Природни катастрофи во регионот: Штетите се бројат во милијарди

Поплави, земјотреси, пожари... Природата покажува заби и секоја година се чини дека е сè побезмилосна. Словенија минатиот месец беше под вода, а штетите од катастрофалните поплави се проценуваат на речиси пет милијарди евра. Пред три години Загреб го потресоа земјотреси, предизвикувајќи штета од над 11 милијарди евра. Кои природни катастрофи ја обележија изминатата деценија во регионот Адрија и колкава штета предизвикаа, односно како влијаеја врз економијата?

Според последните процени на словенечката влада, катастрофалните поплави и свлечиштата во Словенија на почетокот на август годинава предизвикаа штета од 4,7 милијарди евра. Поплавени се не само куќи туку и многу деловни објекти. Некои мораа да ги затворат вратите неколку недели, некои дури и месеци. Последиците од поплавените фабрики се чувствуваат особено во автомобилската индустрија надвор од Словенија. Суспендирањето на производството на опрема во фабриката „КЛС Љубно“ предизвика запирање на производството на автомобили во фабриката на „Фолксваген“ во Португалија. „КЛС Љубно“ проценува дека од поплавите претрпе штета од над 100 милиони евра.

Словенечкото министерство за економија сè уште собира податоци за штетите од поплавите на словенечката економија.

„Познати се првите процени за реконструкција на поплавените подрачја, така што за следните пет години ќе бидат потребни околу седум милијарди евра“, изјави на почетокот на септември словенечкиот премиер Роберт Голоб.

Целиот регион се бори со последиците од природните катастрофи, но каде тие направија најголема штета?

Процената на штетите и реконструкцијата се нетранспарентни во Загреб

Во 2020 година Загреб го погоди силен земјотрес, кој според првичните процени предизвикал штета од 11,5 милијарди евра. Професорот од Економскиот факултет на Универзитетот во Загреб Владимир Чаврак ја критикува хрватската влада што не објави официјална процена за штетите. Горенаведените 11,5 милијарди евра се засноваат на процената на Светската банка, која послужи како основа за барањето на Хрватска за помош од фондовите на Европската Унија (ЕУ).

Земјотресот се случи во утринските часови на 22 март 2020 година и се смета за најсилен земјотрес во Загреб од 1880 година. Земјотресот и многубројните последователни потреси предизвикаа големи штети во историскиот центар на градот. Повеќе од 1.900 згради биле толку оштетени што станале неупотребливи, а тоа се почувствувало и во Словенија. Едно лице загина, а 27 се повредени. Спасувачките напори беа отежнати и од ширењето на пандемијата на ковид-19, а во тоа време беа во сила правилата за социјално дистанцирање.

Depositphotos

„Недостигот од точни процени сериозно го попречува дизајнот на програми и проекти за справување со економските последици од земјотресот“, предупреди Чаврак во написот „Макроекономски аспекти на реконструкцијата: директна и индиректна штета“, во списанието „Загребачка перспектива“. „По три години, немаме нови јавни податоци за штети од земјотресот“, изјави тој за „Блумберг бизнисвик Адрија“.

Сепак, трошоците за реновирањето не се објавени бидејќи тоа сè уште трае, додава професорот Чаврак. „Таа област е многу нетранспарентна бидејќи владата не објавува податоци“. Чаврак ја оценува реконструкцијата по земјотресот во Загреб како „неуспешна, нетранспарентна и несистематска“.

„Затоа е невозможно да се процени ефектот од реконструкцијата врз хрватската економија. Но факт е дека хрватската влада никогаш не направила никаков смислен план. Затоа е разбирливо што нема видливи резултати“, вели Чаврак. „Хрватската влада се ограничи на добивање помош од ЕУ и трошење на тие пари без смислен план“, критикува тој.

Девет месеци по разорниот земјотрес, околината на Загреб ја погоди уште посилен, кој најсилно ја погоди Петриња. Земјотресот на 29 декември 2020 година урна половина од зградите во тој град, а животот го загубија седум лица. Штетата една година по земјотресот изнесува 5,5 милијарди евра.

Превенцијата е попрофитабилна

Односот меѓу инвестициите во превентивни мерки и штетите од несреќи во Словенија се проценува меѓу пет и седум, вели Блаж Комац од географскиот институт „Антон Мелик“ при Научноистражувачкиот центар на Словенечката академија на науките и уметностите. „Тоа во практика значи дека, на пример, со креирање просторен план за осигурување од поплави на населба што чини 100.000 евра, може да се избегне повеќемилионска штета во случај на поплавување на таа населба“, објаснува Комац. Истото тоа важи и за адаптациите, како што се градење повисоки згради, простори за живеење на повисоки катови или дури и куќи на потпори, кои се поевтини во споредба со долгорочните оштетувања.

Звонко Куцелин / Hina

„Само на примерот од последната катастрофа имаме многу случаи во кои немаше да се случат толку големи штети доколку зградите беа оддалечени од коритото или приспособени“, рече тој.

Особено се проблематични насипите покрај поголемите реки, кои го зголемија чувството на сигурност и поттикнаа населување во областите што некогаш беа поплавени, односно каде што реката инаку би се проширила без поголеми штети. По пробивањето на насипот, водата повеќе не може да се врати во коритото и тече низ населбите по должината на другата страна на насипот.

Одговорот на силите за заштита и спасување беше соодветен, особено на пожарникарите, кои поради подготвеноста веднаш започнаа со спасување, додава Комац.

„Прашањето е што ќе се случи во наредните недели и месеци, кога ќе почнеме да ги решаваме последиците и да се обновуваме. Како што веќе споменаа некои, предизвик ќе бидат усогласувањето на просторното планирање (барање нови локации за нови згради или дури и населби ) и заштитата од природни (и други) катастрофи, што вклучува просторни ограничувања, кои на некои места се толку големи што речиси го оневозможуваат нормалниот живот доколку се почитуваат целосно“, вели Комац.

Србија: Поплавите предизвикуваат помали штети од земјотресите

Во 2014 година Србија беше погодена од поплави што предизвикаа 33 смртни случаи, 1,6 милион луѓе беа загрозени, а 32 илјади беа евакуирани. Проценетата штета е 1,7 милијарда евра. Белградската општина Обреновац беше најтешко погодена.

Последиците од поплавите ги анализираше Данко Брчеревиќ од Фискалниот совет на Република Србија. Брчеревиќ посочува дека процените на материјалните штети треба да се одвојат од влијанието на поплавите врз приходите и производството. На пример, поплавен дом може да предизвика значителна материјална штета, но има многу мало влијание врз приходот и бруто-домашниот производ (БДП). Различен е случајот со поплавите на земјоделските површини, кои имаат релативно мало влијание врз имотот, но релативно големо врз производството, бидејќи се уништува целиот сезонски род, објаснува Брчеревиќ во написот „Влијание од поплавите и санирање штети врз имотот. БДП и фискален дефицит“.

Брчеревиќ оценува и дека влијанието на поплавите врз растот на БДП во Србија било мало, околу половина процентен поен, и посочува дека активностите за санирање на последиците од поплавите позитивно се одразуваат на нивото на БДП.

Звонко Куцелин / Hina

„Меѓународното искуство покажува дека штетите на имотот и падот на производството предизвикан од поплавите се значително помали во споредба со другите природни катастрофи, како што се земјотресите“, пишува економистот Брчеревиќ. Имено, поплавите оставаат помалку трајни ефекти врз имотот и полесно се санираат.

Поплавите предизвикуваат штети и во БиХ и Северна Македонија

Во 2014 година поплавите предизвикаа голема штета и во Босна и Херцеговина (БиХ) и во Хрватска. Вкупно, според процените, околу 100 илјади дома се уништени поради поплавите. Во Босна и Херцеговина, реките Босна, Дрина, Сана, Сава и Врбас ги преминаа своите насипи. Во БиХ од поплавите загинаа 20 луѓе, а десетици илјади беа принудени да ги напуштат своите домови, додека штетите се проценуваат на околу две милијарди евра. Во Хрватска од поплавите загинаа две лица, а беа поплавени  4.300 куќи и 8.500 хектари обработливо земјиште, особено по текот на реката Сава.

Северна Македонија, која беше погодена од најголемата природна катастрофа во 1963 година, кога земјотрес речиси целосно го уништи Скопје, исто така беше најтешко погодена од поплави во последните децении, особено во летото 2016 година, кога Скопје повторно беше најпогодено. Невремето резултираше со смрт на дваесет и две лица, повеќе од сто беа повредени, а повеќе од илјада беа евакуирани. Според процените, погодени се повеќе од 1.500 домаќинства.

Наведените штети се само процени врз основа на достапни извори и податоци. Вистинската штета може да варира во зависност од различни фактори, како што се точноста на процените, обемот на катастрофата и одговорот на неа.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар