Одново и одново, европските лидери ветуваат дека ќе се соочат со заканата за Унијата - прекумерниот јавен долг. Сепак, одново и одново се случуваат работи што го влошуваат проблемот - прво пандемијата, а сега енергетскиот шок поврзан со војната.
Тоа не може да трае вечно. Во одреден момент, некоја голема влада веројатно ќе стане несолвентна. Европската Унија мора да се подготви многу подобро.
Кога различни економии споделуваат иста валута, но не и каса, секогаш се појавува нерамнотежа. Германскиот извоз и заштеди, на пример, предизвикуваат долгови во други земји. Пред една деценија, таква нерамнотежа - заедно со лошо управување - доведе до грчкиот финансиски дебакл, кој речиси ја распарчи еврозоната и им нанесе страдање на милиони луѓе. Наместо да се справат со коренот на проблемот со формирање фискална унија, европските лидери го повторија старото ветување: со текот на времето, тие ќе се обидат да ги доведат долговите на владите на побезбедно ниво.
Bloomberg
Но таква среќа недостига. Во услови на итни трошоци за ублажување на ефектите од пандемијата и ублажување на ефектите од флуктуирачките цени на енергијата, товарот на долгот во голема мера се движи во спротивна насока. Од 2021 година, комбинираните бруто-долгови на владите на еврозоната изнесуваа 95 отсто од бруто-домашниот производ, во однос на 86 отсто во 2010 година и многу над договорената цел од 60 отсто.
Оттука се поставува прашањето дали доаѓа уште една криза. Многу ќе зависи од тоа дали инвеститорите мислат дека европските влади можат да ги стават под контрола соодносот на долгот и БДП. Донекаде ќе помогне годинешниот скок на инфлацијата, со зголемување на именителот. Сепак, зголемувањето на каматните стапки ќе им отежне на државите да го намалат конечниот процент.
Земете ја предвид Италија, каде што односот на долгот кон БДП е 151 процент. Официјалните проекции покажуваат дека должничкиот товар значително ќе се намали во следната деценија. Сепак, ова е под претпоставка дека трошоците за задолжување се само околу два отсто. Наместо тоа, ако долгот на Италија биде отплаќан со сегашната каматна стапка од околу четири отсто, изгледите ќе бидат помали. Само за да се одржи стабилен однос на долгот, Владата ќе мора да се вклучи во одржливи мерки за штедење, одржувајќи просечен примарен буџетски суфицит (исклучувајќи ги отплатите на долгот) од речиси 1,5 отсто од БДП - нешто што, иако не е без преседан, може да предизвика немири и да ги наруши јавните инвестиции. Намалувањето на долгот на 60 отсто од БДП, дури и во текот на две децении, би барало одржлив примарен суфицит поголем од тој што го постигнала некогаш која било земја.
Ако во одреден момент пазарите одлучат дека долгот на Италија е неодржлив, официјалните лица ќе имаат само две опции: да го отпишат долгот на сметка на приватните инвеститори или да ја спасат Италија на сметка на даночните обврзници на ЕУ. Во сегашните услови, првата опција веројатно ќе предизвика финансиска криза, бидејќи италијанските банки се меѓу најголемите носители на долгот на нивната влада. Втората е политички тешко изводлива, особено во релативно добростоечките земји, како што е Германија.
Bloomberg
На крајот од краиштата, само Унијата, каде што ризикот е навистина заеднички - во која фискалните трансфери ги балансираат асиметричните шокови - може да обезбеди долгорочна одржливост на еврото. Во меѓувреме, Европа мора да создаде услови барем за релативно уредно преструктурирање на државниот долг. За таа цел, креаторите на политиката треба да ја забрзаат диверзификацијата на банкарските удели подалеку од долговите на нивните матични влади, да бараат повеќе капитал што апсорбира загуби и да ги комплетираат реформите во банкарскиот сектор, како што се хармонизација на осигурувањето на депозитите и рационализирање на надзорните овластувања, неопходни за да се осигури дека неуспесите може да се решат со минимална колатерална штета.
Покрај тоа, на Европа ѝ треба суверен механизам за банкрот. Целта би била да се осигури дека кога одредена влада ќе покаже дека не може да ги плати своите долгови, загубите ќе им се наметнат на приватните доверители што е можно побрзо и поправедно - со што ќе се минимизира вклученоста на даночните обврзници и ќе се избегне оној вид на сериски пакети за спасување што предизвикаа толку голема штета во Грција.
Како што соодветно рече економистот Херберт Стајн: „Ако нешто не може да трае вечно, ќе престане“. Европа треба да биде подготвена.
.webp){kind=icon}