Ќе се опамети ли светот во 2025 година?

Изминативе години покажаа дека светот за жал не научи ништо од пандемијата на ковид-19 која одзеде огромен број човечки животи и предизвика невиден застој на глобалната економија пред се поради блокадата на синџирите за снабдување и отежнатото тргување. Само што спласна оваа пеколна болест и економската состојба почна да се нормализира,  во февруари 2022 година избувна војната во Украина, којашто предизвика сериозна енергетска криза и значително поскапување на енергентите. На тоа се надоврза инфлаторниот бран од историски размери со кој централните банки ширум светот до денес се справуваат. Таман кога растот на цените почна да се враќа на некакво пристојно ниво букнаа вооружените пресметки во Израел и Појасот Газа, кои прераснаа во нова војна на Блискиот Исток. Иако сите овие настани по пандемијата се случија релативно далеку од нашите домови, имаа битно влијание врз секојдневието на населението и деловниот сектор во регионот Адрија. Во најмала рака сите го осетивме на своја кожа поскапувањето на струјата и на останатите основни прехранбени производи чиишто цени никогаш не се вратија на нивото пред кризата.

Не треба да се заборави дека истовремено, во оној другиот, „онлајн свет“ во континуитет тлее тивка војна во која држави и поединци се служат со сајбер напади, шпионски софтвери и дезинформации за да ги остварат своите цели за политичка дестабилизација или економска корист.  Со оглед на тоа што геополитичките настани можат да предизвикаат тектонски поместувања кои порано или подоцна влијаат врз секој поединец, бизнис и држава од регионот, анализиравме кои се петте најголеми геополитички ризици за 2025 година што може на некој начин да удрат по регионалната економија и да ни го загорчат животот.

1.Глобална трговска војна

Меѓу најголемите глобални геополитички ризици во 2025 година несомнено ќе биде опасноста од разгорување на трговската војна која веќе извесен период тлее во светот и главно доаѓа од засиленото ривалство меѓу САД и Кина. Оваа геополитичка тензија, вкоренета во економската, технолошката и воената конкуренција, се очекува дополнително да ескалира по враќањето на ново-стариот американски претседател Донал Трамп во Белата куќа. САД веќе воведоа повеќе забрани за извоз на високотехнолошки производи во Кина, пред се полупроводници и чипови, на што азискиот џин неодамна возврати со забрана на извоз во САД на критични суровини како галиумот, германиумот и други, кои се клучни за технолошкиот сектор. Трамп веќе најави дека откако ќе биде инаугуиран една од неговите први одлуки ќе биде значително зголемување на царините кон Кина, Мексико и Канада.

Bloomberg

Последиците од потенцијалниот директен американско-кинески конфликт или дури и продолжен ќор-сокак ќе одекнат низ глобалните синџири на снабдување, меѓународните пазари и глобалните безбедносни рамки. Од друга страна Европската унија и Кина исто така почнаа со зголемување на царините - ЕУ за кинеските автомобили, а Кина за европскиот алкохол. Останува неизвесно дали Трамп ќе го исполни ветувањето за зголемување на царините и за земјите од Европската унија, што секако само би придонело кон разгорувањето на трговската војна.

Глобалната консултантска компанија „Control Risks“, којашто е специјализирана да им помага на организациите да успеат во нестабилниот свет нотира дека глобалната трговска војна е еден од најголемите ризици во 2025 година. Таа предупредува дека како што се зголемуваат трговските тензии, компаниите ќе треба да ги направат синџирите на снабдување поотпорни на геополитиката.

„Ова значи разбирање на синџирите на снабдување во однос на нивната сегашна и идна геополитичка изложеност - не само нивните оперативни, регулаторни или ризици за интегритет. Компаниите треба да знаат како да ги забележат новите сценарија кои би можеле да ги загрозат клучните односи со добавувачите или клиентите“, советуваат од компанијата.

Со оглед на тоа што земјите од регионот Адрија се релативно мали и отворени економии чијашто успешност многу зависи од увозот и извозот, какви било пречки во глобалните синџири за снабдување односно новите трговски бариери следната година може да имаат големо негативно влијание врз регионот.  

