Зошто компаниите откупуваат сопствени акции

На берзите во регионот Адриjа лани е остварен промет од 1,7 милијарда евра. Најмногу се истакна Бањалучката берза, на која е забележано речиси третина од вкупниот промет - 538 милиони евра. Следуваат Загрепската берза и Љубљанската берза, каде што инвеститорите оствариле промет од 372 односно 330 милиони евра. Тие три берзи заедно сочинуваа 71 процент од минатогодишниот промет во регионот.

На средината на годинава ситуацијата малку се промени. Од трите најуспешни берзи лани, на прво место се издвои Љубљанската, со промет од 239 милиони евра, додека Бањалучката имаше 16 милиони евра помалку. Загрепската берза оствари промет од 204 милиони евра, покажуваат објавените извештаи достапни на нивната официјална веб-страница.

Повеќе десетици милиони евра промет оствариле и компаниите котирани на горенаведените берзи што се впуштиле во откуп на сопствени акции. На пример, словенечкиот фармацевтски гигант „Крка“ годинава веќе потроши 16,5 милиони евра, додека „Хрватски телеком“ неодамна најави менување на петгодишната програма за откуп на сопствени акции од 2021 година. Наместо првично планираните речиси 80 милиони евра, сега ќе потроши дополнителни 55 милиони евра, што е зголемување за 69 проценти.

Награда за акционерите, но и за менаџментот

Зошто компаниите воопшто откупуваат сопствени акции? Компаниите можат да ги наградат акционерите со исплата на добивки односно дивиденди или преку откуп на сопствените акции. Откупот на сопствени акции може да влијае на цената на акциите бидејќи поголемата побарувачка доведува до повисоки цени, објаснува економистот Макс Тајникар од Економскиот факултет во Љубљана. Исто така откупот може да ги спречи големите акционери да станат уште поголеми, односно да преземат контролен пакет акции во компанијата.

Раководството на компанијата може да биде заинтересирано и за зголемување на цените на акциите. На Запад, а кај нас многу ретко, бонусите на менаџерите можат да се врзат за цената на акциите, посочува Матео Мошња, корпоративен финансиски аналитичар во „Блумберг Адрија“.

Нашиот втор аналитичар, експерт за макроекономија и пазари на капитал, Михаел Блажековиќ вели дека во САД откупот на акции на акционерите им носи повеќе од дивидендите, додека во Европа е обратно. Американските компании со повлекување на купените акции ја зголемуваат вредноста на преостанатите и ја одржуваат цената доколку сметаат дека акциите се потценети или под силен продажен притисок.

„Дивидендниот принос кај индексот SPX500 е само 1,3 отсто во просек, така што 35 отсто од добивката се распределува на дивиденди, додека кај европскиот индекс STOXX600 дивидендниот принос е 3,4 отсто, а 70 отсто од добивката оди на дивиденди“, објаснува тој.

Тој додава дека некои компании имаат програми за откуп на акции, но тие не се секогаш во корист на акционерите, туку понекогаш како награда за менаџментот.

Добар пример е хрватската „Подравка“, компанија позната во прехранбената индустрија. Минатата година компанијата откупи сопствени акции во вредност од 2,6 милиони евра, додека претходната година таа сума беше за речиси милион евра поголема. Во нејзиниот случај купувањето акции на берзата беше искористено за наградување на менаџерите, кои потоа брзо ги продадоа и остварија милионски профити.

Хрватски телеком/Фото: Зула Рабиковска/Блумберг

 

Целта на словенечките компании е да ги повлечат акциите

Меѓу најагресивните компании за купување сопствени акции во регионот Адрија се издвојува „Хрватски телеком“. За откуп на акции лани компанијата потрошила 22,4 милиони евра, а претходната година 24,2 милиони евра. Според податоците на терминалот на „Блумберг“, „Хрватски телеком“ купил дополнителни 123.393 акции на Загрепската берза во првата половина од оваа година. Постојан откуп на сопствени акции бележи и „Атлантик група“, која за откуп во 2021 година потрошила четири милиони евра, во 2022 година три милиони, лани 2,6 милиони евра, а продолжува со откуп и годинава.

Во Словенија се истакнуваат фармацевтската компанија „Крка“ и „Цинкарна Целје“ од хемиската индустрија. За купувањето сопствени акции „Крка“ наведе: „Поради даночни и други причини, на некои акционери повеќе им одговара исплатата на дивиденда, а на други откупот на сопствени акции“.

Исплатата на дивиденди носи годишна даночна обврска, додека со откупот на акциите се зголемува нивната пазарна вредност, а даночната обврска за инвеститорот настанува само кога акциите се продаваат. „Крка“ планира да ги повлече откупените акции, за што акционерите ќе одлучуваат на некое од идните собранија. „Цинкарна Целје“ нема дилема: единствена цел на купувањето на сопствените акции е нивно повлекување, во согласност со законот и статутот на компанијата за намалување на основната главнина.

Њујоршка берза/Фото: Јуки Ивамура/Блумберг

Ниска ликвидност и манипулација со цените

Десет компании котирани на Белградската берза редовно исплаќаат дивиденди, но откупувањето на сопствените акции не е вообичаена практика. Откупот на сопствени акции „е процес што се иницира кај нас кога цената покажува тенденција на паѓање или купувањето има цел да се стабилизира за да се задржи кредибилитетот на компанијата“, објаснува Владан Павловиќ од „Ипопема секјуритис“ (Ipopema Securities). Тој додава дека тоа е можно во Србија поради ниската ликвидност, што го олеснува враќањето на вредноста на акцијата на одредено ниво или го запира натамошниот пад. „Металац“ од Горњи Милановац и „Јединство“ од Севојно се меѓу попознатите фирми по откуп на сопствени акции.

 

На Македонската берза најактивен купувач на сопствени акции е компанијата „Окта“ од Скопје, која врз основа на одлуката за откуп во април годинава и уште трипати во мај купи вкупно 84.636 акции и веќе располага со десеттина од нејзините акции.

Втор најголем купувач на сопствени акции годинава е компанијата „Тетекс“, која поседува 25.390 сопствени акции, што сочинува 6,13 отсто од основната главнина на компанијата. Иако во помали количества, меѓу клиентите често се појавува „Прилепска пивара“, која од почетокот на годинава до 2 септември го зголеми учеството во основната главнина од 0,22 на 1,13 отсто.

Во сите четири земји компаниите можат легално да стекнуваат акции што претставуваат до десет проценти од основната главнина.

 

Многу други компании се присутни на берзите. Меѓу нив е и словенечката банка НЛБ, која се обидува да се прошири на хрватскиот банкарски пазар, но не ги откупува сопствените акции.

 „Засега не сме се одлучиле за откуп бидејќи сметаме дека е соодветна сопственичката структура на НЛБ со државен удел од 25 отсто плус една акција“, велат од НЛБ.

Оттаму оценуваат дека со откупување сопствени акции, на пазарот би се појавил нов купувач, со што веројатно би се зголемил прометот, но по завршувањето на откупот, банката би имала помал број акции во оптек, што би можело да ја намали нивната ликвидност.

„Долгорочниот ефект би бил под знак прашалник, а во разговорите со многу меѓународни инвеститори забележуваме дека ликвидноста на акциите е една од главните причини зошто тие не инвестираат или не инвестираат повеќе во нашите финансиски инструменти“, истакнуваат оттаму.

 

Во пишувањето на статијата учествуваа Владимир Николоски, Миро Солдиќ и Бранислав Урошевиќ.

 

 

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар