Додека Трамп ги „крчка“ царините за Македонија, македонскиот извоз кон САД расте

И додека администрацијата на американскиот претседател Доналд Трамп сè уште размислува со која царинска стапка да ги оптовари производите што пристигнуваат на тамошниот пазар од Македонија, во меѓувреме македонскиот извоз во САД пораснал, и тоа за повеќе од три пати.  Во првите пет месеци од 2025 година македонскиот извоз во САД изнесува нешто над 106 милиони долари, за разлика од 32,4 милиони во истиот период лани, според Државниот завод за статистика.  Увозот останал горе-долу ист, односно од 80 милиони долари лани, се зголемил на 83 милиони долари во 2025 година.

Ако проверите во статистичката база на Заводот, најголема вредност на извозот, од околу 76 милиони долари во првите пет месеци има под царинската шифра '8702101100', што во меѓународната номенклатура значи „транспортни возила за повеќе од десет лица со мотор со внатрешно согорување, итн.“ Значи ова може да бидат само автобусите што ги произведува фабриката на белгиската компанија „Ван Хол“ во Бунарџик крај Скопје, за коишто веќе знаеме дека со години се извезуваат во САД, покрај другите пазари.  Вредноста на извозот на целата категорија „машини и транспортни уреди“ е 79 милиони долари. Останатиот извоз од Македонија го сочинуваат прехранбени производи, меѓу кои најмногу преработки на зеленчук и овошје, за 4,8 милиони долари, пијалаци и тутун за 7,4 милиони долари, разни готови производи во износ од 3,3 милиони долари, итн.

Од САД, пак, увезуваме најмногу машини и транспортни уреди, за 25,3 милиони долари за пет месеци, хемиски и сродни производи за 15,7 милиони долари, минерални горива и мазива за 4,2 милиони, итн.

На фамозниот 2 април годинава, ден што американскиот претседател Доналд Трамп го нарече „Денот на ослободувањето“, Македонија неочекувано се најде меѓу земјите погодени од неговите нови најавени царини, конкретно со стапка од 33 отсто. Стапката беше една од највисоките во европски рамки, но не беше веднаш активирана – Трамп остави неколкумесечен период за билатерални разговори со засегнатите држави и региони.

Преговорите сè уште траат

Во меѓувреме, македонската влада предложи, а Собранието изгласа измени со кои од 1 јули се укинуваат царините за увоз на американски стоки во земјата. Од Владата периодов изјавуваа дека со претставници на американската администрација за трговија се водат преговори за тоа земјава да добие колку што може поповолна царинска стапка што треба да важи од први август. На нашето прашање до каде се тие преговори, од Владата ни одговорија дека тие сè уште траат.

Претседателот Доналд Трамп на 2 парил објави т.н. реципрочни царински стапки кон целиот свет, меѓу коишто Македонија доби стапка од 33 отсто. Потоа следеше одложување од 90 дена, додека САД не се договори поединечно со сите. Bloomberg

 

„Како Влада имаме континуирана комуникација со нашиот стратешки партнер, работни тимови од надлежните институции се координираат редовно. Процесот е чувствителен, веднаш штом се дојде до фаза на договор транспарентно ќе ја информираме јавноста“, ни одговорија од кабинетот на владиниот портпарол.

Оттаму додаваат и дека се оптимисти оти преговорите се во правилна насока. „Фокусирани сме како Влада да обезбедиме договор кој ќе биде од значење за развој на македонската економија и подобрување на стандардот на македонските граѓани во државата. Истовремено, внимателно се следи меѓународниот контекст, особено усогласувањето на САД и Европската Унија. Нашата цел е преку јасна и координирана економска политика да обезбедиме макроекономски баланс и стабилност.“, изјавија од Владата.

Деновиве, инаку, претседателот Трамп најави дека ќе воведе царини за фармацевтските производи уште на крајот на месецов, и дека царините за полупроводници би можеле наскоро да дојдат. Ова укажува дека тие увозни давачки би можеле да се совпаднат со широките „реципрочни“ стапки утврдени за имплементација на први август.

„Веројатно на крајот на месецот,  ќе започнеме со ниска царина и ќе им дадеме на фармацевтските компании околу една година за да градат, а потоа ќе ја направиме царината многу висока “, изјави Трамп за новинарите во вторникот.

Трамп, исто така, рече дека неговиот временски распоред за спроведување царини за полупроводници е „сличен“ и дека е „помалку комплицирано“ да се воведат царини за чипови, без да даде дополнителни детали.

Од царините за фармацевтски производи најмногу би биле погодени големите компании за лекови и активни фармацевтски состојки (API – active pharmaceutical ingredients) од Франција, Германија и другите членки на ЕУ, Швајцарија и В.Британија, како „Санофи“ (Sanofi), „Баер“ (Bayer), „Мерк“ (Merck), “Глаксо“ (GSK), „Новартис“ (Novartis), но засегнати ќе бидат и американските компании како „Фајзер“ (Pfizer), „Ели Лили“(Eli Lilly) и др., коишто имаат погони надвор од САД и ризикуваат да ги зголемат трошоците за американските потрошувачи. Трамп им порача на сите уште во април, дека доколку го донесат производството во САД и отворат работни места за американските граѓани, царините ќе бидат нула, се разбира. Истото важи и за плановите на Трамп за царини на полупроводниците, кои се очекува да ги погодат не само самите чипови, туку и популарните производи како лаптопи, паметни телефони, таблети и сл. на „Епл“ (Apple Inc.), „Самсунг“ (Samsung Electronic Co.),и другите.

Македонија малку тргува со САД, но повеќе е индиректно загрозена

Македонија, за волја на вистината, нема некоја особена трговска размена со САД, а уште помалку извоз на фармацевтски производи. Извозот во САД како удел во вкупниот извоз во 2024 година е само 1,4 отсто.

Најголемите домашни фармацевтски компании, „Алкалоид“ и „Реплек“, не извезуваат речиси ништо во САД, поточно, само „Алкалоид“ има минимален извоз, и тоа во делот на ексклузивни чаеви и сл. Според годишниот извештај на компанијата за 2024 година, во земјава се пласира 27 отсто од производството, 31 отсто во Југоисточна Европа, 21 отсто во Источна Европа, 20 отсто во Западна Европа и само еден отсто на други пазари. „Реплек“, пак, најмногу извезуваат во земјите од поранешниот советски блок, 43 отсто од вкупното производство, 13 отсто во Африка и Блискиот Исток, 7,2 отсто во Југоисточна Европа и помали количини во ЕУ и Југоисточна Азија.

Меѓутоа, доколку администрацијата на „Трамп“ одреди висока царинска стапка за македонските фармацевтски производи, може да бидат загрозени напорите на двете компании, за проширување на присуството, односно за пробивање на американскиот пазар.  

Како што изјави извршниот директор на „Реплек“ Душан Пецовски за Блумберг Адрија неодамна, иако компанијата не е присутна во моментов на американскиот пазар, тој е исто така интересен за нив и се прават анализи за можностите што ги нуди.

„Нашето портфолио расте, така што ние сме во постојана потрага по нови пазари. Скоро секоја година имаме влез на нови пазари и зголемување на количините на пласираните производи надвор. Во таа насока на царините гледаме како нова рамка во меѓународната трговија, но тоа не е демотивирачки за нас и понатаму продолжуваме да гледаме на пазарот во САД како потенцијал за нашата компанија“, рече Пецовски.

Од „Фајненс Тинк“ во својата анализа на почетокот на април наведоа дека повеќе од половина од извозот кон САД во 2024 се однесувал на групата машини и транспортни уреди, во кои доминантен дел (две третини, или 38,3 отсто од целиот извоз кон САД) претставува извоз на автобуси и слични моторни возила.  Доколку подетално се погледне структурата, ќе се забележи дека скоро 90 проценти од извозот кон САД во 2024 година е концентриран во 20-тина производи, при што освен автобусите кои имаат доминантно учество, уште неколку производи јасно може да се сврзат со работата на странските фабрики во ТИРЗ-овите. Според „Фајненс Тинк“,  нивниот удел во вкупниот извоз кон САД изнесува најмалку 55 отсто, односно околу 0,7 проценти од вкупниот македонски извоз. „Оттука, иако вкупниот директен притисок од американските царини за македонскиот извоз е многу мал, поголем дел од него ќе падне врз работата на странските фабрики во земјава“, тврдеа оттаму.

Меѓутоа, странските фабрики во ТИРЗ-овите се изложени на позначаен индиректен ефект. Тие се дел од глобалните синџири на снабдување, што подразбира дека иако тие извезуваат кон својата фирма-мајка која не е во САД, понатаму фирмата-мајка може да е и изложена кон американскиот пазар. 

„Царините ќе влијаат врз вкупните трошоци на фирмата-мајка, што ќе се одрази и кај нас, во негативни сценарија преку т.н. каскадни ефекти на намалено производство и работни места.“, објаснуваат аналитичарите на ФТ. На пример, групацијата на најголемата странска фабрика во земјава, ‘Џонсон Мети’ (околу 12 отсто од вкупните приходи од продажба генерирани во Македонија), има изложеност кон пазарот во Северна Америка од 28 проценти, што претставува значаен удел.  За групациите на останатите фабрики во ТИРЗ-овите нема доволно-расчленети и лесно-достапни податоци, но, на пример, ‘Дрекселмаер’ (треторангиран странски инвеститор во земјава), известува за 3 од вкупно 59 производни локации кои се наоѓаат во САД, додека ‘Кромберг и Шуберт’ (второрангиран странски инвеститор) нема значајна изложеност кон САД.“, анализираа од „Фајненс Тинк“.

Од ЕУ најзагрозени Германија, Ирска и Италија

Меѓу членките на ЕУ, земјите што голем дел од своето производство го пласираат во САД ќе имаат најголема потенцијална штета од царините: Германија, Ирска и Италија, пишуваше Блумберг Адрија деновиве. САД се многу важен пазар за нив, всушност најважниот надвор од самата ЕУ, и тие остваруваат големи трговски суфицити. Франција, исто така, многу извезува во САД, но поради големиот увоз на сурова нафта и гас, има дефицит во трговијата со производи со САД. Холандија има длабок дефицит првенствено поради увозот на сурова нафта.

Во меѓувреме сè поголем број земји-членки на Европската Унија сакаат блокот да го активира својот најмоќен трговски инструмент против САД доколку двете страни не успеат да постигнат прифатлив договор до 1 август, а Доналд Трамп ја оствари својата закана за царини од 30 отсто врз најголемиот трговски партнер на САД.

Од регионот Адрија, земјите што се најголеми извознички, Словенија и Хрватска, се меѓу членките на ЕУ што се помалку директно загрозени од американските царини. Словенија остварува само 2,9 проценти од својот извоз надвор од ЕУ на американскиот пазар и има голем дефицит. Хрватска е подиректно изложена на трговијата со САД, бидејќи учествува со 9,2 проценти од својот извоз надвор од ЕУ.

Но, во реалноста, ниту Словенија ниту Хрватска не се директно значително загрозени од царините на Трамп, додека индиректната изложеност, преку извоз од други членки на ЕУ во САД, е многу висока. Индиректниот извоз во САД вклучува извоз од Хрватска и Словенија во други земји од ЕУ, на пр. Германија, каде што производите и суровините од нив се вклучени во финални производи што се извезуваат во САД. На пример, извозот на пластика за внатрешноста на автомобил во Германија е директен извоз во таа земја - но е индиректен извоз во САД ако делот од автомобилот во кој е вградена пластиката ќе се извезе во САД. Проценките од 2022 година зборуваат за вкупна директна и индиректна трговска изложеност на Хрватска кон САД од 735 милиони евра, а на Словенија 1,66 милијарди евра.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар