Трговскиот договор меѓу САД и ЕУ е неизводлив, еве зошто

Трговскиот договор меѓу САД и ЕУ влијае врз пазарите. Да потсетиме, договорена е општа царинска стапка од 15 проценти за увоз од ЕУ во САД, но со големи исклучоци. Така, ефективно околу 70 проценти од извозот на ЕУ во САД ќе биде опфатен со општата царинска стапка.

Покрај царините, ЕУ се обврза и да инвестира дополнителни 600 милијарди долари во САД, исто така се обврза во наредните три години да увезе од САД енергенти во вредност од 750 милијарди долари, што вклучува сурова и преработена нафта, течен гас (LNG) и нуклеарно гориво. Многу точки од договорот се спорни, особено прашањето за увозот на енергенти.

Имено, со моменталните капацитети на производство во САД, побарувачката во ЕУ и конфигурацијата на светските трговски текови со енергенти, исполнувањето на условот за увоз на енергенти во вредност од 750 милијарди долари е речиси невозможно.

Едни од ретките задоволни во ЕУ се производителите на автомобили, кои моментално се оптоварени со царина од 27,5 проценти, па за нив трговските услови се подобрени. Производителите на челик и алуминиум се меѓу „губитниците“, бидејќи царината од 50 проценти за увоз во САД останува, иако постои можност подоцна да се воведат квоти за бесцарински увоз.

На почетокот пазарите позитивно реагираа на веста за договорот, но, како што минува времето, расположението станува сè понегативно. Европските берзански индекси FTSE 100, Euro Stoxx 50, DAX, CAC 40, IBEX 35 и други се силно во црвено. Во моментот на пишувањето на овој текст, американските берзански индекси се движеа околу „позитивна нула“. Еврото ослабе во однос на доларот за околу 1 процент. Накратко, инвеститорите во ЕУ немаат позитивни очекувања од трговскиот договор, а ниту во САД не се воодушевени.

Неприменливост од правен и математички аспект

Од сите потенцијални проблеми, најголем е правната и математичката (не)основаност на ветувањето на ЕУ дека ќе увезе енергенти од САД во вредност од 750 милијарди долари во текот на следните три години и ќе инвестира дополнителни 600 милијарди долари во САД.

ЕУ нема правна основа да ги исполни тие ветувања. Не може да ги принуди компаниите во земјите членки да увезуваат одредена вредност на нафта и гас од САД на штета на финансиската исплатливост. Самата идеја од Брисел да се испраќаат „наредби“ до компании низ цела ЕУ за количествата и вредноста што мораат месечно или годишно да ги увезуваат од САД не е спротивна само на правилата на самата ЕУ туку и на законите на земјите членки.

Покрај тоа, ваквиот пристап целосно ги укинува пазарните слободи и потсетува на централно планирање какво што постоеше во СССР и другите социјалистички држави до 90-тите години на минатиот век. Марош Шефчович, комесар на Европската комисија за трговија, на прес-конференција призна дека станува збор за ветување што не е правно обврзувачко, бидејќи ЕУ и нема механизми со кои би можела да ја гарантира неговата примена.

Математичкиот проблем се состои во тоа што, дури и ако ЕУ успее да ги натера своите компании да увезуваат од САД, би требало повеќекратно да ја зголеми вредноста на увозот на енергенти од САД од минатата година – повеќе од тројно – што би значело дека речиси 70 проценти од вкупниот увоз на енергенти во ЕУ би доаѓал од САД.

Сметката е едноставна. Вредноста на вкупниот увоз на енергенти во ЕУ во 2024 година изнесувала 376 милијарди евра, од кои 75 милијарди евра од САД. Тоа е помалку отколку во 2023 и особено 2022 година, кога владееше енергетската криза поради војната во Украина и почетокот на одвојувањето на ЕУ од руските енергенти. Проблем е и тоа што ЕУ увезува помали количества отколку во 2022 и 2023 година, а тој тренд веројатно ќе продолжи поради постепениот премин на ЕУ кон обновливи извори на енергија.

ЕУ ќе мора драстично да го зголеми увозот на енергенти од САД

Минатата година ЕУ од САД увезе 16 отсто од вредноста на нафтата и нафтените деривати, 45,3 отсто од течниот природен гас и 45,6 отсто од природниот гас во гасовита состојба.

За да го исполни договорот, ЕУ би требало секој од овие проценти да го зголеми на околу 70 отсто, и тоа врз основа на ланските цени (кои веќе се намалени) и девизниот курс од минатата година.

Тоа би значело дека де факто ќе треба да се забрани увозот од земји како Норвешка и Алжир, иако транспортот на енергенти од тие земји до ЕУ е значително полесен и поевтин отколку од САД. Овие земји, пак, значително зависат од европскиот пазар и би морале да најдат нови купувачи.

Веќе сега ЕУ е најголемиот извозен пазар за енергенти од САД. Без нагло зголемување на производството на нафта и гас, САД не можат да го зголемат извозот кон ЕУ без да го намалат извозот кон други важни пазари – како Обединетото Кралство, Јапонија, Јужна Кореја, Индија, Тајван и Турција.

Капацитетите во САД се веќе пополнети

Практично е невозможно во рок од само три години да се изградат нови капацитети за експлоатација, преработка и транспорт на дополнителни количества суровини – особено ако се претпостави дека не се намалува извозот кон другите пазари.

Според податоците од Американската агенција за енергетски информации (U.S. Energy Information Administration), рафинериските капацитети за преработка на сурова нафта во САД се речиси целосно пополнети и од крајот на минатата година работат со околу 90 отсто искористеност.

Трамп еднаш веќе беше изманипулиран

Ова не е првата трговска војна што ја води Доналд Трамп. Првата започна во неговиот прв мандат, против Кина во 2018 година. Заврши со потпишување на т.н. трговски договор од „Прва фаза“ во јануари 2020 година. Со тој договор, Кина се обврза да го зголеми увозот на енергенти, услуги и прехранбени производи од САД, како и да воведе построга заштита на интелектуалната сопственост.

Пандемијата во 2020 година ја спречи Кина да ги исполни условите од договорот. Но ниту во 2021, ниту во 2022, ниту во 2023 година обврските за зголемен увоз од САД не беа исполнети – ниту приближно.

Ако Кина, каде што најголемите компании се во целосна или делумна државна сопственост и каде што државата има многу поголема контрола врз економските субјекти, не можеше (или не сакаше) да ги натера компаниите да купуваат американски производи, енергенти и храна, тешко е да се замисли дека тоа може да го направи Европската Унија во однос на енергентите.

ЕУ нема правна можност да ги принуди приватните компании да увезуваат одредени производи од САД. Математички е речиси невозможно ЕУ да оствари увоз на енергенти во вредност од 750 милијарди долари за три години. Производствените, рафинериските и транспортните капацитети во САД не можат толку брзо да пораснат.

Единствена можност да се постигне тоа е цените на нафтата и на гасот значително да се зголемат, но тоа не е реално со оглед на сегашните производствени капацитети во светот. Дури ни потенцијалниот конфликт меѓу Израел и Ирак, кој се закануваше со затворање на Ормускиот Теснец (критична точка за транспорт на енергенти), немаше значително влијание врз цените.

Ветувањата на ЕУ за купување енергенти се едноставно неостварливи. Царините остануваат реален проблем - тие технички ќе ги плаќаат компаниите увозници од САД, но ќе ја намалат конкурентноста на европските производи, што ќе влијае негативно врз извозот и продажбата на ЕУ-компаниите.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар