Вклучен црвен аларм: Македонските бизниси стравуваат од војната меѓу Израел и Иран

Македонската економија, како мала и отворена, е особено чувствителна на глобалните економски шокови, особено на оние што се поврзани со цените на енергентите. Конфликтот помеѓу Израел и Иран веќе предизвика загриженост кај домашната бизнис-заедница бидејќи, како што велат од Стопанската комора на Северна Македонија за „Блумберг Адрија“, „воените дејства се најголемиот непријател на бизнисот“.

„Се руши предвидливоста, се руши извесноста, а со тоа се руши и конкурентноста на производството. Други стоки стануваат атрактивни, растат цените на другите суровини и сето тоа ја превртува економијата ‘од нозе на глава’. Ова е дупло ‘салто мортале’, бидејќи војната се случува во регион во кој се наоѓаат стратешките енергетски извори и со тоа последиците ќе бидат уште поголеми. Само да се потсетиме на енергетската криза пред неколку години, која ги зголеми цените на енергентите и до десет пати повеќе и со тоа се изврши директен удар врз конкурентноста на производите“, истакнува Бранко Азески, претседател на Стопанската комора.

Тој потсетува дека Иран и Израел се многу значајни земји во светот за нивниот конфликт да не остави последици буквално врз целата планета. Зад нив стојат огромни групации и земји што се подготвени да им помогнат и сето тоа ја доведува војната сѐ поблиску до нас, смета Азески.

„Сѐ на сѐ, импликации ќе има. Бизнисот се сомнева во капацитетите на меѓународните организации да го спречат конфликтот во самиот старт. Затоа во Комората е вклучено црвеното светло и од четврток почнуваат серија состаноци во секторите што ќе бидат најпогодени. Во моментов најтешка е ситуацијата во текстилната индустрија, а сигурно ќе настрадаат и сите извозни гранки во економијата, што за нас ќе биде лош знак бидејќи ние сме мобилизирани да постигнеме поголем раст на БДП. Тоа сега ќе стане невозможно“, заклучува првиот човек на Комората.

Последици веќе се чувствуваат

Македонија веќе почна да ги чувствува последиците што воениот судир помеѓу Израел и Иран ги носи врз глобалната економија – Регулаторната комисија за енергетика (РКЕ) ги зголеми цените на нафтените деривати, поради растот на берзанските цени на горивата. Во однос на идното движење на берзанските цени на горивата, а соодветно на тоа и на малопродажните цени во Македонија, многу работи ќе зависат од тоа како ќе се развиваат воените дејства, колку ќе траат и дали ќе предизвикаат прекини во транспортот на нафта од Блискиот Исток.

„Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека по забрзаниот раст вчера цената на нафтата флуктуираше додека трговците ги анализираа коментарите на претседателот Доналд Трамп за конфликтот меѓу Израел и Иран, при што пазарот беше во неизвесност поради потенцијални прекини во снабдувањето. 

Ормутскиот Теснец, преку кој минува една третина од светските испораки на гас и приближно 25 проценти од светската нафта. Илустрација: Bloomberg

Аналитичарите ги плаши евентуалното блокирање на Ормутскиот Теснец од страна на Иран, кој се наоѓа помеѓу Иран и Оман и преку кој минуваат една третина од светските испораки на гас и приближно 25 проценти од светската нафта. Затворањето на теснецот би предизвикало шок каков што не сме виделе од нафтениот шок од 1973 година, кога картелот на ОПЕК, предводен од арапските земји, воведе тотално ембарго на извозот на нафта кон западните земји. Причината, исто како и сега, беше поврзана со Израел, односно ембаргото беше насочено кон сите земји што на каков било начин го поддржале Израел за време на т.н. Јомкипурска војна од истата година. Ембаргото предизвика глобален скок на цената на нафтата од речиси 300 отсто, а тоа остана запаметено во историјата како „првиот нафтен шок“, наспроти „вториот нафтен шок“ од 1979 година, кога цената на нафтата повторно нагло скокна, овој пат поради Исламската револуција во Иран.

Најпесимистичка варијанта - нафтата 120 долари за барел

Според аналитичарите, блокадата на Ормутскиот Теснец би била своевидна „нуклеарна опција“ на Иран пред тој всушност и реално да го зајакне својот капацитет за производство на нуклеарно оружје.

„Иако историските докази сугерираат дека целосното затворање на Ормутскиот Теснец од страна на Иран е малку веројатно, прекините од напади, мини или вознемирување на бродови би можеле значително да влијаат врз цените на нафтата, бродските линии и цените на товарот. Со оглед на тоа што Кина е голем купувач на иранска нафта и стратешки сојузник, продолженото затворање на теснецот би имало негативно влијание врз иранските приходи“, напишаа аналитичарите од „Сигнал груп“ (Signal Group) од Велика Британија, а пренесе „Блумберг Адрија“.

Во најнегативното сценарио - целосен прекин на иранското снабдување со нафта и затворање на Ормутскиот Теснец – цената на нафтата може да порасне над 120 долари за барел, изјавија аналитичарите на Дојче банк за „Блумберг“. Да потсетиме, суровата нафта го достигна рекордот во летото 2008 година, кога цената на барелот беше околу 150 долари. 

Аналитичарите на „Голдман Сакс“ и на „Сити“ велат, пак, дека и покрај зголемената неизвесност, глобалното снабдување со нафта не е толку загрозено и дека цените може да се стабилизираат до крајот на годината – освен, се разбира, доколку конфликтот не прерасне во целосна блокада на теснецот.

„Подетална макроанализа кажува нешто друго: скокот на цените се базира повеќе на пазарната психологија одошто на фундаменталните фактори“, вели словенечкиот аналитичар Тилен Шарлах за „Блумберг Адрија“.

„Сегашниот пораст на цените на нафтата се базира првенствено на зголемена премија за геополитички ризик, а не на реални нарушувања на снабдувањето“, објаснува Шарлах, кој ја прикажува моменталната ситуација: „Светските резерви моментално изнесуваат  1,2 милијарда барели или 15 дена глобална потрошувачка, резервниот капацитет на ОПЕК+ е дополнителни три милиони барели дневно или речиси целиот дневен извоз на Иран, понудата надвор од картелот (Бразил и САД) расте побрзо од побарувачката, а побарувачката расте побавно од очекуваното“.

Владата подготвува нови мерки против високите цени

Поскапувањето на горивата може да предизвика нов инфлациски бран во македонската економија. Зголемените транспортни трошоци директно влијаат на цените на сите производи и услуги, особено на прехранбените производи. Тоа создава дополнителен притисок врз животниот стандард на граѓаните и врз работењето на компаниите. Од РКЕ веќе изјавија дека иако влијанието од светските флуктуации на цената на нафтата за оваа недела нема да биде драстично, доколку конфликтот потрае или се прошири и на други земји од Блискиот Исток, можни се и понатамошни ценовни шокови.

Министерката за финансии Гордана Димитриоска Кочоска вели дека горивата се берзански производ на кој не можеме да имаме апсолутно никакво влијание. Владата ќе ја следи ситуацијата, а засега цените не се премногу високи, вели таа.

„Ќе следиме што се случува. Сме имале години кога сме имале многу високи цени, сега немаме премногу висока цена на горивата, но да видиме што ќе се случува. На берзанските производи Владата не може да има влијание зашто станува збор за цени што се формираат на светските берзи“, нагласи министерката, одговорајќи на новинарски прашања. 

Инаку, Македонија и без конфликтот меѓу Израел и Иран веќе се соочува со зголемена инфлација. Според пресметките на Државниот завод за статистика (ДЗС), во мај инфлацијата изнесувала 3,3 проценти на годишно ниво. За споредба, инфлацијата во април изнесуваше 2,6 проценти.

Инфлацијата во мај е најизразена кај угостителските објекти, односно во рестораните и хотелите, каде што цените на годишно ниво поскапеле за 7,8 проценти. Храната и безалкохолните пијалаци поскапеле за 4,9 проценти. Од вкупно 12 ставки во кои се категоризирани трошоците на живот, цените се намалиле само кај транспортот, и тоа за седум проценти. Кога станува збор за индексите на цени на мало, во мај годинава во однос на истиот месец лани поскапување е регистрирано кај сите категории производи. Најмногу се покачиле цените на земјоделските производи, за 7,6 проценти, прехранбените производи поскапеле за 5,3 отсто, а индустриско-прехранбените производи за 4,5 проценти.

Bloomberg

 

Премиерот Христијан Мицкоски деновиве најави дека Владата наскоро ќе излезе со предлог-мерки за ублажување на овој ценовен притисок. Тој истакна дека нема да се толерираат „трикови“ и непринципиелно однесување од страна на трговците за неосновано зголемување на цените.

Министерот за економија и труд Бесар Дурмиши првично изјави дека не е забележано драстично зголемување на цените на основните прехранбени производи и дека инспекциските служби ја контролираат состојбата на терен. Сепак, притисокот од јавноста и најавите од премиерот укажуваат дека се подготвуваат владини мерки.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар