Недовербата во државата клучна за демографските предизвици на Македонија

Од зголемување на еднократната парична помош за секое новородено дете, до даночни ослободувања и други привилегии за мајката, од бесплатни ин витро постапки до субвенции за отварање нови градинки, па дури и 100.000 евра за враќање на младите во селата. Многу планирани проекти и мерки за враќање на населението и зголемување на наталитетот. Но, колкави резултати може да се очекуваат од мерките и за колку време би се виделе ефектите?

За да се дојде до одговор на овие прашања, но и за да се креираат соодветни политики за справување со демографските проблеми и т.н. бела чума, неопходни се прво длабински анализи, врз кои ќе се донесат конкретни стратегии, а потоа и ќе се креираат мерки, смета поранешниот директор на Државниот завод за статистика, Дончо Герасимовски, кој инаку длабински ги познава и следи состојбите со демографијата и веќе дваесетина години се залага за изработка на добра, квалитетна популациона политика.

„Состојбите во однос на демографското движење во нашата земја, особено во делот на наталитетот, како што е веќе познато, во последниот период од неколку години се намалува со забрзано темпо. Тоа е процес кој што започна од пред 20-тина години, но сега неговото темпо забрзува. Во поединечни региони тој расте со побрзо темпо, особено тука треба да се споменат Источниот, Вардарскиот, Југоисточниот и Пелагонискиот регион, каде што севкупно се намалува населението во тие региони“, посочува Герасимовски во разговор за „Блумберг Адрија“.

Depositphotos

 

Според него, процесот на намалување на прирастот по природен пат започна со почетокот на новиот милениум, но во последните години е поизразен, особено од 2019 година.

„Морталитетот има константна бројка која се движи од околу 20.000, но наталитетот значително опаѓа. Тоа започна во 2019 година и сега, според бројките за 2024 година и прелиминарните бројки за првите четири месеци од 2025 година, имаме намален природен прираст на населението со помалку живородени деца и процесот на нивно намалување забрзува“, вели Герасимовски.

Јавноста веќе е запознаена со фактот дека прирастот на населението опаѓа. Последните податоци од Државниот завод за статистика (ДЗС), за што веќе пишувавме, покажуваат дека во Македонија лани биле родени 16.061 новороденче, што е за над 7.000 деца помалку отколку во 2015 година кога во земјава имало 23.075 новороденчиња. При тоа, во изминатава деценија секоја година има континуирано намалување на бројот на новородени, а падот кулминира минатата година кога е забележан рекордно низок број и тоа намален за дури четири проценти само за една година (во однос на 2023 година).

„Во последните децении Македонија се соочува со бројни предизвици кои произлегуваат од постоечките економски и социјални состојби, кои имаат директно влијание врз населението. Додека стапките на раѓања се намалуваат, а со тоа се намалува и учеството на младите во целокупната структура на населението, бројот на старите луѓе сѐ повеќе се зголемува“, се наведува во публикацијата на ДЗС.

А ако се земе предвид и бројот на нашите иселени, кои што претежно се млади лица, тоа доведува до дополнително намалување на прирастот, смета нашиот соговорник Герасимовски, потенцирајќи дека тоа што процесот трае подолг временски период доведува до зголемуивање на бројот на старечко населени и едновремено намалување на бројот на ученици.

„На бројот на населението врз основа на наталитетот и иселувањето има ефект, но и учениците кои заминуваат на школување во странство. Во просек околу 1.500 студенти секоја година одат надвор, се запишуваат на универзитетите во странство, особено во Словенија“, вели Герасимовски.

Голем број истражувања спроведени до сега покажуваат дека младите одамна веќе не се иселуваат само поради приходите, туку дека масовната миграција е резултат на долгорочна економска несигурност, корупција, непотизам и институционален колапс.

Владата најавува низа мерки за стимулирање на наталитетот

Трендот на намалување на природниот прираст не е специфика само за нашиот регион, вели нашиот соговорник Герасимовски. „Цела Европа е зафатена со тоа, но земјите веќе преземаат мерки. Тоа е тренд кој започна пред 40-тина години, прво на северот, во Балтичките земји и Скандинавија, па потоа почна полека да се спушта надолу и од пред 20-тина години почна и кај нас. А, состојбата во Србија и Бугарија е уште полоша“, вели Герасимовски.

Тој смета дека депопуларизацијата на населението, односно на просторот, доведува до намалување на наталитетот – намалување на населението во руралните општини, па веќе втора деценија по ред има општ намален прираст со негативен природен прираст во 11 општини во регионите што веќе ги споменавме како најкритични.

Depositphotos

 

„Години наназад се бараат веродостојни податоци со длабински анализи за носење соодветни мерки и делување во насока на намалување на темпото на падот на природниот прираст на населението. Бидејќи во вакви услови државата го губи својот народ, па се потребни мерки и активности за популаризација на наталитетот. Тука особено треба да се внимава на неколку моменти, почнувајќи од економските услови, преку системот на образование, социјалната положба, вработувањето, но и пониските приходи кај нас. Треба да се стимулира подобрување на сите тие аспекти за младите да ја подобрат нивната состојба, да си го решат станбеното прашање, да се подобрат условите за жените во фертилна состојба, потоа вработувањата да се извршуваат според МЕРИТ системот, односно да се овозможи вработување за тие кои се висококвалификувани, да се овозможи нивно унапредување, а во таа насока да се обезбедат и други подобри услови за работа“, вели Герасимовски, кој проблем гледа и во тоа што оттука се иселуваат и лица кои се добри стручњаци и тоа во информатиката, медицината итн. Затоа, според него, потребно е да се делува на сите споменати аспекти од живеењето за подобрување на условите и обезбедување на потребите за младите и стручните лица.

„Затоа, за да се задржи младото население овде потребна е нова стратегија, нови мерки, дали тоа би било преку стимулација за второ и трето дете, дали преку поодбрување на условите за развој на руралните општини бидејќи кај нас доста е застапено и иселувањето од руралните во урбаните општини, па се зголемува населението во градовите, а се намалува во селата. Тоа доведува до намалување на обработливите површини. Затоа велам дека соодветни мерки би дале плод преку изработка на длабински анализи и подобрување на условите“, потенцира Герасимовски, укажувајќи на потребата за рамномерен регионален развој. 

Министерството за социјална политика, демографија и млади минатата недела најави дека со поддршка на Фондот за население на Обединетите нации УНФПА започнува интензивен процес на креирање на Стратегија за демографски развој и отпорност, која ќе биде целосно усогласена со Националната развојна стратегија 2024–2044, како и со Рамката за соработка со Обединетите нации 2026–2030. Во развојот на Националната стратегија за демографска отпорност се вклучени сите општествени чинители. 

„Зборуваме за една поинаква криза. За една тивка, долготрајна, системска и глобална криза – демографската рецесија. Ова не е проблем само на Македонија. Ова е предизвик на целата Европа, па и пошироко. Но, нашата состојба е посебна. Затоа што додека некои држави ја забележуваат оваа појава како тренд, кај нас таа е аларм”, рече тогаш премиерот Христијан Мицкоски.

Depositphotos

 

За министерот за социјална политика, демографија и млади, Фатмир Лимани, ова прашање е од суштинско значење за иднината на нашето општество, земајќи предвид дека Македонија се соочува со сериозен демографски предизвик – намалување на населението, стареење на нацијата, иселување на младите, и нерамномерна територијална распределба.

„Нашите заложби се во целосна функција на: економското заживување на земјата и стимулирање на одржлив раст, поттикнување на повратните миграции, поддршка и заштита на семејствата, унапредување на системот за заштита на децата и ублажување на негативните демографски трендови преку кохезивен пристап кој ја вклучува и инфраструктурата, пристапноста до услуги, дигитализацијата и регионалниот развој“, рече Лимани. 

Хозе Мигуел Гузман, меѓународен експерт за демографија и популациски политики, ангажиран од УНФПА, смета дека сите решенија за демографските предизвици се сведуваат на едно - луѓето да веруваат дека нивната иднина и иднината на Македонија се неразделни, дека останувањето, работењето, создавањето семејство и достоинственото стареење овде значи подобар живот за поединецот и за заедницата.

Според најавите од владините претставници, се планира зголемување на еднократна финансиска поддршка за првородено дете, драстично зголемување на еднократна финансиска поддршка за второ дете, воведување еднократна финансиска поддршка за родени близнаци, како и мерка за поврат на данок на личен доход. Потоа, се планира создавање можност за секоја жена без разлика на имотната состојба или бројот на деца да добие шест бесплатни ин витро оплодувања.

Освен за стимулирање на раѓањето, се планираат и мерки кои што понатаму би требало да им помогнат на родителите, како на пример намалување на листата за чекање за сместување во детски градинки, даночно ослободување во висина од 30.000 евра за отворање на приватна детска градинка, но и изградба на нови државни детски градинки, како и воведување асистенти и стручни соработници во нив.

100.000 евра за враќање во село

Покрај мерките за зголемување на фертилитетот, во владините планови се и мерки што би требало да доведат до намалување на иселувањето. Една од тие мерки е уште во изработка, а се однесува на заживување на селата, односно враќање на населението во руралните средини наспроти трендот на миграција од село во град.

Ilustracija (Depositphotos)

 

„Блумберг Адрија“ веќе пишуваше и на оваа тема. Имено, финансиската поддршка од 100.000 евра е во процес на озаконување, а новиот закон треба да обезбеди усогласување со европските директиви во делот на директните плаќања и уредувањето на земјоделските пазари. Главната цел на законот е заживување на руралните средини и стимулирање на земјоделците да се здружуваат за да станат поконкурентни.

Поддршката за враќање во родните села ќе важи за младите брачни парови, а парите ќе ги добијат со цел да инвестираат во изградба или реконструкција на објекти, купување земјоделска механизација, земјоделско земјиште и набавка на добиток. Членот 138 предвидува корисниците на оваа поддршка да не се постари од 40 години.

„Финансиската поддршка изнесува 80 отсто од вредноста на прифатливи и направени трошоци, најмногу до 6.000.000 денари по брачен пар. Периодот на користење на поддршката е проектен циклус во траење од три последователни години“, стои во новиот закон.

Услов да дојдат до парите е младите што ќе се вратат во селата да се занимаваат со земјоделство во наредните 10 години, во спротивно доделената поддршка ќе треба да ја вратат во целост.

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар