.webp){kind=icon}
Пет месеци по најавата и пет дена по презентацијата на даночната реформа, јавноста се занимава со зголемениот данок на додадена вредност за тартуфите, перките од ајкула и другите „луксузни и екстравагантни прехранбени производи“. ДДВ за нив се зголемува затоа што, како што рече министерот, кој има пари за таква храна, може да плати повеќе данок, што е всушност и една од целите на реформата - да даде придонес кон поголема праведност. Но многу посуштински делови од реформата, засега остануваат нејасни. Измените на законите за данок на добивка и данок на личен доход не се јавно достапни. Па, оттука, останува отворено прашањето што ќе плаќаат фирмите од 1.1.2023.
„Блумберг Адрија“ денеска анализира од каде ќе собере државата 70 милиони евра, затоа што е јасно дека тоа нема да биде од зголемениот ДДВ за перки од ајкула.
Основата на даночната реформа не е покачување на даноците, туку проширување на даночната основа. Владата најави дека проширувањето на даночната основа ќе го постигне преку укинување дел од даночните ослободувања што се користеа досега.
„Даночните ослободувања ги намалуваме затоа што тие имаат временски рок за постигнување одредена цел и по извршените длабоки анализи, споредувајќи со другите земји, видовме дека некои од тие ослободувања низ времето ја постигнале целта и создаваат дисторзии во рамноправноста на пазарот. Со ова укинување покажуваме дека граѓаните ќе бидат еднакво третирани“, рече министерот за финансии Фатмир Бесими при презентацијата на даночната реформа минатата недела.
Што се укинува?
Се укинуваат ослободувањата по основа на данокот на личен доход, за приватното здравствено, пензиско и животно осигурување.
„Бидејќи ова се смета за влог, надвор од системското решение што го имаме, сметаме дека ослободувањата по основа на премии во доброволен пензиски фонд во име и за сметка на работниците, премии за осигурување живот во име и за сметка на работниците, премии за дополнително здравствено осигурување во име и за сметка на работниците веќе ја постигнаа целта. Значи, овие ослободувања имаа цел да ги развијат приватните пензиски фондови, животното осигурување, како и приватното здравствено осигурување. Бидејќи пазарот покажа дека функционира, сметаме дека овие ослободувања ја постигнаа целта и им завршува векот на траење, па затоа сега ќе влезат во даночната основа“, рече министерот.
Фатир Бесими, министер за финансии
Во согласност со постојниот закон за данок на личен доход, за уплатенa премиja за доброволно здравствено осигурување за една календарска година, за вработени лица и за обврзник што остварува доход од самостојна дејност, ослободувањето изнесува една просечна месечна бруто-плата објавена во јануари во тековната година според податоците од Државниот завод за статистика. Статистичарите во јануари годинава ја објавија просечната бруто-плата за ноември лани и тогаш брутото изнесувало 43.509 денари, колку што всушност изнесувало и ослободувањето по оваа основа.
Според податоците на Агенцијата за супервизија на осигурувањето, заклучно со јуни годинава, кај ова осигурување има раст од 32 отсто, или биле склучени 13.000 договори. Вложени биле 6,3 милиони евра за период од шест месеци, или 66 отсто повеќе од лани.
По основа на приватно пензиско осигурување и осигурување живот, ослободувањето беше двојно поголемо или две бруто-плати во висина од 87.018 денари по вработен годишно.
По основа на данок на добивка, пак, ослободувањата ќе останат за приватното пензиско и доброволното здравствено осигурување, а ќе се укинат кај животното осигурување.
Се укинуваат и ослободувањата за немонетарните бенефиции за менаџерите, односно користењето службени возила за приватни цели, недвижности на компанијата, како и опции за акции, и се допрецизира даночната основица за нивно оданочување.
Приходите во буџетот за следната година по основа на данок од личен доход и данок на добивка се проектирани на 670 милиони евра, или 84 милиони евра повеќе од годинава.
Што ќе се даночи?
И покрај негодувањето на берзанските играчи, Владата не се откажа од намерата да воведе данок на капитална добивка.
„Одредбата што се однесува на оданочување на капиталните добивки остварени од продажба на хартии од вредност и удели издадени од инвестициски фонд стекнати од 1 јануари 2023 година, а кои ќе се отуѓат во рок од две години од стекнувањето, останува и предвидено е годишно пресметување и плаќање на данокот, врз основа на решение од УЈП подготвено врз основа на извештај од Централниот депозитар за хартии од вредност, односно од друштвата за управување со инвестициски фондови“, вели министерот.
При конципирањето на ова решение, применото е хрватското искуство за даночење на годишно ниво, наместо по трансакција како што беше планирано.
Depositphotos
Уште нема решение, но се отвори дебатата за данок на екстра-профит. За ова решение, Владата најави дека ќе отвори дебата со стопанските комори. Размислувањето оди во правец на тоа да се даночат енергетските компании што оствариле за 20 отсто поголем профит споредено со просекот од претходните четири години. Тоа би било привремена мерка, односно би се платил данок само за екстра-профитот од оваа 2022 година.
„Вонредните даноци се практика во повеќе земји во светот, кои во услови на вонредни состојби воведуваат даноци од привремен карактер за да ги коригираат дисторзиите на пазарот. Во економската теорија и политика, логиката на ваквите даноци се базира на редистрибуција на дел од неочекуваните високи приходи што одредени компании ги стекнуваат поради конјунктурите во пазарот или други вонредни состојби. Во светот, низ историјата, има повеќе примери за такви решенија. Слични иницијативи има и сега, за време на енергетската криза, при што во некои земји се предлага т.н. данок на екстра-профит за компаниите од енергетскиот сектор“, напиша министерот Бесими во својата вчерашна колумна.
