.webp){kind=icon}
Ова можеби звучи парадоксално, но Меѓународната агенција за енергетика (ИЕА) е и златен стандард во глобалната статистика за понудата и побарувачката на енергија и лош прогнозер на истите податоци. Збирот на сe што е и добро и лошо е нејзиниот годишен главен извештај, World Energy Outlook - затоа, сфатете го и сериозно и со скептицизам.
Bloomberg Mercury
Минатата недела, извршниот директор на ИЕА, Фатих Бирол, објави дека следното издание на извештајот, што се очекува во октомври, ќе покаже дека светот е на, како што го нарече, „работ на историска пресвртница“: побарувачката за јаглен, нафта и природен гас ќе го достигне врвот пред 2030 година.
По кулминацијата, што? Глобалната побарувачка на нафта ќе го достигне врвот порано или подоцна, но она што следува – или голема височина или брз пад - е она што е важно за климатските промени
Научив на потешкиот начин низ годините дека кога станува збор за енергетскиот пазар, има многу вистина во клишето „тешко е да се прават предвидувања, особено за иднината“.
Bloomberg Mercury
ИЕА, исто така, требаше да ја научи лекцијата. Историски гледано, го потцени - и тоа многу - растот на енергијата од ветер и сонце; таа речиси го пропушти раѓањето на американската револуција на нафтени шкрилци; и предвреме, за најмалку една деценија, го виде крајот на златното доба на јагленот во Кина.
Врвот на потрошувачка на фосилни горива ќе биде причина за славење. Но, јас сум скептичен дека тоа е некаде блиску до она што го кажа ИЕА, особено за гасот. Интересно е што Бирол прилично внимателно ги огради своите зборови: „Иако фосилните горива ќе го достигнат структурниот врв оваа деценија, сè уште може да има шила, падови и висорамнини на патот надолу“.
Овде, „структурните концепти“ прават прилично тешка задача. И ако може да има скокови во побарувачката по врвот, добро, да не ја нарекуваме првата висока точка врв. Затоа што нема да биде.
Дебатата кога да се достигне врвот е интригантна - но, за мене, тоа е одвраќање. Не би знаеле со сигурност и неколку години откако побарувачката навистина ќе достигне врв. Она што навистина е важно е обликот на кривата во годините пред и откако побарувачката ќе го достигне својот зенит. Аматерскиот планинар во мене го гледа врвот како почеток на често прилично стрмно спуштање. Човек се качува, страдајќи и препотен, застанува малку на врвот на планината и потоа ужива во полесното искачување по ридот. Во повеќето планински масиви, искачувањето е исто толку стрмно како и спуштањето. За многу други, така звучи „врв“.
За нафтата, јагленот и гасот падот може да биде благ и бавен. По искачувањето на врвот, за планинарот, другата страна на планината се претвора во високо плато, а не во типично брзо алпско спуштање. За многу години, потрошувачката на фосилни горива може да лебди блиску до својата максимална точка. Колку долго? Можеби пет или десет години или дури две децении. Тоа е некомпатибилно со она што е потребно за светот да ја постигне својата цел за нето нула емисии до 2050 година. Исто така, растот на побарувачката би можел да забави неколку години пред да го достигне својот врв, што ќе им наштети на оние инвеститори кои се обложуваат на продолжување на историската стапка на раст.
Историјата на потрошувачката на фосилни горива сугерира дека годините по врвот не би донеле брз пад.
Земете го јагленот. ИЕА првично веруваше дека побарувачката за највалканото гориво во светот го достигнала врвот во 2013 година. Оттогаш, потрошувачката во голема мера се израмни и почна повторно да расте минатата година, достигнувајќи нов врв. Според тековните трендови, побарувачката веројатно ќе постави нов историски максимум во 2024 и 2025 година.
Јазот помеѓу најверојатната патека на потрошувачка по врвот и моделот нето нула е неверојатно широк - толку широк што расправањето за точниот датум на врвот е излишно.
Bloomberg Mercury
Размислете за нафтата. Самата ИЕА вели дека глобалната побарувачка на нафта мора да падне на 75 милиони барели дневно до 2030 година за да биде на пат да достигне нето нула. Невозможно е да се види дека тоа се случува. Зошто? Бидејќи побарувачката сега е повеќе од 103 милиони барели, а сè укажува на континуиран раст во следните пет години, достигнувајќи од 105 до 106 милиони барели дневно до 2028 или 2029 година. Дури и ако ова го означува врвот на пазарот на нафта, јазот помеѓу реалноста и моделот би надминал 30 милиони барели дневно - еднакво на комбинираната дневна потрошувачка на Кина, Индија, Јапонија, Германија, Велика Британија, Франција и Италија.
Денот кога употребата на фосилни горива во светот ќе го достигне својот максимум е поблиску од кога било. За нафтата и јагленот, можеби е блиску како што вели ИЕА. Што се однесува до гасот, тоа е подалеку. Но, она што привлекува внимание е од другата страна на врвот. И, се плашам, дека секој што мисли на брз пад по долготраен пораст ќе биде разочаран.