2. Руско-украинскиот конфликт

Конфликтот меѓу Русија и Украина, кој почна со руската инвазија во 2022 година, најверојатно сè уште ќе трае следната година. Иако почетните фази на војната покажаа извонредна издржливост од Украина, која е поддржана од западните сили, колку подолго таа се одолговлекува, толку повеќе ќе биде закана за дестабилизација на поширокиот источноевропски регион и за поширок европски конфликт. Ризикот од понатамошна ескалација е особено изразен во светло на воените дејствија и реторика на Русија. Москва го гледа проширувањето на НАТО кон исток, особено изгледите за пристапување на Украина во НАТО, како директна закана за нејзината сфера на влијание. Оваа геополитичка борба се одвива не само на бојното поле, туку и во пошироката стратешка, економска и дипломатска сфера, вклучувајќи ја енергетската зависност и сајбер безбедноста.

Во 2025 година, опстојувањето на овој конфликт може да доведе до реконфигурација на сојузите низ Европа и Западот. Земјите во Централна и Источна Европа, особено оние кои граничат со Русија, најверојатно ќе останат во зголемена состојба на готовност, што потенцијално ќе доведе до трка во вооружување во регионот. Истовремено, економските нарушувања, особено на енергетските пазари, може дополнително да ги оптоварат европските и регионалните економии. Рускиот извоз на енергија веќе беше точка за расправија, а војната може да доведе до натамошен недостиг од енергија, зголемување на цените и економска нестабилност. Згора на тоа, зголеменото потпирање на Русија од Кина како стратешки партнер може да го преобликува геополитичкиот поредок. Сојузот меѓу овие две големи сили може да го промени глобалниот баланс на силите, намалувајќи го влијанието на западните нации.

„Blackrock investment institute“, која е дел од една од најголемата инвестицисиски компании во светот „Blackrock” во еден од своите последни извештаи за геополитичките ризици го оценува можниот конфликт меѓу Русија и НАТО како ризик со висока веројатност.

Нашиот регион на своја кожа веќе ги почувствува последиците од енергетската криза којашто беше директна последица од војната во Украина и евентуална ескалација на вооружените конфликти, освен што ќе удри врз економската состојба во регионот, може да биде сериозна безбедносна закана.        

 

 

3. Нестабилност на Блискиот Исток

Иако има повремени пократки или подолги паузи, Блискиот Исток останува постојан извор на геополитички ризик, а тоа очигледно ќе продолжи да биде случај во 2025 година. Вооружените дејствија во појасот Газа кои беа одговор на терористичкиот напад врз Израел за кратко прераснаа во конфликт со Иран односно отворена војна со неговите прокси приврзаници. Освен недостигот на политичко решение за иднината на Појасот Газа, зад завесата на овој конфликт тлее многу посериозна закана за вжештување на состојбата на Блискиот Исток - старите нуклеарни амбиции на Иран. Иранската нуклеарна програма долго време е извор на несогласувања меѓу Исламската република и Западот. Извесно е дека Иран наскоро би можел да има способност да произведува нуклеарно оружје,што драматично би ја сменило рамнотежата на силите во регионот и би можело да предизвика трка за нуклеарно вооружување кај земјите како Саудиска Арабија и Турција. Потенцијалот за воена конфронтација со Иран останува висок, особено затоа што Израел и САД имаат јасен став дека нема да толерираат нуклеарно оружје во оваа земја. Така што, воен напад врз иранските нуклеарни постројки веројатно би предизвикал одмазднички акции, дестабилизирајќи го целиот Блиски Исток. Евентална ескалација би имала тешки последици за глобалните пазари на нафта, бидејќи Блискиот Исток е критичен извор на овој енергент.

Иако земјите од регионот Адрија немаат кој знае каква економска соработка со земјите од Блискиот Исток, секоја негативна промена на пазарите на нафта би ја почувствувале преку зголемување на цените на нафтените деривати.

 

4. Технолошки и сајбер-ризици

Се очекува дека брзиот технолошки напредок, особено во областа на вештачката интелигенција, сајбер-безбедноста и биотехнологијата, ќе продолжи да го преобликува глобалниот поредок во 2025 година, но и дека ќе донесе нови сериозни ризици. Заканите за сајбер безбедноста веројатно ќе ескалираат, бидејќи државните и недржавните актери се повеќе користат сајбер алатки за да ги остварат своите интереси, да ги нарушат економиите и да ја поткопаат политичката стабилност.

Демне особено висок ризик од сајбер војна меѓу големите сили, особено меѓу САД, Кина и Русија. Сајбер нападите насочени кон критичната инфраструктура, вклучително и електричните мрежи, финансиските системи и воените инсталации, може да имаат катастрофални последици, дестабилизирајќи ги владите и економиите. Зголеменото потпирање на вештачката интелигенција и автономните системи дополнително ги засилува овие ризици, бидејќи војувањето управувано од вештачка интелигенција може да стане составен дел од идните конфликти, што ќе го отежне предвидувањето и контролирањето на ескалацијата. Покрај тоа, употребата на биотехнологијата за инженерство на вируси или други биолошки агенси воведува ризик од биолошка војна. Биотерористички напад или случајно ослободување на лабораториски инженерски патоген може да има катастрофални последици за глобалното здравје и стабилност.

Од „Blackrock investment institute“ посочуваат дека се‘ поголемата геополитичка конкуренција најверојатно ќе предизвика сајбер нападите да се зголемат во обем и софистицираност. Од „Control Risks“, пак, потенцираат дека охрабрени од ескалацијата на конфронтациите во Европа и на Блискиот Исток, државните актери ги напуштаат претходните норми на однесување во дигиталниот простор.

„Како што ќе се преминат повеќе црвени линии во 2025 година, државните актери ќе продолжат со системски вознемирувачки сајбер операции против критичната инфраструктура и централизираните даватели на технологија за да добијат воена, политичка и економска предност над нивните противници“, наведуваат од консултанстката компанија.

Depositphotos

5. Климатски промени и битка за ресурси

Климатските промени остануваат еден од главните геополитички ризици бидејќи нивните влијанија стануваат се‘ поизразени и пошироко распространети. За жал, неодамнешната енергетска криза покажа колку се кревки политичките ветувања и планови за намалување на штетните емисии на гасови коишто ја загрозуваат ознонската обвивка. Многу земји се вратија на јагленот како главен ресурс за производство на струја и се далеку од целите за намалување на штетните емисии.

Според мерењата на Службата за климатски промени „Коперник“, 2024 година е најтоплата досега односно на 1,55 Целзиусов степен над прединдустриското ниво. Иако историскиот Париски договор повикува на намалување на емисиите на јаглерод диоксид со надеж за ограничување на глобалното затоплување на 2 Целзиусови степени или идеално 1,5 Целзиусов степен над температурите од почетокот на индустриската револуција, светот е далеку од оваа цел поради тоа е голема веројатноста следната година да биде уште потопла. Ваквото зголемувањето на температурите носи екстремни временски настани на кои светот досега не сведочел. Силните бури и поплави во САД и на европско тло, каде најсвеж е примерот со Шпанија се најдобар показател за негативните влијанија од ваквите временски неприлики, кои освен што земаат човечки жртви предизвикуваат огромни економски штети.

Климатските промени може да доведат и до исцрпување на природните ресурси и да предизвикаат конфликти околу пристапот до основните ресурси како вода, енергија и храна. Повеќе аналитичари предвидуваат дека во блиска иднина една од најзначајните геополитички последици од климатските промени може да биде конкуренцијата за слатка вода. Како што глобалните резерви на вода се намалуваат, нациите во регионите со недостиг на вода - како што се Блискиот Исток, Јужна Азија и делови од Субсахарска Африка - се изложени на висок ризик од конфликт.  Арктикот е уште еден регион на растечка геополитичка загриженост поради климатските промени. Како што се топи мразот, се отвораат нови бродски рути и стануваат достапни претходно недостапни природни ресурси. Земјите како Русија, Канада и САД веќе се позиционираат да бараат територијални права на Арктикот, што може да доведе до територијални спорови и потенцијален конфликт околу пристапот до вредни ресурси како нафта, гас и минерали.

 

Никој не може прецизно да предвиди кој од овие ризици ќе прерасне во криза на глобално ниво, но нивната меѓусебна поврзаност јасно покажува дека светот влегува во период на зголемена неизвесност. Способноста на меѓународните институции,  на големите и на регионалните сили да се справат со овие предизвици ќе одреди дали светот може да избегне катастрофални исходи или дали ќе влеземе во период на геополитички турбуленции што ќе го обликуваат овој век.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар