Исконскиот грев на FTX е предупредување за целиот криптосвет

Некаде меѓу колапсот на FTX и пресудата за измама на Сем Бaнкмен-Фрид една година подоцна се формира консензус за некогашниот студент генијалец за криптовалути: неговата дива, кадрава коса и дремењата на канцеларискиот стол беа главно само како претстава, нешто за шоу, додека вистинското лице беше неговата компанија FTX, која милиони луѓе ја користеа за купување и продавање  дигитални валути. Криптоентузијастите го гледаат FTX како речиси успешна приказна - само ако неговиот сопственик не ги искористи парите од клиентите за негови странични облози. Како што напиша авторот Мајкл Луис во „60 минути“, „тие всушност имаа одлична, реална работа“.

Таа идеја е поддржана од пресвртот во банкротот на FTX. Кога компанијата пропадна, исчезнаа 8 милијарди долари на клиентите, но адвокатите што сега ја водат фирмата велат дека очекуваат да повратат доволно пари за целосно да ги обесштетат корисниците. Сојузниците на Банкмен-Фрид го искористија ова за да укажат дека средствата на клиентите не биле толку украдени колку што биле пренасочени во барем неколку изненадувачки добри инвестиции. „Што друго може да се каже за Банкмен-Фрид, тој беше брилијантен бизнисмен“, напишаа професорите по право Иан Ајрес и Џон Доноху во неодамнешен есеј, тврдејќи дека погрешил што воопшто прогласил банкрот. Неговите адвокати го искористија овој аргумент за да побараат полесна казна - на 28 март федерален судија го осуди на 25 години затвор.

На 28 март судот во Њујорк го осуди Сем Банкмен-Фрид на 25 години затвор.

Во меѓувреме криптоиндустријата се однесува како ништо да не тргнало наопаку. Цената на биткоинот го надмина рекордот од ноември 2021 година, а цветаат и таканаречените мимкоини - неологизам што се однесува на валути што не се ни преправаат дека имаат вистински бизнис зад себе, освен еуфоријата што ја создаваат кај инвеститорите. Најголем дел од тргувањето сè уште се одвива на берзите што се со седиште во земји со лабави регулативи. Дури и осудата на Банкмен-Фрид и признавањето вина од страна на Чангпенг Жао, поранешниот шеф на најголемата светска берза „Бајненс“ (Binance), за кривични обвиненија, вклучувајќи и перење пари за терористи, беа оценети како позитивни од криптоентузијастите. „Сега имаме можност да започнеме ново поглавје“, напиша Брајан Армстронг, извршен директор на „Коинбејс глобал“ (Coinbase Global Inc.), на социјалната мрежа X. Со други зборови: не грижете се, безбедно е повторно да купите крипто.

Но случајот на Банкмен-Фрид откри дел од приказната на поранешниот милијардер што е многу повознемирувачка - а особено вознемирувачка за индустријата што има тенденција да ја турне целата епизода на FTX под тепих. Испитувајќи ги сведочењата на судењето, илјадниците страници докази и интервјуа со инсајдерите, се добива впечаток дека подемот на Банкмен-Фрид се потпирал на измама на клиенти, инвеститори и банки речиси од самиот почеток. Неговата генијалност, ако може така да се нарече, беше во препознавањето дека криптотреската може да му помогне да се извлече со целосно непочитување на правилата.

Соосновачот на FTX, Сем Банкмен-Фрид, ја напушта судницата во Њујорк, февруари 2023 година Stephanie Keith/Bloomberg

Размислете за тргувањето со криптовалути како видеоигра. Банкмен-Фрид секако го стори тоа. Неговата зависност од игри беше главна тема во бестселерот на Луис, „Going Infinite: The Rise and Fall of a New Tycoon“, и им беше добропозната дури и на неговите инвеститори, кои го фатија како игра „League of Legends“ за време на состанок. Земањето пари на корисниците на FTX беше како да го вклучите т.н. „непобедлив режим“ во видеоигра. Тоа му овозможило да се коцка како никогаш да нема да загуби и да троши како никогаш да нема да пропадне. Неговото трчање до статусот милијардер беше толку брзо што еден технолошки блогер го спореди со брзото трчање во „The Legend of Zelda“.

Тргувањето на Банкмен-Фрид не беше толку профитабилно пред да го најде својот код за мамење. Уште во 2017 година, кога го основаше хеџ-фондот „Аламеда рисрч“ (Alameda Research), тој се потпираше на лични врски за финансирање, па дури и тогаш мораше да се согласи да плати казнена камата. Банкмен-Фрид, тогаш 25, работеше во фирмата на Волстрит, „Џејн стрит капитал“ (Jane Street Capital), но неговиот капитал беше главно од луѓе што ги познаваше од движењето за ефективен алтруизам, чии поддржувачи веруваат дека брзото збогатување и обмисленото давање пари може да помогне во решавањето на светските проблеми.

Првиот голем инвеститор на „Аламеда“ беше поранешниот инженер на Скајп (Skype), Јаан Талин, кој имаше годишна каматна стапка од 43 проценти. Тој и неколку други богати ефективни алтруисти ѝ позајмија на „Аламеда“ повеќе од 100 милиони долари. Но, за неколку месеци, Банкмен-Фрид претрпе серија тешки загуби и многу од неговите инвеститори ги бараа своите пари назад. Тој некако продолжи да одржува имиџ на траен успех и огромно богатство, често со филантропски склоности. Таа слика ја замати суштинската вистина за неговата империја - за бизнис што наводно бил исклучително профитабилен, тој имал невообичаено малку пари.

Каролин Елисон, директорка на компанијата „Аламеда“, на суд во Њујорк Yuki Iwamura/Bloomberg

„Тоа беше нешто за што тој многу зборуваше“, рече во сведочењето во судот Каролин Елисон, поранешната извршна директорка на „Аламеда“. „Рече дека треба да се обидеме да најдеме нови извори на пари“. Елисон се изјасни за виновна за улогата што ја имала во измамата на клиенти.

Сè додека Елисон не го зазеде тој став, официјалната приказна на Банкмен-Фрид за основањето на FTX беше во суштина неоспорна - тој ја основа компанијата во 2019 година бидејќи, како што честопати тврдеше, „Аламеда“ работела многу во доменот на криптотргувањето и мислел дека може да изгради подобра берза за таа цел. На корисниците им ја понуди FTX како безбедно место за купување, продавање и складирање на нивните дигитални валути. Елисон понуди поинакво објаснување: „Тој рече дека FTX ќе биде добар извор на капитал“, рече таа пред судот. Импликацијата беше дека Банкмен-Фрид го започнал FTX како средство за финансирање високоризични инвестиции за „Аламеда“. Да биде кристално јасно, ова е спротивно од она што тој им го кажуваше на клиентите.

Сведочењето на поранешните вработени на Банкмен-Фрид, како и самиот код на сајтот FTX што беше воведен како доказ на судењето, покажаа дека неговата приказна е шуплива. На пример, вкупниот биланс за „осигурителниот фонд“, кој е наведен на веб-страницата FTX за да ги смири клиентите, всушност е направен со користење генератор за случаен број. И само неколку месеци по отворањето на берзата, FTX ја отворил задната врата за „Аламеда“ преку механизам во кодот на FTX познат внатрешно како „дозволи негативно“ (allow negative).

Механизмот е создаден за да доминира над внатрешните контроли на FTX, овозможувајќи ѝ на „Аламеда“ да позајмува речиси неограничени износи од корисниците на FTX. Тука помогна и тоа што за клиентите да депонираат пари на FTX, мораа да ги испратат до „Аламеда“. Тие беа наведени да веруваат дека парите ќе бидат проследени и чувани во нивно име. Наместо тоа, „Аламеда“ во многу случаи само трошела пари.

Банкмен-Фрид го призна најголемиот дел од тоа на судењето, но рече дека ништо од тоа не е злонамерно. Сепак, неговите поранешни вработени на говорницата посочија дека тој знаел дека на компанијата ѝ недостигаат пари и се обидел да го скрие тоа. Соосновачот на FTX, Гери Ванг, сведочеше дека кон крајот на 2019 година го слушнал неговиот шеф како му кажува на трејдер од „Аламеда“ дека е во ред фондот да позајмува пари од корисниците на FTX бидејќи берзата заработила повеќе од доволно со провизијата за тргување за да ги покрие инвестициите. Неколку месеци подоцна, посочи Ванг, открил дека „Аламеда“ трошела без контрола преку таа веќе сомнителна шема.

Вистината му била очигледна: „'Аламеда' им ги земаше парите на корисниците“, сведочеше Ванг.

Сите докази јасно покажуваат дека FTX не била добра компанија, која само ја управувал лош човек. Тоа било практично погрешен бизнис уште од првиот ден. Тоа е проблем за целиот криптопазар. Поддржувачите на тој пазар ги претставуваат криптопроизводите како алтернатива на мејнстрим финансискиот систем, за кој тврдат дека е наместен против обичните луѓе. Но условите што му дозволија на Банкмен-Фрид да ги мести пазарите на FTX остануваат непроменети. Уште повеќе, тие можат да се влошат - во спорно политичко опкружување, криптоентузијастите раскошно трошат за да влијаат врз законодавците и се обидуваат да ги олабават регулативите, додека ги пласираат дигиталните монети како разумен избор за инвеститорите почетници. Тоа е речиси истото она што го направи Банкмен-Фрид за да ја максимизира својата измама.

Сите докази јасно покажуваат дека FTX не била добра компанија, која само ја управувал лош човек. Тоа било практично погрешен бизнис уште од првиот ден

Демонстрант пред судот во Њујорк со транспарент SBF Evil (СБФ негативец) Stephanie Keith/Bloomberg

Вооружен со неограничени суми пари од корисниците како еден вид код за мамење во видеоигра, Банкмен-Фрид немал голем проблем да направи FTX да изгледа поуспешно отколку што всушност беше. Компанијата потроши стотици милиони долари на луксузни недвижности на Бахамите и инвестираше неверојатна сума во криптокомпании - вклучувајќи 50 милиони долари за стартап што продава дигитални копии од нацртани мајмуни, 45 милиони долари за инвестициска фирма водена од поранешниот портпарол во Белата куќа за време на мандатот на Доналд Трамп, Ентони Скарамучи, и 400 милиони долари во обид да се спаси неуспешен криптозаемодавец. Банкмен-Фрид исто така им даваше донации на политичари и познати личности што го промовираа FTX.

Објава на Инстаграм на која Банкмен-Фрид е во друштво на пејачката Кети Пери Американскo обвинителство SDNY

Можеби уште поважно, кодот за мамење му дозволи на FTX да ги прикрие загубите што би го потонале секој нормален бизнис. Според Ванг, FTX изгубил околу милијарда долари во инцидент во 2021 година, кога корисник искористил грешка во софтверот користејќи слабо тргуван токен наречен мобилкоин (mobilecoin). Загубата би ги избришала сите приходи што берзата ги генерирала од нејзиното основање, според внатрешните поднесоци доставени како доказ во судот, и можеби би го довела FTX директно во банкрот доколку компанијата не мамела. Наместо тоа, Банкмен-Фрид им наложи на вработените да ја сметаат таа загуба како на „Аламеда“.

На судењето, Ванг се присети на објаснувањето на Банкмен-Фрид: „Тој рече дека билансите на FTX се повеќе јавни од оние на 'Аламеда'“. Во интервјуто со колумнистот на „Блумберг опинион“ (Bloomberg Opinion), Мет Левин, неколку месеци по инцидентот со мобилкоин Банкмен-Фрид се пофали дека управувањето со ризици на компанијата е толку добро што тој мисли дека никогаш немале ден кога изгубиле повеќе пари отколку што заработиле со провизиите за тргување. Тоа беше лага.

На судска фотографија Банкмен-Фрид е прикажан зад неговото биро во FTX Американскo обвинителство SDNY

Приближно во исто време Банкмен-Фрид преговараше со фирми за ризичен капитал за да собере пари за FTX. Тој им испратил извештаи во кои огромната загуба била изоставена. „Честитки за неверојатните перформанси на берзата“, напиша Зак Розен од „Редит капитал“ (Ribbit Capital) како одговор на предлогот на Банкмен-Фрид. Во јули 2021 година, FTX собра 900 милиони долари. Поранешен вработен вклучен во инвестицијата, кој побара да остане анонимен поради тековните судски спорови на компанијата, вели дека договорот никогаш немало да се затвори доколку Банкмен-Фрид не ја скриел загубата.

Дури и со приливот на ризичен капитал, „Аламеда“ позајмуваше сè повеќе и повеќе од FTX. Еден од големите трошоци беше откупот на инвестицијата на „Бајненс“ во FTX за Банкмен-Фрид да може да ја оддели својата компанија од ривалот. Според сведочењето на Елисон, таа му рекла на Банкмен-Фрид дека тие навистина немаат пари за такво нешто.

„Добро е“, одговорил Банкмен-Фрид, според исказот на Елисон. „Мораме да го направиме тоа“. Елисон сведочеше дека користеле дополнителни милијарда долари депозити на клиентите на FTX за да го затворат договорот со „Бајненс“.

Подоцна истата година, за време на бумот на криптопазарите, „Аламеда“ позајмила уште повеќе за да направи големи облози на нови дигитални валути, познати во индустријата како шиткоини (shitcoins). Како што еднаш посочи Елисон во објава на Твитер, „сфатете кога пазарот ќе се зголеми и соберете храброст многу пред тоа“. „Аламеда“ исто така инвестираше во таканареченото одгледување приноси (англ. yield farming), што во пракса често значеше позајмување пари на понзи-шеми, надевајќи се дека ќе ги извади парите пред работите да пропаднат. Имаше и трошок од 150 милиони долари што Елисон го наведува како „работата“ (англ. the thing) во извештајот што го подготвила. Обвинителите тврдеа дека тоа е „еден од најголемите странски поткупи што некогаш биле платени од лице од САД“, во овој случај на кинески владини претставници.

Кон средината на 2021 година, пред навистина да се зголемат трошоците на Банкмен-Фрид, Елисон го предупредила дека долговите на „Аламеда“ изгледаат ризично. Банкмен-Фрид побарал од неа да инвестира дополнителни 3 милијарди долари во ризичен капитал, иако „Аламеда“ веќе била поддржана со најмалку 2 милијарди долари од клиенти на FTX и заем од 9 милијарди долари од други заемодавци. Највредното средство на хеџ-фондот бил огромен куп криптовалути што Банкмен-Фрид или самиот ги создал или бил тесно поврзан со нив. Елисон пресметала дека без овие таканаречени Сем монети, FTX должи речиси три милијарди долари повеќе отколку што има. Таа сведочеше дека му рекла на Банкмен-Фрид дека „Аламеда“ ќе банкротира, а FTX ќе пропадне ако инвестираат а пазарот падне и кредиторите ги бараат своите пари назад.

Она што се случи потоа беше дека тие инвестираа, пазарот падна, „Аламеда“ банкротира, а FTX пропадна. Наскоро, бахамската полиција тропна на вратата од пентхаусот на Банкмен-Фрид вреден 30 милиони долари.

Откако FTX поднесе барање за стечај, Банкмен-Фрид не знаеше што да прави. Тој напиша листа на потенцијални стратегии, вклучувајќи и: „Поднесување документ со проблеми поврзани со процесот од регулаторното Поглавје 11“ (опција 1); „Оди кај Такер Карлсен“ и „истапи против воук агендата“ (опција 3); „Договори интервју со Мајкл Луис“ (опција 11); „Радикална искреност“ (опција 15). На крајот, тој се реши на првата опција, обвинувајќи ги стечајните адвокати, и опцијата 11, наоѓајќи сочувствителен новинар. Со опцијата 15 никогаш не се обиде.

Банкмен-Фрид најпрво рече дека ги изгубил парите поради серија невешти грешки. Тој тврдеше дека не обрнувал внимание на знаците за предупредување бидејќи се чувствувал како да има „бескрајни долари“. „Зае*ав“, напиша тој на Твитер и во сведочењето планираше да му го даде на Конгресот. Тој потоа во интервјуа се пожали, а на социјалните мрежи објави дека неговите адвокати насилно го жртвувале и манипулирале со него да поднесе барање за стечај, што тој го нарече можеби неговата „најголема грешка“. Во серијата необјавени есеи со наслов „Инсепшн“ (Inception), по филмот на Кристофер Нолан, тој дури тврди дека „Саливан и Кромвел“ (Sullivan & Cromwell), адвокатската фирма задолжена за банкротот на FTX, направила приказна дека тој украл средства од клиентите. (Тој ѝ ги дал есеите на криптоинфлуенсерката Тифани Фонг, која ги проследи до „Њујорк тајмс“.) „Тие го одиграа тоа неверојатно добро“, напиша Банкмен-Фрид за адвокатската фирма, која го бранеше нејзиното однесување како правилно. „Да не беше деструктивно по речиси сè за што ми е важно во животот, би им симнал капа“.

Овој аргумент наиде на поддршка меѓу некои жртви на FTX, желни да обвинат некого за она што се случи, помогна да се поттикне колективната тужба и е претставен во книгата на Луис како веродостојно објаснување за тоа што тргна наопаку во FTX. На „Саливан и Кромвел“ ќе им бидат платени стотици милиони долари за работата на стечајот, сума што критичарите сугерираа дека е преголема. Од друга страна, тие давачки почнаа да изгледаат како добро потрошени пари, бидејќи стечајните адвокати на FTX во јануари рекоа дека очекуваат да соберат доволно пари за целосно да ги исплатат корисниците.

Адвокатите на Банкмен-Фрид ја искористија објавата за да понудат храбар контранаратив, за кој се надеваа дека ќе му донесе полесна казна. „Вистината е дека никогаш немало никаква загуба“, напиша Марк Мукаси, адвокатот што го застапуваше Банкмен-Фрид при изрекувањето на пресудата, во писмо до судијата од 19 март. „Парите секогаш беа достапни. Имотот остана. Секоја жртва наведена во писмената изјава на владата ќе добие 100 центи за долар - плус камата. Ова ќе беше невозможно доколку средствата на банкротираната фирма исчезнеа во џебовите на Сем“.

Тврдењата не беа толку свежи како што можеби изгледаа. Како што рече Банкмен-Фрид, измамниците честопати инсистираат дека ќе ги вратат сите пари само ако им се дозволи да продолжат со своето работење. А стечајните адвокати честопати се успешни во конечното расчистување на нередот што го наоѓаат, дури и во масивни случаи на измами. На пример, администраторите што го надгледуваа банкротот на Берни Медоф им вратија околу 90 отсто од почетните инвестиции на клиентите.

Во случајот на FTX, враќањето на средствата главно зависи од долгорочните облози што Банкмен-Фрид ги направил користејќи пари на клиентите што не биле наменети за неговото коцкање, како што е инвестицијата од 500 милиони долари во стартапот за вештачка интелигенција „Атропик“ (Anthropic PBC), кој сега веројатно вреди повеќе од милијарда долари. Најголемиот фактор овде се цените на криптото. Долговите на FTX кон клиентите беа фиксирани во долари на денот кога компанијата поднесе барање за стечај, кога цените беа на ниско ниво.

Стечајната управа брзо пронајде токени на солана во вредност од околу милијарда долари и биткоини и сродни производи во вредност од 600 милиони долари, како и стотици милиони долари во други монети. Тие ја ангажираа фирмата за управување со средства „Галакси дигитал“ (Galaxy Digital), управувана од Мајк Новограц, ветеран од Волстрит, кој стана криптоентузијаст толку посветен на каузата што еднаш истетовира лого на дигитална монета на своето рамо (подоцна беше откриено дека таа конкретна монета всушност била понзи-измама.) Очекувано, фирмата на Новограц не се обидела веднаш да се ослободи од криптото на FTX.

За среќа на сите вклучени, цените почнаа да растат. Возбудата делумно беше поттикната од очекувањата дека американските регулатори ќе одобрат фондови со кои се тргува берза за биткоинот, отворајќи ја криптовалутата за нов сет на потенцијални купувачи. Биткоинот почна да расте, заедно со цените на другите монети за широка трговија, вклучувајќи го и доџкоинот, оригиналниот мемкоин, кој речиси тројно се зголеми во вредност од почетокот на 2023 година. Се појавија нови мемкоини, кои се натпреваруваа да бидат што е можно поглупави или навредливи: догвифхет / dogwifhat (кучето од логото на доџкоин, но со капа), пепе (симбол што го фаворизираат белите националисти) и, за оние на кои второто им е премногу суптилно, токен едноставно наречена наци / nazi (н.з. нацист). Некои од нив се искачија до пазарна капитализација што надмина милијарда долари. Цената на солана е зголемена повеќе од десет пати по неуспехот на FTX.

Порастот значи дека, на хартија, зомбираниот FTX можеби заработил дури 10 милијарди долари од облогот на солана, иако многу од средствата се заклучени и не можат да се продадат неколку години. Резервите на биткоини и други монети на FTX најверојатно добиле дополнителни 3 милијарди долари во вредност, според документите за стечај. Ако стечајниот управник може да ги продаде сите додека пазарот е жежок, тој ќе може легитимно да ја бара титулата за најголем криптотрговец во историјата.

Стечајниот управник Џон Реј Трети се обиде да го минимизира достигнувањето во писмо до судијата во кривичниот случај Банкмен-Фрид. „Дури и доколку се земе предвид потенцијалот за постигнување на очекуваното ниво на закрепнување, кое во никој случај не е загарантирано“, напиша тој, „клиентите сè уште нема да бидат во истата позиција во која би биле доколку не ги вкрстеле патиштата со г. Банкмен-Фрид“.

За жал, условите што допуштаат луѓето да паднат на шеми како онаа на Банкмен-Фрид и натаму остануваат - масивна, шпекулативна и главно нерегулирана индустрија полна со измами и манипулации и лековерна јавност желна да се обложи со реални пари во потрага по голем резултат.

Банкмен-Фрид продолжува да прави сè што е во негова моќ за да ја шири еуфоријата. Неодамна, еден од чуварите во затворот во Бруклин, каде што е затворен, побарал од него совет за трговија со крипто, според лице што побарало да не биде идентификувано поради потенцијални правни проблеми. Банкмен-Фрид му предложил на чуварот да ги продаде своите XRP монети и да купи солана.

 

 

 

Преведе Игор Смилевски - „Блумберг Адрија“

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар