптичкиот кабел поставен во 1990-тите. Од друга страна, графичките процесори се чини дека имаат животен век од само неколку години, по што се предодредени да се користат само за поедноставни задачи со ВИ. Математиката покажува дека трошењето за вештачка интелигенција повеќе личи како тркало за хрчак.
Потоа, тука се и „тесните грла“ што би можеле да го спречат завршувањето на многу планирани ВИ фабрики. Компанијата „Бостон консалтинг груп“ (Boston Consulting Group) проценува дека обично се потребни две до три години за да се изгради центар за податоци, додека може да потрае и до осум години додека да се поврзе со извор на енергија. Значи, толку време ќе им треба на центрите за податоци да почнат да генерираат приходи. И тоа под услов електричната енергија да е воопшто достапна. Всушност, во проценката од 2024 година на Вирџинија, светската престолнина на дата центри, се заклучува дека задоволувањето на неограничените енергетски потреби на оваа инфраструктура би било „многу тешко“, па дури и задоволувањето на половина од таа побарувачка би било „тешко“.
Скептиците, исто така, укажуваат на разочарувачките резултати од самите ВИ алатки. Често цитираната студија од „МИТ медиа лаб“ (MIT Media Lab) покажа дека 95 проценти од пилот-проектите за ВИ управувани од компании не успеале да генерираат никаков мерлив поврат. Компанијата „Мекинзи“ извести дека речиси осум од десет компании што прифаќаат генеративна вештачка интелигенција не гледаат „значајно влијание врз крајниот резултат“. „Опен еј-ај“ (OpenAI) во август го објави ГПТ-5 (GPT-5), при што доби млаки рецензии, што ја доведе во прашање претпоставката на индустријата дека „повеќе податоци“ се подобри кога во прашање е ВИ.
Bloomberg Businessweek
Конечно, набљудувачите загрижени за меурот на вештачката интелигенција укажуваат на цикличната природа на неодамнешните зделки што личат на телекомуникацискиот меур. На пример, „Енвидија“ (Nvidia) истовремено продава чипови на „Опен еј-ај“ и инвестира во „Опен еј-ај“. Исто така, постојат грижи за зголемениот недостаток на транспарентност во механизмите за финансирање. На пример, „Мета платформс“ во август собра 29 милијарди долари (25 милијарди евра) за центри за податоци од фирми за приватен капитал. Големите стартапи како „Опен еј-ај“ и „Корвив“ (CoreWeave), исто така, се потпираа на приватни кредитори за финансирање на изградбата на центри за податоци. Овие зделки често се во форма на средства за посебна намена – СПВ (анг. special purpose vehicles – SPV), кои го држат долгот надвор од билансите на состојба на големите компании и го отежнуваат следењето на финансиските перформанси на инвестициите. Според инвеститорот и автор Пол Кедроски, постојат и знаци дека просечните инвеститори стануваат сè поизложени на овие ризични облози бидејќи фирмите за приватен капитал собираат пари од осигурителни компании, додека фондовите со кои се тргува на берза фокусирани на недвижности инвестираат во центри за податоци. И секако, секој што поседува взаемен фонд веројатно се обложува на центри за податоци со акции на големи технолошки компании.
Биковите за ВИ, меѓу кои се и повеќето инвеститори, судејќи според трендовите на берзата, не се премногу загрижени. Според нив, приходите од генеративна вештачка интелигенција растат и ќе продолжат да растат. И иако изградбата на инфраструктура изгледа голема, не е толку голема во споредба со некои минати меури, пишуваат Ажар и Ворен од „Експоненшал вју“. Како удел во бруто домашниот производ (бдп), трошењето за железница за време на тој бум беше четири пати поголемо од сегашните трошоци за инфраструктура за ВИ. Суштината е дека големите технолошки компании имаат многу пари, што значи дека можат да си дозволат да изгубат неколку стотици милијарди долари. И Алтман и Закерберг посочија дека се фокусирани на долгорочни цели, а не на непосредна добивка.
Bloomberg Businessweek
Прашањето е колку долго нивните инвеститори ќе го имаат истиот став. Предизвикот со секој меур е да се знае кога, а не дали ќе пукне. Ерик Гордон, вонреден професор по претприемништво за професионалци во медицината на Универзитетот во Мичиген, вели дека првите знаци на намалување на оптимизмот веројатно ќе се појават во финансирањето со ризичен капитал за стартапи за ВИ. „Ќе видите како се намалува големината на рундите на финансирање“, вели тој. Цените на јавните акции веројатно ќе го следат тој тренд. (Засега, тие сè уште растат, растат, растат.)
Дотогаш, експлозијата на ВИ наликува на Роршаховиот тест за личноста, бидејќи тоа што го гледате зависи од тоа какво е вашето општо гледиште на перспективите на вештачката интелигенција. Противниците со години веќе го нарекуваат бумот финансиски неодржлив. Оние кои веруваат во потенцијалот на технологијата се чини дека веруваат дека таа ќе продолжи да расте и да се подобрува доволно брзо за да ги компензира своите трошоци - дури и ако традиционалните пазарни закони сугерираат поинаку.
Гилдер, кој беше изненаден од телекомуникацискиот колапс, се потсмева на моменталната манија за градење центри за податоци. „Тоа е преголема изградба“, вели тој во телефонско интервју од својот дом во Беркшир Хилс во Масачусетс, каде што сега објавува не еден, туку четири билтени. Тој вели дека е оптимистичен во врска со ВИ, но кога станува збор за центрите за податоци, ги гледа како застарена технологија. Наместо тоа, вели тој, иднината на вештачката интелигенција лежи во процесори со големина на силиконски плочки кои се поголеми од графичките процесори, но се посоодветни за задачи за инференција, суштински дел за начинот на кој ВИ генерира одговори. За големите технолошки компании, тој предвидува дека сè уште имаат „околу четири или пет години да си играат со овие центри за податоци“ пред парадигмата повторно да се промени. Со други зборови, Прометејскиот факел сè уште гори.