.webp){kind=icon}
Така вели познатиот хрватски писател Мате Балота, со вистинско име Мијо Мирковиќ, кој имал и своја мрачна страна. Имено, тој беше економист што кажа интересна мисла - дека како мал народ „мора да работиме понапорно од другите и да бидеме среќни“ за да ги постигнеме нашата судбина и афирмација.
Иако таа мисла звучи дистописки, изјавата на Мирковиќ всушност е актуелна и денес, 60 години по неговата смрт, особено во контекст на сè посилниот тренд на деглобализација. Оваа мисла за првпат ја напишал во своето дело „Главните причини за економската заостанатост на словенските народи“.
Можат ли малите нации како нашите да најдат подобро место под светското економско сонце и зошто не сме го направиле тоа досега? Мирковиќ сметал дека економската продуктивност на секој народ се состои од два најважни фактори - природните услови и особините на луѓето.
Иако не сме богати со нафта, не можеме да се наречеме регион сиромашен со ресурси, напротив. Значи, ни остануваат луѓето како клучен проблем. Или решение.
Протестантската етика и духот на капитализмот vs. мрзливоста
Да се вратиме накратко повторно на Мирковиќ, кој за време на студиите во Германија, каде што ја одбранил докторската дисертација за словенската економска (не)свест, се заразил со учењето на филозофот Макс Вебер, сумирано во неговото надалеку познато дело „Протестантската етика и духот на капитализмот“.
Бидејќи Мартин Лутер ги закова своите тези на црковните врати малку посеверно, протестантизмот не заживеа на нашите простори, а не цвета баш ни духот на капитализмот, иако веќе триесетина години формално сме во тој систем.
Мирковиќ сметал дека кај Словените се формирал систем на вредности што е значително различен од западниот рационализам, па најдобрите и најенергични луѓе не му се посветуваат на економскиот живот. Колку што Западот ги развивал слободата на поединецот и напредокот на технологијата, толку Словените го презирале деловниот, рационално ориентиран човек.
Иако во сопствените земји сме познати како непродуктивни, дијаспората од овие простори е доста успешна и ценета во светот. Зошто?
Психологот и комуниколог Ивана Конјар смета дека тоа се должи на повеќе фактори, од тоа што нашите работници се повеќе ценети и платени во странство, до тоа што и тие самите сакаат да се докажат откако ќе остават сè зад себе, па и се трудат повеќе.
Нема да направиме ако не мораме
„Во нашата ДНК како да е запишано - нема да направиме ако не мораме, но ако мораме, ќе бидеме добри. Кога сме принудени да започнеме некоја работа, тогаш навистина се трудиме и сфаќаме дека така ни е всушност подобро. Можеби ова се крие зад реченицата на Балота ’работете напорно и бидете среќни’, бидејќи смислата на животот не е да не правиме ништо, туку да правиме паметни работи што се во согласност со нашата личност и мноштвото таленти. Верувам дека секој човек се чувствува добро кога ќе се пронајде во работата што ја работи, бидејќи ние како вид не сме дизајнирани да не правиме ништо и придонесот за општеството ни дава цел“, објаснува Конјар.
Добро е да се биде платен многу, иако тоа е ретко во регионот, бидејќи повеќе се цени непотизмот. Но не се важни само парите.
„Јас работам со луѓе што биле многу добро платени, но сепак го замениле тој сигурен корпоративен живот за кариера што самите ја контролираат и која ги исполнува. На почетокот има многу ризици и малку пари, но за возврат добивате мир, слобода и чувство на остварување“, истакнува Конјар.
Таа нагласува дека низ својата работа гледа сѐ поголема потреба луѓето да се изразуваат и да се реализираат преку работа. Тоа е особено изразено по пандемијата на коронавирусот, која на многумина им го помести тлото под нозете и ги принуди да се испробаат во приватен бизнис. Меѓутоа, има и поинакви приказни.
Подобро 100 часа за себе отколку 40 за некој друг
„Некои го загубија своето работно место и немаа избор, а на други им беше прекуглава да работат во корпорација, па решија да ги искористат своите компетенции, ресурси и таленти во нешто свое, според фразата на Илон Маск - работам 100 часа неделно за себе за да не морам да работам 40 часа за некој друг. Така што не би рекла дека како народ сме непретприемачи“, ни рече Конјар.
Да се обидеме да одговориме на прашањето од почетокот: можеме ли, ако работиме повеќе, економски да се афирмираме и да бидеме среќни. Судејќи по сѐ, и во економијата важи истиот принцип како и во љубовта - прво мора да се доведеш во ред себеси за да им бидеш привлечен на другите. Значи, треба да ги составиме системите во своите земји за да бидеме попродуктивни и поинтересни за странските инвеститори. Дотогаш можеби е подобро да се држиме до онаа старата: лежи лебу да те јадам.
Текстот го преведе Сузана Митревска
